Ordliste

  1. A
  2. B
  3. D
  4. E
  5. F
  6. G
  7. H
  8. I
  9. J
  10. K
  11. L
  12. M
  13. N
  14. O
  15. P
  16. R
  17. S
  18. T
  19. U
  20. V
  21. Y
  22. Æ
  23. Ø
  24. Å
  25. *
Tal ord på K: 1244 | Totalt: 15315 | søketips | nullstill
Forklåring Døme
check kabbe

myrde, drepe
Sjå også kabbe seg og kåle.

Hèv' du 'kji kabba den vóndi hanen ennå?
check kabbe seg

1. drepe seg (sjølvmord)
2. omkome pga overanstrengelse
Sjå også kabbe, kåle og myre seg.

1. 'An ha' det tungt dei seiste årí, å kabba seg 'å endâ.
2. Eg sprang så ette' dei skjarre sauæ at eg tenkte eg kabba meg.

check kabrette (V) matvæte laga av mysa når ein yster; av sur, skumma mjølk. Ein kokar mysa til dess ostestoffet vert litt brunt og søtt; bruka berre i eintal. Sjå oppskrift i heftet "Gamle matoppskrifter og matskikkar frå Valle", utgjeve av Valle Bondekvinnelag.
Sjå også kabrettegraut'e,

An steller an deignull'e som an legg'e oppi grýtâ fysst an tykkar kabrette; dèt æ kabrettegraut'e.

check kabrettegraut'e

matrett laga av kabrette og mjøl (bruka berre i eintal)
Sjå oppskrift i heftet "gamle matoppskrifter og matskikkar frå Valle", utgjeve av Valle Bondekvinnelag.

Kabrettegrauten æ sǿt'e å gó'e.

check kabrettekling'e

Lefse som dei smurde kabrette utover

Om kveldó fysst da ha' baka å stelte kabrettekling'e kåm det jamt sitjara som ville få.

check kabrettesleiv
image

sleiv til å røre i kabrettegryta med

An lýt rǿre i grýtunn mæ kabrettesleivinn, så det inkji sví'e.

check kadd

kall

Tarjei kjende a kadd ti' å vare emissær'e, å reiste rundt i mange år. Margjitt tala tídt om kaddi 'u ha' fengje ti' å út på misjónsmarkjí å hjelpe heiningó.

check kadd'e

kall

Tór stelte an líten kadd'e for sòn sin híti bekkjæ.

check kadde

1. kalle
2. lokke på husdyr

1. Margjit å Torgrím kadda vèrestaen sikkå for Sóltún.
2. Hæge va' så gó' ti' kadde på kjýne.

check kadde opp'tt'e

Kalle oppatt (Gje born same namnet som andre i slekta.
I Valle og Hylestad har det mest vanlege vore å "reise opp'tte" besteforeldra. Eldste guten fekk same namn som farfaren, og andre guten fekk same namn som morfaren. Eldste jenta fekk same namn som farmora og andre jenta fekk same namn som mormora. Her er også forklåringa på at to brør stundom fekk same namn, og vart då som regel skilde som Stóre- og Lisle-. Tredje guten og jenta fekk gjerne same namn som oldeforeldra i same rekkjefylgja. Det var også vanleg å "reise opp'tte" syskjin til foreldra som hadde døydd unge).
Sjå også reise opp'tt'e, opp'ttereist'e og heite etti.

Da kadda opp'tt'e 'an Svein, som dǿe så allfor tí'leg.

check kaddefjøyr

skovl i kvinnekaddæ

Kaddefjøyrin stande skrått å æ kóvokne.

check kaddeslòk

fører vatnet mot kvernkallen (Er det brattaste slòkji. Kor bratt terrenget er, avgjer kor mange og lange slòk ein treng. Ordet "kaddeslòk" vert bruka i samband med kvernhus)

Hóle, gamle espa kunna an brúke ti' kaddeslòk.

check kaffé

kaffe; bruka berre i eintal

Eg kan alli bigjève mæ dei kafféæ.

check kaffébrenne
image

reiskap til å brenne kaffebønner i
Sjå også kaffébǿn (H), kaffébø̀n (V), kaffékvinn, tró å trille og kaffemúrt'e.

Førr' i tí'inn brende da kaffébǿnin i kaffébrennu.

check kaffébø̀n (V)
image

kaffebønne
Sjå også kaffekvinn, tró å trille, kaffémúrt'e, kaffébrenne og kaffébǿn (H).

Úbrende kaffébø̀ni æ gråkvíte.

check kaffébǿn (H)
image

kaffebønne
Sjå også kaffébø̀n (V), kaffékvinn, tró å trille, kaffémúrt'e og kaffébrenne.

Úbrende kaffébǿni æ kvíte.

check kaffédeiren

sterk skjelv i kroppen etter å ha drukke for mykje kaffi; bruka berre i eintal bunden form
Sjå også deir'e.

Eg drakk så mange koppa kaffé at eg fekk kaffédeiren, å va' úlageleg lengji ett'å.

check kaffégalen

kaffitørst

Unde kríæ våre fókk jamt bådi kaffégalne å tóbakksgalne.

check kafféhús

boks til å ha kaffe i

Detta kafféhúsi tèk'e tvæ kaffébrennu.

check kaffékasli

kaffekjele
Sjå også kasli.

Det æ gó'slegt mæ an sótutt'e kaffékasli.

check kaffékvinn
image

kaffekvern
Sjå også tró å trille, kaffémúrt'e, kaffébrenne, kaffébǿn og kaffébø̀n.

Hèv'male kaffé kaffékvinn?
check kaffémúrt'e
image

gamal reiskap til å male kaffibønner med
Sjå også kaffébrenne, kaffébǿn, kaffébø̀n, kaffékvinn og tró å trille.

Gýró sat kaffémúrtæ i fangjæ.

check kaffémåte

kaffimål

Kaffémåtâ mí æ rund å gjår' av jinnblèk.

check kafféputt'e

"mælekopp" for kaffi
Sjå også putt'e.

Kafféputten min æ gjår'e av blèk, å æ, du vi' seie an disiléter stór'e.

check kafférús

1. bruka om nokre få personar på ein stutt tur med kaffi og kaker (V)
2. kaffikos heime (H)

1. A vént sundagsettenón hendte det mi reiste oppat Preststøyl å ha' kafférús.
2. Kunn di 'kji fýe mi heim'tt'e, så vi' mi hav' kafférús!

check kage

kikke

Anne kaga út glasi å ville sjå om kjýne ha' bròte sikkå út.

check kagehòl

kikhol

Svenkji glåpte gjænom kagehòli sitt i lǿunn, å vill' sjå kvæ som kåm.

check kair'e
image

karde (reiskap til å karde ull med)
Sjå også kaire.

Sigríd datt néd av skammelæ, så kairan fóre ti' adde kanta.

check kaire
image

karde (ull)
Sjå også kair'e.

Mamme sat å kaira i heile gjerkveld.
check kairefyddi

ull som er grovkarda

Kairefyddí liggje flate i a korg. An kairar fysst'e ti' kairefyddi, å så rullar an.

check kaireskjinn

saueskinn til å ha i fanget når ein kardar ull

Kaireskjinni have mi n'ive fangji fysst mi kaire.

check kakâo

kakao

Kakâoi i vermdeflaskunn mí hèv' kólna.

check kakke

1. hakke med bordkniv (td toppen av eit koka egg)
2. dele opp kald graut i mindre bitar i varm mjølk

1. Eg kakkar hatten av dei só'ne eggjæ.
2. Eg èt'e kall'e graut'e i vorm mjåkk å kakkar grauten sund'e.

check Kakkjisbók / Kakkjismussbók

Katekisme

I Kakkjismussbókjinn måtte mi lære alt ottabók.

check kakl

1. noko ein ikkje får skikkeleg til
2. særmerkt lyd frå høner
Sjå også kakle og kaklen.

1. Det varte barre nåkå kakl dèt Jón gjåri, 'an fekk alli ti' nòkå ting.
2. Då rèven kåm innat hǿssehagâ, varte det i eitt kakl mæ hǿnó.

check kakle

1. ikkje få til noko ein prøvar på
Sjå også kaklen og kakl.
2. ruske med (td høy i usikkert tørkever, for å få det tørt)
3. lyd frå høne

1. Kò æ det du kaklar mæ; sjå ti' vare færig'e!
2. Nò hèv eg kakla mæ desse høyttæ i dagevís, men ennå æ det 'kji tjurrt, så det vare a dýrt fór!
3. Hǿnun kakle fysst da have vurpi.

check kaklen

person som ikkje får skikkeleg til det han vil
Sjå også kakle, kakl og hǿklen.

Tarjei va' sérs kaklen fysst 'an sille brúke iletrisk verktøy.

check kakleveir'e

bruka om person med dårleg handlag

Bjúg æ an kakleveir'e, 'an fær alli ti' nòkå ting.

check kaklomn'e

etasjeomn
Sjå også kaklomnskróne.

Kaklomnan hav' èt' opp mang' an brand'e.

check kaklomnskró

omnskråa, tett ved omnen; bruka berre i bunden form / dativ eintal
Sjå også kaklomn'e.

Det æ godt å sitje i kaklomnskróne itt an kjæm'e inn'tte fròsen.

check kak'lomnsskrukk'e

røykbanen i ein etasjeomn (der det var spjøll, altså jernplate, som kunne dragast ut og skyvast inn for å regulere røykbanen. Skrukkjen var etasjen der røyken gjekk)
Somme seier "skrukk'e".

Hav' spjølli inn i kak'lomnsskrukkjen å sèt kaffékaslen 'pí!

check kakselèg'e (V)

1. skøyar, "spesiell" (ikkje negativt)
2. svært uvanleg kledd

1. Haddvår æ så kakselèg'e, 'an finn'e allstǿtt på nåkå lǿglegt ell' rart.
2. Eirik æ så kakselèg'e, 'an gjeng'e i dress'e itt 'an æ âv å handlar.

check kaksen

løyen, morosam person
Sjå også lǿgleg (H) og lǿglèg'e (V).

Tarjei æ kaksen å gama vèr' ihóp mæ.

check kaldbít'e

meisel til å dele ei jernstong med

Òlav sló på kaldbíten mæ enn tung'e håmåri så jinnstongjí varte déla greitt.

check kald'e

kald
Sjå også kald'e nedd'e.

"Eg æ så kold 'å hondó!", sa Yngjebjør. Eg æ ræd'e at det vare enn kald'e vetr'e i år.

check kald'e nedd'e

kald luft, kvass luft
Sjå også kald'e og nedd'e

'Er va' an kald'e nedd'e i kveld, det vare nóg kaldt i nótt. Eg lýt klæ meg godt i dag, for 'er æ enn kald'e nedd'e.

check kaldføykje

kald vind med snø

Fær an kaldføykjâ imót si, då æ det vóndt.

check kaldgríne

lage seg i andlitet når det er kaldt
Sjå også kaldgrini.

Sigmund kaldgrein oppi hoppbakkâ mǿkedagskveldi då da gjåre sikkå sypti i dei minste Brokkebakkâ.

check kaldgríni

kaldt og noko trekk (svir i andletet; vert ikkje bøygt)
Sjå også kaldgrine.

Kaldgríni å snjómørkt på heiinn æ inkji líkandi.

check kaldgrusti

kaldt og noko vind, vert ikkje bøygt i kjønn, tal eller grader

Det æ godt an skjerv'e kring halsen itt det æ kaldgrusti.

check kaldheiske

kaldmoe, frostrim

Kaldheiskâ legg'e seg n'i grasi seinhaustis.

check kaldhæse

kaldgust

Denne kaldhæsâ kåm úventa på åkkå, no i mai.

check kaldskleg

ser kaldt ut

D'æ kaldskleg å gange forotta skjerv'e i austørje å mótvind'e.

check kaldsklèg'e

kaldsleg (td om ein verestad eller om skinnseter i ein kald bil)

Denne búí æ så kaldsklèg, 'er æ líti mòsi etti i súó.

check kaldslækje

kald vætetrekk i hallande myr (særleg på heia)

I býtæ midjom Homm å Òveinang æ der a mýrdrâg som vare kadda "Kaldslækje".

check kaldslå

1. tynne ljåen under smiing utan oppvarming
2. blande kald væske med varm for å få opp temperaturen (mest bruka om væske som skal drikkast)

1. I stògesvòló stóge da å kaldslóge ljæne på a dengslesté.
2. Vatni æ så kaldt at du lýt kaldslå det førr'ell du drikk'e, hellis kan du vare krímsjúk, Titta!

check kaldvæte

vætetrekk under eller over jorda

Det veks'e filli mæ gras dèr det æ kaldvæte.

check kaldvætetrekk'e

kaldt vatn som kjem til overflata og renn nedover hallande terreng

Der æ fillen vokstr'e i kaldvætetrekkjæ.

check kalleg (V)

veldig, svært (forsterkande uttrykk)
Sjå også adverbet kalleg (H) og kallèg'e (V).

Det va' visst kalleg som da båre sikkå i bryddaupæ i Håptu.

check kalleg / kallegt / kallege (H)

1. skummelt, stygt
2. forsterkande uttrykk (noko svakare enn harleg)
Sjå også adverbet kalleg (V) og adjektivet kalleg (V).

1. D'æ kalleg hålt i dag.
2. D'æ kallege gama kjøyre skóter, seie Tarjei.

check kallèg'e (V)

skummel, stygg (forsterkande ord)
Sjå også adjektivet kalleg (H), og adverbet kalleg (V).

Åni æ kallèg'e itt 'an æ fudd'e. Hommfjødd æ kalleg bratt.
check kallèg'e (H)

skummel, stygg
Sjå også kallèg'e (V), og adverbet kalleg (H).

Denné bakkjen æ kallèg'e å hoppe í; sypti æ for hågt.

check kallegheit

fælt; forsterkande uttrykk

Det va' a kallegheit som da båre sikkå.

check kallegrad

kuldegrad

'Er æ tjúge kallegradi úti, så du lýt klæ deg godt, Bóa!

check kallrausta

røyst som ber godt, høyrest godt blant fleire som talar samtidig
Sjå også kvedd'e.

I Espetveit va' der mange kallrausta kara.

check kamb'e
image

1. kantbord i broderiet på setesdalsbunaden (både den mannlege og den kvinnelege)
2. kam

1. Kamban i løyesaumæ kunn' hav úlíke liti.
2. Eg plage have kamb'e i kverr ytrijakke.

check kaméletrå'e

hardt tvinna ulltråd som ein kjøpte

Nètí sauma mi allstǿtt mæ kaméletrå'e, å så fylte mi mæ løye.

check kampe tòk

jamne tak, like sterke

Det va' kampe tòk midjom dei tvei brǿó då da prǿvdest.

check kampingji

likemann; jamne i makt eller storleik

Mi våre fíre kampinga frå Valle i hóp på Móæ.

check Kanâda

Canada

Góme ha' tvau syskjin som reiste ti' Kanâda å slóge sikkå néd dèr.

check kanél (H)

kanel
Sjå også kânél'e (V).

Vi' du flí mi kanéli, Bóa?

check kânél'e (V)

kanel
Sjå også kanél (H).

Èg brúkar allstǿtt kânél'e ti' rísgrautæ.

check kangse

"kaste på seg" på ein ugrei måte (særleg å vri og bøygje på hovudet til alle kantar)

Svein kangsa mæ hòvúdæ, å det såg út som 'an va' så svær'e.

check kangselèg'e (V)

uroleg med hovudet ("kastar på seg" på ein ugrei måte og vrir og bøygjer på hovudet til alle kantar)

Den mannen hèv' a kangselegt lag, 'an vare lagd'e merkji ti'.

check kaníne

kanin
Somme seier "kâníne".

Ungan på Sæstad ha' fjóra kanínu.

check kanne

kjennast ved (bruka om dyr, om mora vil kjennast ved avkomet sitt, og la det / dei suge morsmjølk)
Sjå også vite av og kanne innât.

Stóresau va' så gó'e ti' kanne lombí sí.

check kanne i hóp

vere kjærastar

Da kanna ihóp æ Gònil å Tårål.

check kanne innât

setje eit lam eller kje under ei anna mor
Sjå også kanne.

Itt det va' an sau'e som ha' misst lambi sitt, så prǿva an å kanne innât itt der va' a trillingelamb.

check kanne njó (H)

vere kalvbeint
Sjå også kåvbeina og stabbeina.

Sòme æ filne i mjønnó, å kanne njó.

check kanne si

"ta eige i" (mest bruka om born)

Titta kanna si di nýfǿdde lambi. Stórebóa kanna si paden innmæ omnen.

check kanne unde seg

la eit framandt lam suge morsmjølk og ta det til seg som sitt
Somme seier: "Kanne 'punde seg".

An slepp'e mykji stræv om an fær an sau'e ti' å kanne unde seg a moilaust lamb.

check kansi

kanskje

Mi mòge kansi setje det út ti' i morgó.

check kanting

broderi kring halsen på ei lusekufte

Krulla vare mykji brúka på kantingó i lúsetrøyó.

check kantór

kontor

Eg laut inn på kantóri for å finne út ko eg va' skullig'e.

check kapelån'e

kapellan

Mi hav' alli havt kapelån'e i Valle i nýare tí'.

check kappast

tevle

Eg kappast an Òlav, å èg vann. Èg å systi kappast om å telje fórtast'e ti' hundre.

check kappfús'e

vere glad i å kappast / tevle
Sjå også kappast.

Jø̀rund æ kappfús'e, å líkar best'e å kappspringe.

check kappgange

gå om kapp

Sku mi kappgange å sjå kvæ som kjæm'e fysst'e at Nórdibǿ?

check kapphoppe

tevle i lengdesprang eller skihopping

Gútungan tótte så gama kapphoppe.

check kapphopping

konkurranse i skihopping eller i hopping innan friidrott

Det va' jamt kapphopping i Jórisbakkâ då eg va' lítí.

check kappløype

kappast på ski (løyping, hopping)

Mi kappløypte jamt å samt då mi våre små.

check kara i ellæ

svært uroleg, sterk omsut for noko, nervøs for fare (også bruka om å ha vondt i kroppen, slik at ein ikkje kan vere i ro)
Sjå også kara og ellæ.

Det va' som 'u va' kara i ellæ mæ 'u tenkte på bonní som våre på heiinn i snjóstormæ."Eg sér du æ 'kji nåkå gó'e i dag". "Nei, det æ som eg ha' vòre kara i ellæ."

check kardús

rulletobakk; bruka berre i eintal

Kardús æ godt for den som æ ti'vånd'e. Æ der mykji tjø̀re i dessa kardúsæ?

check kardúsdås

dås til rulletobakk

'An ha' a kardúsdås som ha' så vént a lòk.

check karehått'e

lynde hjå mann

'Er æ mange slags karehåtta som inkji æ greie.

check kareklæi

klede for vaksne menn (bruka berre i fleirtal)
Sjå også karmannsklæi og klæi.

"Kvendi sku' inkji gange mæ kareklæi!", sa Såvi.

check karelé

høgre sida av midtgangen i kyrkja og andre forsamlingshus Sjå også kvendeléne.

Nò for tí'inn sitje inkji adde karan 'å karelénæ i kjørkjunn.

check karetrèv

galleriet på "karesida" i kyrkja (på høgre side når ein går inn i kyrkja)

Karetrèvi va' 'å sǿléne 'å kjørkjunn å mót dagjæ (ljósæ).

check karmann'e

mann, kar
Sjå også kvendmann'e (H).

Da våre seks karmenna ti' tekkje tòkâ.

check karmannrǿu

eldre uttrykk om samtale mellom menn om mannsrelaterte aktivitetar og interesser

Det varte mykji karmannrǿu fysst karan treftest å ha' tí' ti' rǿe.

check karmannsarbei'

arbeid som før i tida vart definert som mannsarbeid (td stelle med hest, ljåslått, mekanisk arbeid)

Ljåslåtten va' karmannsarbei'.

check karmannsklæi

klede for vaksne menn; bruka berre i fleirtal
Somme seier "karmannklæi" eller "karmanneklæi".
Sjå også kvendeklæi og klæi.

Yngjebjør va' nåkå sérs ti' saume greie å lagelège karmannsklæi.

check karmannskvendi

maskulin kvinne

Karmannskvendí æ nóg sterke å góe ti' arbeie.

check karmannsríve

stor rive (for karar; til å rake og kjembe med)

Karmannsrívun æ for tunge ti' breie mæ. Karan brúka a karmannríve ti' kjembe mæ, den va' stǿri 'ell kvenderívun.

check karmeis'e

mann, kar

"Karmeis'e" vare helst'e brúka som a nòkå lǿglegt ór'.

check karsklèg'e (V)

karsleg (også bruka om maskulin kvinne)

Knút stó så karsklèg'e i dei nýe masjónsklæó.

check karsstykkji

krafttak (td lyfte tungt)

Det va' a karsstykkji å lypte desse steinæ.

check karstak

tungt tak (for ein sterk kar)

Haddvår gjåre a karstak då 'an lypte dei stóre steinæ.

check karsverk

arbeidsstykke som få greier (tung og langvarig arbeidsinnsats)

Guttorm gjåre a karsverk då 'an sló Gråtarteigjen på ein dag'e.

check karte

1. hogge eller sage ned eit område (helst bruka om småskog)
2. hogge eller sage av greiner på tre
3. fjerne alt

1. 'An karta nåkå rynninga oppi voddæ. Torgrím karta néd heile skógstykkji sitt i fjår vèt'e.
2. Tjógjei stód ottenat vé'eskjólæ å karta staur'e å stóppa.
3. "Nò hèv' eg karta meg for tenna", sa Tjóstóv.

check kartenagl'e (V)

tykk nagel på fot eller hand (når ein har mist naglen mange gonger etter skade eller neglesopp)
Sjå også nagl'e.

Góme hève kartenegla; det æ så úhǿgt å vóndt, 'u ríve da fysst 'u arbeier.

check kartenævr
image

never frå bjørkestamme som er flett ein gong før
Sjå også nævr og flette nævra.

A kartenævr æ inkji egna ti' å gjère 'å mæ.

check karve

1. skjere eller hakke i små bitar
2. sløse, utnytte dårleg (td tøy)

1. Vi' du reiske å karve opp sǿteplí, så ska' eg stelle ti' disær'e. Eg vi' karve desse småeplí for sauin.
2. 'U karva opp det dýre vallmåli så det varte mykji resti.

check karvi

karve (krydder)
Somme seier "karv'e".

Mange líke å have karvi i spaæ. Da brúka karvi n'i nåosten.

check kase

1. drage tømmerstokkane bort frå hogstplassen med hest og fram til støyteplassen eller omlastingsplassen
Sjå også kasedròg og kaseslodde.

Jø̀rund høgg'e, å Stein kasar.

check kasedròg (V)

hestereiskap, meiar med tverrtre og hakar, bruka til å dra i hop tømmerstokkar med
Sjå også dròg, kaseslodde og kase.

Det æ godt at kasedrògjí inkji æ så tung itt an ska' innat stokkó.

check kasen

1. trøytt, tom for krefter; vert ikkje gradbøygt
2. Fisk som vert liggjande daud i vatnet i fleire timar, vil kasne. Beina losnar frå kjøtet, dersom ein klemmer når ein reinskar fisken. Vert ikkje gradbøygt.
Sjå også kasne.

1. Nò æ eg så tròta å solten at eg æ plent kasen. 2. Det æ sòme som inkji vi' have kasen fisk'e.

check kaseslodde (H)
image

hestereiskap, meiar med tverrtre og hakar, bruka til å dra i hop tømmerstokkar med
Sjå også kasedròg og kase.

Det æ godt at kasesloddâ inkji æ så tung itt an ska' få innat stokkó.

check kaslelòk

kasserollelok
Sjå også kasli og kaffékasli.

Detti kaslelòkji æ for stórt ti' desse kaslâ!

check kasli

kjele, kasserolle
Sjå også kaffékasli.

Du lýt sjå ette' kaslâ, så inkji kafféi sý'e ivi. Kaslen va' glóheit'e.

check kasne

1.Fisk som vert liggjande daud i vatnet i fleire timar (sommarstid når vatnet er varmt), vil kasne. Då vert kjøtet blautt, og beina kjem ut på innsida når ein klemmer i samband med å reinske fisken.
2. verte heilt tom for krefter
Sjå også kasen.

1. Mi ljóte take opp nètí fyrr'ell mi ète bítåi, for disom mi vente ti' ettå, så vare det så lengji at fiskjen kan kasne.
2. Eg æ plent kasen ette dei harde túræ.

check kass'e

ryggbør
Sjå også moltekass'e og fiskekass'e.

Detti va' an tung'e kass'e, eg vare hengjehæra av 'ó. Eg slapp an kass'e då eg ha' bitala.

check kassett
image

kassett (musikk-kassett)

Det æ líti eg spilar kassett nò for tí'inn, det vare helst'e å laste néd musikk'e frå nètæ.

check kassi

kasse

Tårål stelte så grei'e an kassi.

check kast

1. 4 leivar med flatbraud (somme seier "braukast")
2. kast på td vaier eller hesjetråd (og anna)
3. steinkast

1. Ska' eg take inn tvau kost mæ brau?
2. Du må 'kji sveive inn mei', eg lýt fysst'e rétte på kostí! Fysst an sau'e ska' lembe å det æ kast på lambelègjæ, då lýt an have dýrelækjen.
3. Torgrím ha' dei lengste kostí mæ mi kappkasta.

check kast på lambelègji

kast på livmora til sau (utganga på livmora vert stengd rett før lamming)

Fysst an sau'e hèv' kast på lambelègji, lýt an svint få an dýrelækji ti' hjelpe.

check kaste

1. abortere (helst bruka om kyr)
2. grave (td grøft eller grav)
3. kaste 
4. kaste
5. gli av (om reim)

1. Kjýrí kasta kåvæ i nótt.
2. Mi kasta opp tvæ veito i Myrinn i dag.
3. Hav' di kasta dessa gamle bókó?
4. Kasti nå ballæ ti' mi!
5. Reimí kasta i ei sau fordé reimhjúlí ha' fengje an sleng'e.

check kaste bort

misse

Eg hèv' kasta bort seslebókjí mí!

check kaste håró

røyte; gjeld hest

Fysst våri kjæm'e, så kaste hestan håró.

check kaste ihóp

saume saman med kastesting

Knút hèv' visst alli kasta ihóp, for 'an hèv' alli sauma.

check kaste ivi

saume fast td ein fald på innsida av eit plagg

Signe kasta ivi saumen i trøyunn, så det inkji sille rakne.

check kaste klamp'e

kvitte seg med kram snø eller is under høvene

Brúnen fekk 'kji kaste klamp'e då da våre i høyskóg.

check kaste konni

bruke kasteskovlen til å "kaste konni" på låven (det tunge matkornet kom lengst, agnene kortast og lettkornet vart liggjande midt i mellom)

Da såte i låvâ å kasta konni attive hærí.

check kaste munk

eldre barneleik (utandørs)

Gófa rǿa tídt om at da kasta munk å gjætte sugge mæ da våre små.

check kaste opp reiní

spa ei brei fòr nedst i åkeren og kaste molda opp i åkeren

Åkrejórdí va' viktig å passe på, for di va' "maten", så 'an laut kaste opp reiní så an kunna brúke att'e den góe jórdí.

check kaste si

svive urundt eller ujamnt

Slípesteinen kastar si så eg vare mest'e fast'e mæ å slípe ljæne.

check kaste vóndt på

utøve trolldom for å skade einkvan

"Trollkjèringan" kunna kaste vóndt på fókk å fé.

check kaste ǿri / kaste mynt

kaste på stikka (leik ute i det fri)

Fysst snjóren reiste om våri, då bigjynte mi å kaste ǿri.

check kastebýte

byte likt mot likt, utan mellomlegg

Sku mi kastebýte klokku? gamle bíla æ det vågeleg å kastebýte. Sòme kastebýtte gar'a i gamle dage.
check kastemaskjín

maskin med såld og vifte til å reinske kortók håmen ifrå,n medan ein treskte

Den som stó' attenat kastemaskjínæ å tók håmen ifrå, fekk mykji dumbe í seg, å detti arbei'i finge jamt gútungan.

check kasteplagg

stort og tykt hovudplagg for kvinner (raudt, med brodert kant rundt; roser på kanten)

Kasteplaggji æ 'kji brúka leng'e.

check kasteskóvl'e
image

trereiskap som vart bruka til å reinske treskt korn

Kasteskóvlen æ som a stór ause av tré, som an brúkar ti' å kaste det trekste konni attive hærí for å skjilje det tunge frå dei létte konnæ.

check katrandi líten

bitte liten
Sjå også katrandi seint.

Dèt va' a katrandi líti lamb!

check katrandi seint

svært seint
Sjå også katrandi líten.

Da gjinge katrandi seint.

check kattebræse

linn avføring frå katt

Úv varte leid'e å turke opp kattebræsu så 'an kabba kausen sin.

check kattefarsýe

sylje med mønster som "fotefar etter katten"

Kattefarsýâ líknar på an kattefót'e.

check kattekopp'e
image

mjølkkopp for katt

Katten sat allstǿtt å venta innmæ kattekoppen itt Mamme sat å mókka.

check kaun'e

byll, verkebyll
Sjå også kjøyne.

Tóne ha' så vónd' an kaun'e att'å halsæ.

check kaunsår'e

svært øm

Anne va' plent kaunsår då 'u ha' lègje allfor lengji å sóla seg.

check kaup

kjøp
Sjå også kaupe.

Dèr gjår' du a godt kaup, som fekk den véne kjistâ sò billig.

check kaupari

kjøpar

Der va' 'kji mange kaupara ti' dei garæ.

check kaupe

kjøpe
Sjå også kaup.

'U ville kaupe si an nýe bíl'e.

check kaupekake

kake som er kjøpt (ikkje heimelaga)
Sjå også kaupe.

D'æ léttvint kaupe si a kaupekake, i sta'en for å steikje sjav'e.

check kaupemat'e

mat som er kjøpt i butikk

Mi have barre kaupemat'e heimi, mi dríve alli som bǿnda lenge'.

check kaupestump'e

brød som er kjøpt på butikk
Sjå også kaupe og stump'e.

Det smaka kalleg godt mæ kaupestump'e førr'e, då eg va' líten.

check kaupeverk

kjøpetøy (td bomullstøy til å saume klær av)

Kaupeverkji æ som jamnast'e av bomudd.

check kaupmann'e

1. kjøpar
2. kjøpmann

1. Hèv' du fengje kaupmann'e ti' hestæ dí?
2. Kò mange kaupmenna æ 'er i Valle kommúni?

check kause

kjæle og kose med katten
Sjå også kausi.

'U sat å kausa så snilt mæ kattæ i fangjæ.

check kausi

1. hankatt
Sjå også kause.
2. storkar, kakse

1. "Gunnúv kausi" ha' da som kjælenamn på kattæ.
2. Det va' ti' pass 'ó "Kausi"!

check kave

1. kave, streve
Sjå også i søkk å kav.
2. dukke under (i vatn)
Sjå også i kav.

1. 'U kava fælt for å bitale gjellin.
2. Der va' så djúpt at eg kava.

check kavendi

veldig (forsterkande uttrykk)

'U song så kavendi vént. Dèt va' a kavendi gód blautkake.

check kâvére

gå god for, kausjonere

Ha' 'kji Åni kâvéra fyr' 'an, så ha' 'an mått frå garæ.

check kavlunji

liten ukløyvd vedbrand

Kavlunga kunn' vèr' greie å elle mæ fysst an bakar brau.

check kavtròta

svært trøytt, vert ikkje gradbøygt
Sjå også blindtròta (V), tròta og tròte.

Eg hèv' saga vé'e i heile dag, så nò æ eg kavtròta.

check ketsjupp

ketchup

Vi' du flí mi ketsjuppi?

check kiddi-kiddi / kitte-kitte

"kalle på geit"

Fysst mi kadda "kiddi-kiddi", kóme gjeitan røkkjandi.

check kiss, kiss, kiss!

"kalle på kalv"

"Kiss, kiss, kiss!", nò mòge di kåme så sku di få sutr!

check kissa!

lokkerop på ku

Kissa, kissa, kåme no då!

check kissi

kalv
Sjå også kåv'e.

Du lýt brynne kissâ mæ' mjåkkjí æ vorm. Den lisli kissen hèv' dotte néd i a hòle.

check kjadr

mas, prat
Sjå også kjadre.

D'æ va' barre nåkå kjadr mæ 'enni Anlaug.

check kjadre

mase, prate for mykje, tale einsformig og utan opphald
Sjå også kjadr.

Ko æ det du kjadrar etti, nò ljóte mi kåme i gong!

check kjafs

flokete, ustelt (om td hår)

Håri 'ass Nils va' i eitt kjafs.

check kjafse

1. sakse, slå, skjere eller hogge på ein uvyrden og barnsleg måte som tek lang tid
2. ete på ein ufin måte (om menneske og dyr)

1. Dei tvei brǿan kjafsa å slóge, ljæne vår' helst'e skjemde.
2. Haddvår kjafsa å åt, 'an va' så solten.

check kjafselèg'e (V)

1. liten og veik person med lite kraft og makt
2. ustelt, oppfiltra
Sjå også tafselèg'e.

1. Gýró æ kjafselèg, å fær líti gjårt.
2. Ruggâ æ så kjafselèg nò, eg lýt snart být' 'æ út.

check kjafsen

oppsaksa, opphakka, tilsaksa, tilhakka

Stríetapéti æ så kjafsi nò, si' pusi hèv' kvesst klǿne sí dèr i mange år.

check kjakepúst'e

kinnskjegg

Tikje du det æ svært så stóre kjakepústa? Eg ha' tótt du ha' sillt raka av di kjakepústan.
check kjakji

1. kinn
2. underdelen av hovudet på eit slakt

1. Bóa ha' ískalde kjaka då 'an kåm inn'tt'e.
2. Ette reisdýrjaktinn lýt an livére inn kjakan av dýró.

check kjakk

"mykje tal med lite innhald"

Det æ tungt å høyre på kjakkji 'enni Gònil a heilt kveld.

check kjakke

mase, småkjekle, kritisere, stendig klage på ein annan person
Sjå også kjakkjen.

Sòme moiri æ fæle ti' å kjakke på ungan. 'U gjåre 'kji kå kjakka på mannen sin allstǿtt.

check kjakkjen

person som er masete / fæl til å klage
Sjå også kjakke.

Èlí va' så kjakkjí at eg líkar inkji å vère i hóp æ. 'An æ så kjakkjen å úlílèg'e.

check kjamsle

1. ete så høglydt at det kan verte irriterande
2. tyggje noko som er seigt

1. Bóa kjamsla å åt så eg skjemdest fyr' .
2. Eg kjamsla lengji på den seige elgesteikjí.

check kjangle

småkrangle, gnåle om noko ofte

Turíd va' fæl ti' å kjangle.

check kjarr

1. lite område med mykje molter
2. småbuskar (td "víérkjarr", "dvergbjørkkjarr")

1. 'Er va' mykji molteblóm'e i desse kjarræ.
2. I kjorr mæ víér'e finn'e an tídt véne moltu.

check kjatr

skravl, mas

Det va' i eit kjatr mæ ungó då da sluppe út.

check kjatre

1. "barnespråk" (utydeleg tale hjå små born)
2. skravle
Somme seier "kjadre"
Sjå også kjatren.

1. Den lisli gúten kjatra å tala, men moirí ass svòra 'ó alli.
2. Dei tvæ systan kjatra så fælt at eg kunna alli vère der.

check kjatren

prate utan stans, mase

Små unga æ tídt kjatrne; da lære sikkå ti' tale.

check kjav

1. "forsamlingssurr"; bruka berre i eintal
2. plagsamt og irriterande preik
Sjå også tjave.

1. Det va' i eitt kjav inni mǿtesalæ, så an kunna 'kji nautt tale mæ dei néraste.
2. Det va' slig a kjav mæ dei ungó at eg måtte útom.

check kjave

tale mykje slik at det vert irriterande; helst bruka om born

Ungan kjava så fælt at dei vaksne finge alli rǿe.

check kjaven

om person som talar så mykje slik at det vert irriterande (helst bruka om born)
Sjå også kjave.

Bóa æ så kjaven at dei hí bonní vare oppleide.

check kjeddari

kjellar
Sjå også eplekjeddari, bakstrekjeddari, kjeddarlæm'e og kjeddartropp.

Det æ úhǿgt å inkji have kjeddari i húsó.

check kjeddarlæm'e

kjellarlem i golvet eller på utsida av huset
Sjå også eplekjeddari, bakstrekjeddari, kjeddari og kjeddartropp.

Det æ 'kji úfarleg å have kjeddarlæmen oppi.

check kjeddarsmòk

usmak i mat (etter å ha stått lenge i ein innestengd kjellar)

Maten hèv' slig a kjeddarsmòk at 'an snautt æ ètandi.

check kjeddartropp

kjellartrapp
Sjå også eplekjeddari, bakstrekjeddari, kjeddari og kjeddarlæm'e.

'An snåva å datt néd kjeddartroppí.

check kjedding

kjerring (eldre form)

Haddvår hèv' havt tvæ kjeddinga.

check kjeddingekjept'e

torskemunn

Kjeddingekjeptan have an blóm'e som kan líkne på an kjept'e.

check kjeddingerís

dvergbjørk

Kjeddingerísi veks'e i hågheiinn.

check kjeddingetenna

marimjelle

An sér jamt kjeddingetenna på heiinn.

check kjéepíne

stad der kjea vart sette om våren når dei vart skilde frå geitane (oftast på ei øy)

Have di kjéí út'å kjéepínunn?

check kjeik'e

1. person som er noko meir enn rak i ryggen
2. person som vil vise seg / er stolt
Sjå også svær'e.

1. 'An va' sjúk'e a vike, men nò gjeng'e 'an líke kjeik'e. Ein som æ kjeik'e, sér sjellnare né' i grúsi 'ell ein som æ kruppen.
2. 'An gjekk der så kjeik'e. 'An kåm att'e líke kjeik'e.

check kjeikje si

få svei i ryggjen; bruka om dyr og folk (om dyr: ein gjer seg dermed klar til paring)

Kjýrí kjeikte si då stúten kåm. Å kjeikje si varte reikna for toskji, for då sýnte an at an va' svær'e.

check kjeikjekast

eit ofte vellukka "kast" i ryggtak

D'æ itt da prǿvast da gjère kjeikjekasti.

check kjeiknasa

oppstopparnase, vert ikkje gradbøygt

Den gúten va' kjeiknasa.

check kjeile

stikke ut eller fram

Fysst hòka kjeilar út, då æ an spahòka.

check kjeime

slå ut med armen / armane
Sjå også veivle og feipte.

Sòme kjeime så armó fysst da gange ette vègjæ.

check kjeime å slå

veifte med armane for å verje seg

'An kjeima å sló for å vanne seg for vafsó.

check kjeimeslå

svingslag

Der va' an drykkjebassi som kjeimesló så fælt, men 'an trefte alli nòken.

check kjeimespenne

sparke horisontalt

Tårål kjeimespente for å sýne ko svím'e 'an va'.

check kjeive

venstre hand
Sjå også kjeivhendt'e og kjeivedurr'e.

Tór brúka líke godt kjeivâ som vénehond.

check kjeivedurr'e

1. slag med venstre hand
2. keivhendt; negativt uttrykk, bruka om venstrehendte personar
Sjå også kjeive.

1. Eg fekk an dugelèg'e kjeivedurr'e.
2. Pass deg din kjeivedurr'e!

check kjélingji

små husdyr (td sau)

Mi have fengje heim'tt'e av heiinn kverr kjélingjen.

check kjelke avgari

skunde seg av garde

Nò kjelka faisysti avgari. Da kjelka avgari mæ drykkjebassâ.

check kjelle
image

1. vasskjelde
2. farkvore kvinnfolk
Sjå også oppkóme.

1. I a gó' kjelle æ vatni kaldt om det så æ an heit'e sommårsdag'e.
2. Tóne va' a fæl kjelle.

check kjembe

mengde med turt høy, raka og klemt saman med riva slik at det vert fast og kan berast
Sjå også høystakk'e, stakkstad'e, stakksneis, murefót'e, stydje, krakji, vindverje, vindvevje, band, torve, býr,
og høyskóg.

Det va' vanleg mæ 4-5 kjembu i a býr.

check kjembe

1. å lage ei kjembe
2. lyfte framføtene høgt i ei "kjembe-rørsle" når ein spring (om hest)
3. kjemme håret

1. Da kjembde høytti mæ rívunn, for at høytti sille liggje tétt å fast i høybýrinn.
2. Haddvår kjýtte ko godt hesten min kjembdi mæ framfótó.
3. Det va' inkji allstǿtt líke gama å kjembe ungan itt da våre flókutte.

check kjembe seg

kjemme håret sitt

Nò æ eg så flókutt at nò lýt eg kjembe meg.

check kjemberó

lag eller omgang med høy på høystakken (lagt i kjember)
Sjå også kjembe og .

Midjom kjemberóó lýt an leggje kraka så inkji høytti skrí'e út i frå sneisinn.

check kjemberòk

høy som ligg att på marka etter ei kjembe
Sjå også ròk.

Breislejentâ tók mæ si kjemberòkjí mæ da sette stakkjen.

check kjème si

1. springe i kjæti (td lam og små born)
2. danse eller gjere fakter med store rørsler

1. Fysst lombí kåme út fysste gongjí om våri, då kjème da sikkå.
2. Det må vèr' lòv å kjème si itt an æ ung'e!

check kjempestykkji

stort karsstykke

"Slagsmål å kjempestykkji drivest da mæ", sa Gunnår.

check kjenne

1. kjenne at fisk bit på kroken
2. kjenne

1. Eg fiska heile kveldi, men kjende alli.
2. Eg kjend' 'æ alli, men hú tóttest kjenne mèg.

check kjenne 'å si

kjenne på seg

'U kjende 'å si  at det va' nåkå gali.

check kjennespak'e

flink til å kjenne att folk

Det æ 'kji adde som æ så kjennespak'e. Det æ iv'alt så kjennespòk æ.

check kjennsklèg'e (V)

lett attkjenneleg
Sjå også adjektivet kjennskleg og adverbet kjennskleg.

Eg hèv' 'kji sétt 'an på trædev år, men 'an va' kjennsklèg'e, endå så gåmål'e 'an hèv' vorti.

check kjennsklèg'e (H)

lett å kjenne att 
Sjå også kjennsklèg'e (V) og adverbet kjennskleg.

Den songji va' kjennsklèg, eg hèv' høyrt 'æ mange vendu fyrr'e.

check kjennsklegt

særmerkt (lett å kjenne sidan det minner om noko)
Sjå også kjennsklèg'e (V) og adjektivet kjennskleg (H).

Det va' kjennsklegt å høyre sauebjøddu.

check kjens

kjensfolk
Somme seier "kjensfókk".

Såge di nåken kjens då di våre ti' messe førri sundagjen

check kjeppsta'e

bruka om hest som er tung og vanskeleg å tøyme
Sjå også kjeppstrí'e.

Det va' vóndt å tøyme itt hesten va' kjeppsta'e.

check kjeppstrí'e

bruka om "stri" hest som dreg deg av garde sjølv om du prøvar å stanse hesten med taumane
Somme seier "kjeppsterk'e"
Sjå også kjeppsta'e.

Borkjen va' kjeppstrí'e å tung'e å tøyme.

check kjept'e

1. kjeft
2. overførd tyding av forklåring 1 (td om sau)
3. flåkjefta person

1. Då 'an kåm att'e frå tannlækjæ, ha' 'an alli att'e a tonn i kjeptæ.
2. Augund såg alli an kjept'e då 'an va' av å leita ette sauó. Nò hav' mi fengje heim'tt'e kverr kjepten!
3. Den kjepten vi' eg inkji hav' mei' mæ å gjère!

check kjepte

kjefte

Tóne va' så fæl ti' kjepte på ungan.

check kjepteleg (H)

ugrei språkbruk

Tar du allstǿtt vère sossa kjepteleg, Margjitt?

check kjèr

stort lagga trekjerald med øyro og lok, bruka til å lagre korn og mjøl og øl i, stod som regel i "buret"

Mýsan ha' naga hòl i mjø̀lkjèri.

check kjére seg

uttrykkje glede for noko (vere godt nøgd med eit resultat eller ein situasjon og syne dette med ord og fakter)
Sjå også kjèrelèg'e (V) og kjéreleg (H).

'U kjéra seg som a líti bån. 'An kjéra seg då 'an fortålde 'an ha' vunne i tipping.

check kjéreleg (H)

koseleg, blid, smilande
Sjå også kjérelèg'e (V) og kjère si.

Det æ gama å vère i hóp kjéreleg fókk.

check kjérelèg'e (V)

koseleg, blid, smilande
Sjå også kjéreleg (H) og kjère si.

Lisle-Knút æ allstǿtt så kjérelèg'e.

check kjèring

kjerring

Eg tikje gama å sitje mæ kjèringó å rǿe mæ da, mæ da bake brau. Ei slags kjèring æ a snikkarkjèring, hú stǿr oppunde fjø̀lí mæ eg hǿvlar.

check kjèringtonn

marimjelle

Kjèringtonní kan líkne på tennan ti' a eldri menneskjinn.

check kjerkje

1. sauesjukdom (sauen synest å vere heilt stiv i halsen og legg hovudet mot jorda og dauar)
2. hestesjukdom (sterk hoste)
3. uvel og svimmel (om menneske)

1. Lislesau daua av kjerkjunn i gjår. Fysst sauin hav' kjerkjâ, svíve da rundt sjave seg.
2. Brúnen hóstar så fælt, trú 'an hèv' fengje kjerkjâ?
3. Bóa fekk kjerkjâ i gjårførridagjen.

check kjerrehaus'e

navet i eit kjerrehjul

An lýt smørje kjerrehausan mæ feitt stundom.

check kjerresmørje

feittsmørje

An laut have kjerresmørje i lageró i hjúló så da inkji skrike så fælt.

check kjerresnæle

eike på kjerrehjul

Kjerresnælun slengje helst'e nòkå lause på desse kjerrehjúló.

check kjèrslòk

flatt lokk på kjèr

Mi la' kjèrslòk på brausleivan som våre nýsteikte.

check kjerterak

veik i talgljos

Kjerterakji va' nóg av bomullstrå'e.

check kjerv'e

1. same tyding som lauvkjerv'e
2. liten gut

1. Kjervin vare bundne mæ vidju.
2. Torgrím va' barre an líten kjerv'e då 'an lære seg å skjeise.

check kjesle (H)

få kattungar (om katt)
Sjå også yngje.

Sòme sa visst "kjesle" i stâ'en for å "yngje", fyrr' i tí'inn.

check kjeslingji

kattunge

Kjettâ yngde, å fekk fem kjeslinga.

check kjesse

lita byrd (helst bruka om høy)

Denna lisle býrí dí kan an helst'e kadde a kjesse.

check 'kji ko barre / 'kji kå barre

ikkje anna enn berre...

D'æ 'kji kå barre a ivefær.

check 'kji kå kjepten å bakfǿtan

fæl i kjeften

Tóre æ 'kji kå kjepten å bakfǿtan.

check 'kji mæ måti / alli mæ måti

for mykje, meir enn passeleg mykje
Sjå også mæ måti.

Det va' 'kji mæ måti det ringde i nótt.

check kjiggje

når geit / rådyr får kje

Gjeití kjiggjar úti.

check kjiggjenapp'e

knapp til å ha td i klokkekjedet

Det va' an vén'e kjiggjenapp'e du ha' i kjiggjæ!

check kjiggji

kjede, lekkje

An lýt have a vént kjiggji ti' a mæt klokke.

check kjiggjing

kje-fødsel (geiter, rådyr)

Dei som have gjeita, plage helst'e have kjiggjing i januar.

check kjíke (V)

1. sjå i kikkert
Somme seier "kjikre".
2. kike, sjå

1. Då eg kjíka, såg eg der va' an stóre reissdýrhóp'e som låg å kvílti.
2. Knút kjíka på den nýe túptí som varte graví út.

check kjíker
image

kikkert (vanleg kikkert og kikkert bruka til nivellering)

Eg hèv' allstǿtt mæ mi kjíker fysst eg ska' på reissdýrjakt ell' leitar ette saui.

check kjíkjehósti

kikhoste

Itt bonní ha' kjíkjehósti, så hósta da sikkå i kjíkji.

check kjíkre (H)

kikre (sjå i kikkert)

Sòme æ så nýsgjèruge at da plag' tídt kjíkre né'å vègjen.

check kjila bukk, kjila blakk, kjila líti nèvetakk

regle som vart bruka når ein kalla på kjea

"Kjila bukk, kjila blakk, kjila líti nèvetakk", sa Margjitt itt 'u kadda på kjéí.

check kjile

symje fort avgarde; om fisk

Såg du den fiskjen som kjila hítunde landstéi.

check kjilelèg'e (V)

straumlineforma (td fisk, fly og bil med liten luftmotstand)

Ópel Calíbra va' kansi den kjilelègasti bílen rundt nittenhundråníttí.

check kjíletenne

sugegrøft med naturstein lagd som eit møne

An lýt hav' fast'e botn'e i veitunn itt an kjíletenner.

check kjíletennt'e

bruka om dreneringsgrøft (sugegrøft) med naturstein lagd som eit møne

I kjíletennte veitu sette an steinan opp som a mǿni.

check kjíli

kile

Da brúka kjíla itt da kløyvde stokka fysst da timra.

check kjinge

1. slå inn ein krampe (u-forma jernkrok)
2. spengje td ein omn
Sjå også kjingji.

1. I fjósæ åkkå hav' da kjinga ihóp tvei timrestokka.
2. An omn'e som ha' fengje an sprekk'e kunna da kjinge ihóp'tt'e.

check kjingji

1. smidd krampe
2. bøylane i ei revesaks
3. hake av metall eller tre (som bind saman)
Sjå også kjinge og spong.

1. Det stend'e nåkå kjinga i låvâ, dei hèv' eg smía sjav'e.
2. Rèven fekk kjingan rundt halsen då 'an beit i åtâ.
3. An kan brúke an kjingji ti' å halde innat annanné lytin i an sprekt'e omn'e.

check kjinke

trestykke mellom raptan oppå stavlægjâ

Fysst an inkji brúkar nåmtróe, kan an brúke kjinku.

check kjinkse

kaste med hovudet (om folk og hest)

Tòróv kjinksa då 'an vann ryggjetakji. Anlaug kjinksa fælt då 'u fekk att'e den filne reikneprǿvâ.

check kjinksen

kastande med hovudet (om folk og hest)

Borkjen va' kjinksen då 'an kåm inn i stadden å venta på høy, ette an har'e arbei'sdag'e.

check kjinn

1. planke innfeldt i lafta bygning ved dører og vindauger (dyrekjinn)
2. øksa skråkant i laftet i ein lafta bygning (kjinnslétte)

1. Kjinní halde stokkó i dynna å glòs i agji.
2. Sòme tikje d'æ vént mæ stóre kjinn i nòvó.

check kjinnebiti

biti med nykinna smør 

Kjinnebiten æ hardt brau å nýkjinna smø̀r.

check kjinnefessi

regle eller ordlyd som skulle få rjomen til å verte til smør når ein kinna

Hèv' dú høyrt nåken av dessa kjinnefessó da ha' førr' i tí'inn?

check kjinnegjøys'e

gøys som kjem når ein tømer saupet ut av stampekinna etter at ein har samla opp smøret
Sjå også gjøys'e.

'U fekk kjinnegjøysen i andliti då 'u tǿmde út saupi.

check kjinnekadd'e

kall i smørkinna (sveivekjinnâ)

Kjinnekadden va' av tré, å ha' fíre vengji.

check kjinnekling'e

kling av flatbraud

Mi kósa åkkå mæ kjinnekling'e då mi våre âv å såge ti' rjúpesnòró.

check kjinnekrossblóm'e

tepperot

Blómen på kjinnekrossblómæ æ plent på same skap som krossen på kjinnestavæ. 

check kjinnekross'e

kross i skiva nedst i kjinnestaven

Kjinnekrossen sér út som an krossblóm'e.

check kjinneljó'e

lyden ein får når ein kinnar i ei stavkjinne

Det va' viktigt å få rétte kjinneljóen i stavkjinnun fysst da kjinna.

check kjinnestav'e

staven og krossen til stavkinna
Sjå også stavkjinne, stampekjinne og sveivekjinne.

Den kjinnestaven hèv' èg brúka mang a gong.

check kjinning
image

del av lafteknuten

An lýt vèr' nøyen at kjinningan æ flate, så loptí vare tétte.

check kjinnplagg
image

lite og utsauma tæpi eller plagg (smøyg eller krossting) som vert sveipt over herdane på reivbonn mest som eit sjal (går bakom nakken og litt over kinna ved øvste kanten)

Moírí sveipte kjinnplaggji kring hæran å hòvúi 'å dei lisle bånæ.

check kjinnslétte

lage kjinninga på båe sider av eit laftehogg når ein laftar eit hus

An kjinnsléttar stokkan så da sku' vare tétte å góe i nòvó.

check kjippe ihóp

kippe saman, samle ihop
Sjå også kjippi og ljåkjippi.

Eg kjippar ihóp ljæne så da inkji sku nike né'å'nanné å vare skjemde.

check kjippe å gange

gå med stutte og raske steg

Det va' kalleg di Òlâv kjippa å gjekk då da rópa på 'an.

check kjippi
image

knippe
Sjå også ljåkjippi og kjippe ihóp.

Vaktmeistaren hèv' jamt stóre kjippi mæ lykla. Eg hève mæ mi a kjippi mæ ljæ fysst eg ska' út'å teigjen.

check kjíse

myse

Koss æ detta du sit'e å kjíser, sér du filli?

check kjisle

kile
Sjå også kjislen ogkjislug'e .

Inkji kjisl meg, eg æ så kjislen!

check kjislen

kilen
Sjå også kjislug'e og kjisle.

Inkji kjisl meg, eg æ så kjislen!

check kjislug'e

kilen
Sjå også kjislen og kjisle.

Gró va' så kjislug unde fótó.

check kjissút!

1. noko ein seier når nokon nys
2. noko ein seier når ein jagar katten ut

1. Pål naus så fælt at Rannei sa "kjissút" mange vendu den dagjen.
2. Kjissút, Pusi, nò hèv' du drite 'nunde padæ att'e!

check kjiste
image

1. kiste, laga av tre
Sjå også kjistili og leddikk'e
2. likkiste
3. firkanta sylvdel på sylvbelte

1. Kjistâ va' så vént rósemåla.
2. Førr' i tí'inn gjåre da kjistun heimi.
3. Den eine kjistâ i sylvbeltæ 'enni Sigríd va' øyelagd.

check kjistebelti

brurebelte med "kister" av sylv; med forgylling

Jórånd tótte gama sýne fram di véne kjistebelti sitt.

check kjistehekti

bruka til skospenne og gjúrehekti (av nysylv eller messing; for mann)

Eg hèv så véne nåkå kjistehekti på búna'skó mí.

check kjistelås'e

sylvhekte med botn; for menn og kvinner (i lúsetrøye og svårtestakkslínun)

Førr'e brúka kvendí kjistelås'e i svårtestakkslínunn.

check kjistestól'e

stol med eit rom under setet

Da brúka tídt kjistestólen itt da spunne.

check kjistetenne

sugegrøft med naturstein som er lagd med ei rad stein på kvar side og steinar som kviler på toppen av desse (småstein over desse "toppsteinane" og torv med graset vendt nedover, heilt på toppen)

Itt an ska' kjistetenne a veite, lýt an have lagelège steina.
check kjistili

1. lita kiste
2. pennalhus (H)
Sjå også kjiste og leddikk'e

1. 'U gjøymde breví i kjistilæ.
2. I kjistilæ hèv' eg fjuskelepp'e.

check kjittandi

fort; bruka om personar, helst born, som er raske til beins

'U sprang så kjittandi at fǿtan gjinge som trommestikku.

check kjól'e

1. frakk for menn
2. kjol

1. Tårål fekk si ný'e kjól'e ti' konformasjónæ.
2. Mamme sauma mi an ný'e kjól'e ti' jóle.

check kjólekar'e

vaksen mann med frakk

Såg an an kjólekar'e på vègjæ, va' det trúleg an fræmind'e.

check kjóse

velje

"Eg vi' kjóse mi den vénaste møyí i verdinn", æ der hoggje inn i steinen i Stórheddér i Bykle.

check kjót

bakarste delen av ljåen
Somme seier "ljåkjót".
Sjå også ljår'e og odd'e.

"Legg kjóti né'å, itt du ska' slå mæ stuttorv", sa Gófa.

check kjótkruppen

bruka om ljå som er bøygd inn mot kjótet

Ljæne mòge inkji vère for kjótkruppne.

check kjufs

bit, jafs

Rèven ha' vòre å tèkje nåkå kjufs av åtunn eg ha' lagt út.

check kjúke

hard sopp på lauvtre
Sjå også njóskekjúke.

Kjúkun kunn' vèr' snódige å sjå på.

check kjúkeball'e

leikeball laga av kjúke

Det æ mei' sprett'e i an kjúkeball'e 'ell i an tréball'e.

check kjukle

klynke, ynke seg, gråte lågt og smått

Det va' syndlegt, 'u kjukla å grein så.

check kjukle å læ

uttrykket tyder at ein ikkje vil syne at ein ler

Dei tvei ungan såte i a kró å kjukla å lóge.

check kjuklingji

kylling

Å ète kjuklingji ska' vère så helsigt.

check kjúne

badstoge

Det gåmålnorske órdi for basstòge va' kjúne. Nò bèr'e eg konni hít i kjúnâ så eg fær turke det.

check kjúre

bry seg

Eg kjúrar alli om du gjère dèt. Kjúrar du om eg sveisar att'e dèt hòli?

check kjúrelaus'e

omsynslaus, vørdlaus; vert ikkje gradbøygt
Somme seier "gjúrelaus'e".

'An va' så kjúrelaus'e ti' danse å riste seg (Gamalt or Setesdal)

check kjúskne

høy og klede som turkar

Høytti hèv' kjúskna nòkå, så då vare det vel tjurt ti' kveldæ.

check kjúsne

misse råsken, turke noko (om høy)

Mi líka at høytti ha' kjúsna itt mi sille hesje det.

check kjydde

plukke alt av frukt eller bær ned frå busk eller tre i hagen

No ljóte mi kjydde aplan; det hève alt vòre frostnétte. Eg hèv' kjylt tvau ripsebèrtré.

check kjyddelauve

lauve småbuskar og smågreiner

Eg kjyddelauva holtí fram'ttemæ bekkjæ.

check kjýhóp'e

kuflokk

Heile kjýhópen kåm inn'tt'å støylen, da våre så plaga av flygjæ.

check kjykken

kjøkken

Eg hèv' lagt nýtt tili i kjykkenæ. 

check kjýklavi
image

halsklave til kubjølle

Kjýklavan våre jamt pynta mæ véne mynstri.

check kjykse

samanfiltra tråd eller leidning (td taugverk, fisketaum, fiskegarn, hyssing, skøyteleidning)

Denne kjyksâ snǿri fær eg alli rétte. Ungan låge i ei kjykse, da dutte i ein haug'e.

check kjýl'e

kul, klamp (gjerne der det er mykje brusk)

Fókk å dýr kunne få an kjýl'e ette a slag ell' a spann.

check kjýle

vende oppover 

Sku' mi sage âv den stóre avbrotne greiní som kjýler ti' veirs?

check kjyl'e

kulde, kuldeperiode

I vèt'e hèv' det inkji naua mæ kjylæ.

check kjýle ti'

slå hardt

Augund kjýlte ti' 'ó Svein då 'an varte skulda for å vère úsætandi.

check kjýlen

stort spenn (i ski og meiar)

Heimelaga skjí som æ kjýlne vi' létt grave seg néd i snjóren.

check kjylen spring'e

når det vert slutt på ein kuldeperiode
Somme seier "kjylen æ sprengd'e".
Sjå også kjyl'e og springe.

Mæ same eg kåm út i dag tídleg kjende eg at kjylen ha sprungji. Kjylen kjæm'e ti' springe.

check kjýli

klump, svulst

Vetrongjen hèv' så stórt a kjýli att'å halsæ. 

check kjylje

1. brenne kol
2. fyre kraftig i omnen

1. Sméen ha' øydt opp kòli, så 'an laut ti' å kjylje att'e.
2. "Nò må du 'kji kjylje å elle så mi ljóte rýme", sa Taddâk.

check kjýlje å elle

fyre kraftig i omnen

Du må 'kji kjylje å elle så mi ljóte rýme!

check kjyltre

"forklefang", "kjolefang", "stakkefang"

Fysst mi munkast mæ mi våre små, ha' mi steinan oppi kjyltrunn. Eg hèv' så snilt a bån oppi kjyltrunn.

check kjyml

lite "emne" ute i naturen som ein kan bruke til eitt eller anna; bruka berre i eintal

Ko kunne mi få ti' av desse kjymlæ?

check kjympe seg

1. vere vrang, ikkje ville lyde
2. utfordre til slagsmål
Sjå også kjympen.

1. 'An kjympa seg, å neikta å gjère som eg sa. Kåvan kjympa sikkå då mi sille ti' støyls.
2. Åni kjympa seg, men det varte inkji slagsmål.

check kjympen

kjempar imot, vil ikkje lyde, ugrei, person som vil krangle og slåast.
Sjå også kjympe seg.

'An va så fudd'e å kjympen at mi laut vère tvei for å få 'an út.

check kjýmukke

kukake

Det låg a kjýmukke innmæ heddâ.

check kjyng'e

nysnø; mykje på ein gong

Det kåm an kjyng'e i nótt. Drív'e det det sommårmål, ska' det kåme sjau kjyngji fyre våri.

check kjyngje néd

snø tett

Det kjyngja néd sò fælt om nóttí at mi laut ti' skjǿre mæ same mi rise opp.

check kjynnehús

frøhus i eple

Kjynnehúsí åte mi helst'e inkji.

check kjynnemesskjyng'e

fastelavnsrida (Kyndelsmesse er 2. februar)

An tar' alli tvile; kjynnemesskjyngjen kjæm'e kverrt år!

check Kjynnemessrí

ei tid kring Kyndelsmesse (2. februar) då det ofte var uver

"Kjynnemessríin kunna vère harde", sa Hakji.

check kjýnæpe

fornepe (turnips)

Kjýnæpun vakse fórt å gjève stór avling. Da gåve mykji kjýnæpu for búskapen førr' i tí'inn.

check kjýr

ku

Kjýrí va' brondutt. Da have sérs véne kjý i Heimigâ'. Karan kóme leiandi mæ kjýrinn 'enni Gró, den einaste 'u ha'.

check kjyrkjegjengd'e

ha fine nok klede til å gå til kyrkje

Eg hèv' 'kji aila klæi, så det æ såvídt eg æ kjyrkjegjengd'e.

check kjýrkåv'e

kukalv
Sjå også kjýr, kåv'e og stútkåv'e.

Det va' godt at Vénerós fekk an kjýrkåv'e denne gongjí, den vi' mi leggje 'å.

check kjýrlag

gammalt mål på ei viss jordvidd eller eit visst jordverde

"Ko stórt va' a kjýrlag?", spúre Åsmund.

check kjýsleikje

vikar i hårgarden over tinningane (mest berre bruka i fleirtal)

'An hève så stóre kjýsleikju; 'an fère ti' å snøyast frammati.

check kjyss!

hysjing til katten når ein ville ha han vekk

Sòme sa barre "kjyss" ti' kjettó, å inkji ti' hannkattó.

check kjyssebèr
image

kirsebær

Trastan æ kallège ti' å take kjyssebèrí om hausti.

check kjýte

framheving av seg sjølv med sterke ord

Dèr drykkjebassan samlast kunna an høyre mange kjýtu.

check kjýte

1. kyte (invitere til slåsskamp, skryte av seg sjølv)
2. skryte, rose

1. Aslak kjeima å kjýtti så fókk vorte mest'e ræde.
2. Da kjýtte av dei góe lefsó.

check kjýte fríkar'e

utfordre nokon (til td slåsting)

Haddvår kjýtte fríkar'e på Móæ, nòkå 'an alli ha' sillt gjårt.

check kjývi (H)

halvstor fisk, omlag 15 - 25 cm lang
Sjå også fisklingji, kót, kjývingji, mikkjålskót og skark'e.

Eg fekk 'kji ko trjú kjývi i dag, så eg va' inkji fornǿgd'e.

check kjývingji (V)

halvstor fisk, omlag 15 - 25 cm lang
Sjå også fisklingji, kót, kjývi, mikkjålskót og skark'e.

Mi finge inkji stóre fiska, barre kjývinga.

check kjývomb

kuvom

Eg vi' have denne kjývombí ti' rèveåte.

check kjýværd

verdet av ei ku

I gåmó tíd varte verdíen av garó reikna i kjýværd.

check kjæ'i

td erteband av sylv (laga av halvrund sylvtråd, rulla på ein tein, glødd og saga opp. Hekta saman før ein spanar eller strekkjer det opp og loddar).
Sjå også snórelekkji.

Kjæ'i mitt æ så oksidéra nò at eg lýt blenkje det opp'tt'e.

check kjækta

bortskjemd
Sjå også substantivet kjæktepòsi og adverbet oppkjækta.

Såvi va' så kjækta av moi sí at det va' plent leitt å sjå på. Kví kjæktar du sossa mæ 'ó Bóa?

check kjækte

skjemme bort (bruka om born)

Gúten varte kjækta mæ, så 'an fekk mest'e allstǿtt rå si.

check kjækteleg (H)

bortskjemd

Bjynn æ så kjækteleg a bån.

check kjæktepòsi

Bortskjemd; bruka om born (i eldre tid også om dyr). Vaksne folk har som regel "vakse av seg" kjækteposen.
Sjå også adverba kjækta og oppkjækta.

Det va' enn kjæktepósi den ungjen, eg æ i alle fall glad'e at 'an inkji æ min.

check kjælfís'e

person som toler lite av kulde og/eller motgang

Din kjælfís'e; kví lýt du hav' på di vetti i dag?

check kjæmst 'kji så mykji ât

gjere seg lite gjeldande, vere lite populær

Det kjæmst 'kji så mykji ât 'enni Anne, 'u vare nóg gangandi eisemó.

check kjære seg

1. klage over
2. uroe seg

1. "Eg kan alli kjære meg at du vi' sossa". 'U kåm å kjære seg for verkjæ.
2. Du tar alli kjære deg om du må gange eisemadd'e hèra.

check kjæse

bruke kjæsi i mjølk for å få ost

An måtte 'kji kjæse mjåkkjí for lengji.

check kjæsekopp'e

trekopp til å ha kjæsen i

Kjæsen ligg'e 'pi kjæsekoppæ.

check kjæseost'e

ost laga med kjæsi eller osteløype

Kjæseost'e æ vanelèg'e kvítost'e av kjýmjåkk.

check kjæsesyr

mjølk som er "útkjæsa" (utskjemd)

Kjæsesyr æ våkt å drikke.

check kjæsi

løypemagen / vístrí til slakta spekalv (Dei la inn i "kjæsen" den osten som var i kalvemagen. Vart bruka i ysting i staden for osteløype. Vart oftast bruka omatt heile sommaren).

Da brúka kjæsi fysst da yste kvítost'e.

check kjæte si

hoppe og sprette eller leike seg (mest bruka om dyr)
Sjå også kjæti, slå si opp kjæti og kåt'e.

Lombí plage kjæte sikkå fælt om våró.

check kjætekast

hopp og sprett som er gjort i kjæte og livsglede

Lombí gjère mangt a kjætekast om våri, itt da kåme út'å vodden.

check kjætesprang

"hopp og sprang" (td når dyra slepp ut om våren)

Kjýne kunna gjère nåkå fæle kjætesprong itt da kóme útó' fjósæ.

check kjæti

hopp og sprett (bruka helst om dyr)
Sjå også kjæte si og slå si opp kjæti.

Kjýne kunne av å ti' slå si opp kjæti.

check kjæve

kalve (bruka om somme dyr der ein kallar avkomet for kalv; mest bruka om reinsdyr og elg) 
Sjå også kåme ti'.

Reissdýrí kjæve i april/mai.

check kjæving

kalving (reinsdyr)

Kjævingjí æ i mai.

check kjǿkji

rart innfall, negativt påfunn

No lýt du slutte mæ dessa kjǿkjó dí! Ungan funne på nåkå fæle kjǿkji, da rulla sikkå rundt néd reiní, å ulka út klæí.

check kjǿlne skjí

ski med lite spenn i

Eg líkar inkji kjǿlne skjí, så eg lýt setje da i spenn.

check kjøltebeist

beist (td storfe, sau og geit) som haltar

Mi ljóte passe godt på desse tvau kjøltebeistí så da inkji meie sikkå fysst da gange i úkviddæ.

check kjǿmd

noko som kjem; bruka berre i eintal
Sjå også i kjǿmdinn.

Bussen hèv' inkji kåmi, men 'an æ i kjǿmdinn.

check kjǿmt

lett tilgjengeleg, greitt framkomeleg
Sjå også ukjǿmt.

Der æ kjǿmt å greitt å gange 'å Strondelénæ.

check kjǿre

rot

Dèt va' a fæl kjǿre du ha' stella ti' dèra!

check kjørkje
image

kyrkje
Mange seier kjyrkje.
Sjå også kjørkjefókk, kjørkjegar'e, kjørkjetjell og kjørkjetæpi.

Om sundagjen vi' eg ti' kjørkjunn.

check kjørkjefókk

folk som er i kyrkja i dag (eller på veg til-, eller har vore i kyrkja på messe i dag; ordet vert berre bruka i eintal)
Mange seier kjyrkjefókk.
Sjå også kjørkje og fókk.

Nò sér eg kjørkjefókkji reiser heim'tte.

check kjørkjegar'e

kyrkjegard
Mange seier "kjyrkjegar'e".
Sjå også kjørkje.

I Valle æ der mange véne bjørka kring kjørkjegaren.

check kjørkjeklædd'e

kyrkjekledd (i finstasen)

Itt kvendí våre kjørkjeklædde, ha' da kjørkjetjell 'ell kjørkjetæpi.

check kjørkjeklæi

finklær (til kyrkje, bryllaup, gravferd)

Skó' alli jentâ i kjørkjeklæi, å alli slåttâ i sóleglæi...(stevline)

check kjørkjetjell

vove teppe til å ha over herdane i kjøleg ver, berre bruka til setesdals<->kvinne<->bunaden, og tidlegare berre bruka i kyrkja
Mange seier kjyrkjetjell.
Sjå også kjørkjetæpi, heimetjell, kvíletjell, býtjell, tevlingetjell, tjell og kjørkje.

'U sveipte kjørkjetjelli rundt seg.

check kjørkjetæpi

til same bruk som kjørkjetjell, men med finare mønster i vevnaden (dei er ei'spòla)
Mange seier kjyrkjetæpi.
Sjå også kjørkjetjell og kjørkje.

Unde a messe, fysst kvendí gange daleklædde, kan du sjå bådi kjørkjetjell å kjørkjetæpi.

check kjø'sslèm'e

lem av eit slakta dyr

Desse kjø'sslèmin trúr eg eg vi' salte å røykje.

check kjø'ssteik
image

Kjøtsteik. Salta, røykt og turka sauekjøt av sidestykka, skore opp langs ribbeina og steikt på glør.
Sjå også sodd'e å kjø'ssteik og glósteik.

Èg tikje kjø'ssteikjí æ best'e fysst 'u æ nòkå solt.

check kjø̀te seg

skyte dyr (når ein greier å skyte dyr når ein er på jakt)

Jaktaran sa da vill' av å kjø̀te sikkå, fysst da sille på reissdýrjakt.

check kjø̀teirikji

kjøtmeis

Der sat mange kjø̀teirika i aplâ.

check kjøtfadd

slakteskrott

Da våre på jakt å kóme heim'tt'e mæ a heilt kjøtfadd av an bjynn'e.

check kjøtròs

inste laget på eit dyreskinn (bruka i samband med slakting og reiing av skinn); bruka berre i eintal

An plage brúke enn røkkjespa'i ti' å take kjøtròsí av skjinnæ førr'ell an vi' garve det.

check kjø̀tskjæ

kjøtslintrer

Kjø̀tskjæ hèv' eg n'i rullepýssun.

check kjøtspikkji

kjøtmeis

Kjøtspikkan æ jamt å sjå på fuglebrettæ om vetran

check kjøyne

kvise
Sjå også kaun'e.

Tóne fekk så stygg a kjøyne midt 'å nòsinn.

check kjøyrari

hestekøyrar, skuterkøyrar

Der kåm a long røkkje mæ kjøyrara ette vègjæ.

check kjøyre

køyre

Då da våre úti å kjøyri i dei véne veiræ, kåm der lufsandi an elg'e ive vègjen. Sku' mi 'kji út å kjøyre, no si 'er æ så vént veir?

check kjøyre bjalka

køyre barka tømmer med hest

Ånund kjøyre bjalka kverr vetr'e.

check kjøyre for / kjøyre fyri

vere privatsjåfør for (uttrykk bruka i samband med at eigaren av bilen sit i passasjersetet og drikk alkohol)

Eg vi' alli kjøyre for dei galningan mei'! Kvæ va' det dú kjøyre fyri i gjerkveld?

check kjøyre i ísi

dette gjennom isen med hest og slede / snøskoter (uttrykket er ubunden dativ)

Jón kjøyre i ísi út'å fjóræ, å hesten drukna. Sólveig kjøyre i ísi dei spillnýe skóteræ sí.

check kjøyre på skramlæ

køyre heim høy eller ved om hausten (så snart jorda var nok klaka, før snøen kom)

Det kan vère hardt mæ slé'en å kjøyre på skramlæ.

check kjøyre trjúglaust

køyre hest utan trugar

Det va' létt for hesten dissom 'an kunna kjøyre trjúglaust.

check kjøyre útivi

køyre utfor vegen

'An kjøyre útivi, å bílen trilla rundt tvæ vendu.

check kjǿyregang'e

ferdsle med hest etter vegen

'Er æ slig kjøyregang'e i dag, ska' trú om 'er æ bryddaup.

check kjøyrelǿ'tropp
image

låvebru
Sjå også lǿetropp og kjøyretropp.

Mange kjøyrelǿ'troppi våre kalleg bratte.

check kjøyretropp
image

låvebru
Sjå også lǿetropp og kjøyrelǿ'tropp.

Mange kjøyretroppi våre kalleg bratte.

check kjå

1. slite ut eit velbruka tøy- eller kledeplagg til det er heilt utslite
2. tyne ut siste rest av noko
3. bleikje, misse farge (om høy)

1. Telti mitt æ helst'e kjått av sól å vind'e.
2. Nò hav' mi sói så lengji på sami grúten at nò hav' mi kjått 'an út.
3. Høytti æ kjått.

check kjådd'e

sliten, velbruka

Torjús gjekk allstǿtt mæ dei kjådde lúsetrøyunn sí.

check kjåkkeband

bandet som ein dreg kjelken etter
Sjå også kjåkkji.

"'U æ nå mægjètí, húsmannskuptâ,
mæ hòl på hòl, og sund'e, skjortâ.
Men eg ska' seie koss dèt bèr' ti':
det æ kjåkkebandi som vell'e dèt!" (stev).

check kjåkkji

kjelke
Sjå også kjåkkeband, dragkjåkkji og bomre.

Det æ gama for ungan å løype på kjåkkji.

check klabbe

1. klistre
2. klabbe (ofte bruka om snø som heng fast under skia)

1. Inkji klabb adde dessa klabbemerkjí på skåpdynní dí, Bóa!
2. Skjíne mí klabbe så fælt, Papa!

check klabbedas

helst ubrukeleg ting

Eg æ leid'e klabbedasi det vare mæ dei billige å filne gognó.

check klabbefǿri

føre som gjer at snø klistrar seg fast under ski

D'æ inkji gama gange på skjí itt det æ klabbefǿri.

check klabbemerkji

klistremerke

Jentun plage jamt setje klabbemerkji på bǿkan sikkå.

check klabben

klønete, ha dårleg handlag

Lidvår æ så klabben, 'an fær mest'e alli ti' å slå ihóp grindan.

check klafse

"søle" med mat, ete med kraftig "slafselyd"

Små unga líke å klafse mæ matæ.

check klaka

frosen 
Sjå også klakji, klake og honnklaka.

"Bensíni hèv' klaka i bílæ mí, så eg fær alli starte!, sa Knút. 'An stó' der plent som 'an va' klaka.

check klake

fryse, gjennomfryse (om ting som inneheld væske)

Eg trúr det kjæm'e ti' klake i nótt.

check klakji

klake, tele; bruka berre i eintal
Sjå også klaka og klake.

D'æ leitt mæ dei klakâ fysst an ska' spa'. D'æ klakji i jórdinn ennå.

check klakke

banke med flat hand (td ei potetkake)

Ungan klakka út eplekakun.

check klamp'e

klump

Eg hèv' an stór'e klamp'e att'å ryggjæ.

check klampeskór'e
image

hestesko, det slaget som vert bruka om sommaren
Sjå også grevskór'e og hesskór'e.

Det slít'e fórtaste út klampeskóne, for dei brúkar an om sommåri.

check klamren

1. vanskeleg framkomeleg terreng
2. problem med å få ete

1. Der æ klamri å kåme forbí Klomrí. 'Å Úrelénæ æ så klamri å kåme fram.
2. Hesten æ så klamren ti' ète.

check klank'e

hard klump (helst bruka om isklump, men òg om lort; "lórteklank'e")

Du må 'kji kaste denna klankjen ett'ó Tjógjei!

check klanke

klatre (t.d. i telefonstolpe eller ribbevegg; vertikalt eller horisontalt)

D'æ inkji úfarlegt å klanke si i óvne lǿeveggji.

check klanke si

1. klatre bortover ei tregrein eller eit taug
2. klatre oppetter eit tre eller ein stolpe

1. 'An klanka si i a taug frå a tré å hít 'å tòkâ.
2. Mi klanka åkkå opp an timrevegg'e i lǿunn.

check klappa

tverrliggjande stokkar over ei myr (til å gå eller køyre på)

D'æ klappa ette mýrinn, så då gange hestan trygt.

check klar'e

overtrøytt

Eg  æ så tròta, eg æ mest'e klar'e.

check klass

kliss
Sjå også klasse og klassen.

D'æ nåkå klass å slyngje håning.

check klasse

grise
Sjå også klass og klassen.

Du må 'kji klasse sossa mæ matæ!

check klassen

griseleg
Sjå også klass og klasse.

Eg lýt två meg, eg æ så klassí 'å hondó.

check klatr

urein tale (om vaksne som ikkje talar reint)

Eg skjø̀na alli ko 'u sa, det va' barre nåkå klatr.

check klatr'e

vaksen person med urein tale

An klatr'e kan inkji seie adde ljóan rétt.

check klatre

tale ureint (gjeld born som er så små at dei ikkje kan tale reint; katt = "tatt")

Gývi klatra så lengji, men nò talar 'u reint. Adde syskjiní klatra då da våre små.

check klattegjeld

gjeld ulike stader (mange småsummar)

"Du lýt passe deg for duskeregn, klattegjeld å smådramma", sa Gamlegófa.

check klaur'e

treplugg (i trehengsle i dør)

Lat att'e húrí å sèt klauren i flaurí.

check klauv

jernbussegrunnskjítti der kvernkallen sviv på ein jernbolt

Ette at mi rive det gamle kvinn'úsi, hèv' eg passa på klauví, grunnpíkjen å det hitt som høyre ti' kvinnekaddæ.

check klauvhalt'e

dyr som haltar utan å ha synleg skade på foten (vert ikkje gradbøygt)

Itt dýrí våre sårfǿtte, kunna da vare klauvhalte.

check klauvlé'e

nedste leden på foten på eit klauvdyr

Dissom an inkji klyppte klauvin, kunna dýrí få vóndt i klauvlé'en.

check klauvmakk'e

hudfald mellom klauvene (på td ku; mest berre bruka i bunden form eintal)

Klauvmakkjen æ fudd'e av hår.

check klauvmoir

ein kjertel mellom klauvene

Klauvmoirí kan 'an inkji ète, så den lýt 'an skjère út fysst 'an hèv' svie fǿtan og drègje av klauvin.

check klauvreisylv

sylv etter sylvsmedane frå Klauvrei (Birtedalen)

Detti æ visst gåmålt klauvreisylv du hèv' fengje tak í.

check klauvstæle

kile stålet inn i jarnet når ein smir

Øksa å níva ljóte klauvstælast.

check klauvstælingji

stålkniv med jern på båe sider av jernet (stålet smia ein i jernet)

Òlâv Jónson hèv' smía mange klauvstælinga.

check klavebrík

veggen mellom forstova og klaven

Klavebríkjí æ skjilji midjom fosstògunn å klavâ.

check klavedrage

å merkje av, lage jamnbreitt

Da ha' a eigji reiskap som da klavedróge mæ, for å få same breiddâ på heile langjen.

check klavedrègjen

klave som ein dreg over stokken (truleg av jern; så stokken skal ha same form i heile lengda)

Stokkan i loptæ æ bå' magetægde å klavedregne.

check klavedynn

døra mellom ganga og kammersi i eldre hus

Klavedynní mí æ helst'e úvond.

check klavi

lite rom innafor forstova bruka til mjølkestell

Syrhókkan stande úti klavâ.

check kledren

usmak på mjølkeprodukt; kan også vere klebrig eller seigt

Osten va' 'kji gó'e, 'an va' kledren. Eg tótte mjåkkjí va' kledrí.

check kleggjeklýsse

spyttliknande klyse på grasstrå (laga av insekt)

"Der æ sikkert a meining mæ kleggjeklýssó au", sa Tóne.

check kleie

klø
Sjå også klå og klåi.

'An kleia så 'an fekk inkji sòve.

check kleimen

rå luft, skodde (som legg seg på hud og klede)

'Er va' kleimi i gjårmorgó.

check kleiss

gjørme, kliss (noko som hengjer seg fast)

Der heng'e nåkå kleiss unde skó dí; vi' du inn, så lyt du take da âv di!

check kleisse

søle

Du må 'kji kleisse sossa útive bórdi, Bóa!

check kleissen

seig, klissete

Karamella æ kleisne.

check kleiv

bratt bakke

'Er æ slig vé'ís'e i kleivinn at eg kjæm'e alli oppat Holtesvingjæ, trúr eg.

check klekk'e

1. grornæm jord
2. ikkje utvakse gras som er vanskeleg eller seigt å turke (og vanskeleg å slå)
3. sprø, ung (td rabarbra)

1. "Sò klekk a jórd gjèv'e gó' grǿe".
2. Det klekke grasi æ næringsríkt for búskapen.
3. Rabarbrai æ klekk'e fyre jónsok.

check klemre seg

skade seg ved klemming; oftast fingrane

Spilemannen spila helst'e kleint, avdí 'an ha' klemra seg gjårførridagjen.

check klemstr

trong plass (td mellom steinar eller bygningar)

Eg trúr 'kji du kjæm'e igjænom detta klemstri mæ dessa breie kjerrunn. 

check klemstri

1. innsnevring i terrenget
2. inneklemd plass

1. 'Å Strondinn æ a leitt klemstri i støylsvègjæ, så der æ trongt å kåme mæ hest' å klyv.
2. Der æ an fillen húseplass'e i Røysó, det æ mest'e som a klemstri.

check klensen

klengete

Såvi va' så klensen at det va' a plage treff' 'an.

check kleppbròt (V)
image

handreiskap med hake i (bruka til å flytje tømmer med)
Same som hakebròt(H).
Sjå også hakji og bròt.

Kleppbròti lýt vère så sterkt at det tòler å brjóte hardt mæ det.

check klettast

gjeve sneiord til kvarandre
Sjå også klette.

Gunnår å Tór våre fæle ti' å klettast, da tóttest alli kunne vère sams.

check klette

1. gjeve sneiord
Sjå også klettast
2. bruka i uttrykket ko kletter dèt; bruka berre i presens eintal

1. 'U lýt klette fókk ti' kòr 'u kjæm'e.

check kletting

håning, skjemming

Ko æ detta for slags kletting du drív'e mæ?

check klíne

smøre smør på bløytte lefser

Jólelefsun vorte allstǿtt klínte jólepdagjen.

check kling'e

ferdig klinte lefser (bruka berre i eintal)
Sjå også klingsbiti, skjerpekling'e og smø̀rkling'e.

Klingjen måtte vère feit'e sill' 'an vère gó'e.

check klingsbiti

Ein del av klingen (som ein riv av) 
Sjå også kling'e og biti.

Det æ godt mæ fisk'e i klingsbitâ.

check klingsbomme

sveipt og halvmåneforma bomme til å ha kling'e

Ti' a bryddaup varte lefseklingjen lagd'e n'i a klingsbomme å sett'e néd i kjeddaren ti' kjǿling.

check klinke
image

dørklinke, til å opne/stengje ei dør, laga av jern.

'U høyre det tók i klinkâ.

check klíve

klatre

Hèv' du klive i Straumsfjødd i sommår?

check kljåstein'e

stein med "auga" til å henge i varpet på ein bandvev

Kljåsteinen held'e varpi stramt.

check kló

1. del av broderiet i setesdalsbunaden, både den mannlege og den kvinnelege
2. klo (dyreklo)

1. Dessa klǿne du hève på blåkuptunn æ så véne.
2. Katteklǿne æ kalleg kvosse.

check klóklèg'e (V)

bruka om born eller ungdom som ser ut til å verte klok eller ter seg klokt

Jentâ såg så klóklèg út.

check klomr

1. trong og ulendt del av veg
2. stor stein med kvasse nibber ved veg

1. Mæ klomrí renn'e Klamrebekkjen.
2. Klomrí haddar si útive vègjen.

check klóre

rispe frå dyreklør, rispe frå kvistar

Desse klórun hèv' eg fengje av kjeslingjæ.

check klóti

klode, jordklode

'Er æ mange klóta i sólsýstémæ åkkå.

check klòv

kløyvd ting (td ein stokk)

Der æ a langt klòv i trògjæ.

check klòven

kløyvd, delt

Steinen æ klòven, så det vare tvæ greie flatu å múre mæ.

check klòvi

naturleg sprekk (som gjer til at materialet ikkje er feilfritt)

An klòvi i a tré æ an stór'e sprekk'e. An klovna stein'e kan an kadde an klòvi.

check kludr'e

person som er lite flink med hendene

An kan 'kji have an kludr'e ti' reprére bíla.

check kludre det ti'

rote til (td ein plan eller eit arbeid)

Å mi som ha' planlagt detti sò godt, å så kåm Gjermund å kludra det ti'.

check kludren

uhag, lite flink med hendene

Den mei kludrni av brǿó måtte da allstǿtt passe på så 'an inkji skamfǿre seg.

check kludreveir'e

mann med dårleg praktisk handlag

Tjóstóv va' an kludreveir'e av vesste slag'e!

check klukk'e

rugeferdig høne

An kan høyre på kaklingjinn fysst hǿnâ æ klukk.

check klukt
image

kluft, todelt grein på tre
Sjå også rjúpesnòre, bròm, gar'e, streng'e og snòrelíne.

Kluktí sting'e an godt néd' i snjóren. Toglesnòrâ heng'e i kluktinn.

check klumren

1. dårleg handlag
2. vanskeleg arbeidsoperasjon

1. Gunnår va' så klumren, 'an fekk 'kji ti' nåkå.
2. Detti arbei'i æ så klumri, eg fær alli løyse desse tvei skrúvan.

check klundr'e

person med dårleg handlag i arbeid

Tommås va' enn klundr'e, 'an fekk det ti' men det varte inkji vént.

check klundreleg (H)

dårleg handlag i arbeid

Æ an klundreleg, kan an øy'leggje mange góe imni.

check klung'e

kongro, edderkopp
Sjå også klungenèt.

Dei gamle sa at det va' úlykke å drèpe enn klung'e.

check klungenèt

kongrospinn, spindelvev
Sjå også klung'e.

Mýhankjen varte hangandi i klungenètæ. Der va' så mykji klungenèt i krǿ, at det måtte vère lengji si' der va' tvègji.

check kluns'e

1. ein trestokk e.l. som har ein tjukkare del i eine enden eller har ein tjukkare del eller klump ein stad
2. seiemåte om mindre del som ein ofte ikkje nøyaktig veit kva heiter

1. Det va' godt å have an kluns'e på bjalkebròtæ itt an sille drage stokkan.
2. Denna klunsen dèra; æ 'an ti' datamaskjínæ dí?

check klurr'e

person som ikkje er flink til praktisk arbeid
Sjå også trénèvi)

An kan mest'e sjå at det æ an klurr'e som hèv' gjårt detti.

check klykkje (V)

å stramme opp klyva over ryggjen på hesten slik at ho ikkje ligg inn mot kroppen og gnagar (det er ein fordel å vere ein person på kvar side til å lyfte litt på klyvmeisane når ein strammar tauget)
Sjå også klykkjeband

Det va' viktig å klykkje passeleg mykji, så klyví låg stǿtt å lageleg.

check klykkje fóten

kvile den eine foten ved å lyfte han opp og halde han slik medan han kviler (om hest)

Itt hestan stóge å kvílti, så klykte da jamt fóten.

check klykkje kjembâ

når ein lagar ei kjembe brukar ein riva til å klemme ho godt saman med og brukar eine handa til å dra "kjemba" opp frå marka på midten

An klykkjer kjembun fysst an steller si a høybýr'. Eg klykkjer kjembâ å legg' æ på býretògji.

check klykkjeband (V)

Tauget som vert bunde /stramma frå klyvmeis til klyvmeis (nedre / ytre kant) for å halde klyvmeisane ut frå sida på hesten slik at klyvmeisane ikkje klemmer så mykje mot sidene på hesten. "Klykkjebandi" er 2-dela der dei heng fast på kvar sin klyvmeis. "Hektí / hegdí" heng i den eine, og den andre er berre taugenden som vert festa i "hektí / hegdí".
Sjå også klykkje og stage klyví (H).

An klykkjer klyví klykkjebandæ, så at tyngdâ av klyvinnn kjæm'e hægri på hesteryggjen.

check klykkji

same tyding som klykkjeband.
Sjå også klykkje og stage klyví (H).

Eg líkar så filli have braui 'pi midjom, det vare så sund'emúldt av klykkjæ.

check klýpe

pinsett

An brúkar klýpâ ti' å krulle mæ, itt an gjèr' sylv.

check klyppari

person som klypper sauer

Nò kåme helst'e klypparan frå Skottland.

check klyppe naglen

klyppe vekk ei hinne som legg seg på auga (på små lam)

Eg trúr mi ljóte klyppe naglen på desse lambæ, det æ mest'e blindt.

check klýsse

1. klatt av seig og tjukk væske, "spyttklyse"
2. samling av born i ein "haug"

1. Eg hósta opp a fæl klýsse i dag tí'leg, eg må hav' fengje krím.
2. Ungan snåva i kvorairne å låge i ei klýsse.

check klyv

kløv (last som hesten ber på kvar side av ryggen)

Det va' viktigt at klyvjan vóge líke mykji 'å båe léa.

check klyvje

1.frakte med kløv på hest
Sjå også fǿre og klyv.
2. framlesst tohjuls kjerre

1. Å klyvje va' einaste måten å frakte ti' støyls di an trong om sommåri.
2. Du lýt leggje mei' stein'e attast i tròmæ så det inkji klyvjar.

check klyvmeisbendi

grovt bendi til å halde klyví på plass på hesteryggen

Klyvmeisbendi lýt strammast ive ryggjen så klyví inkji ligg'e så mykji mót síó 'å hestæ.

check klyvmeisbògji

ramme til ein klyvmeis'e (laga av td rogn eller bjørk)

Eg hèv' nåkå gamle klyvmeisbòga eg vi' vidje opp'tt'e.

check klyvmeis'e
image

kløvreiskap

Det an batt inn i klyvmeisan laut vèr líke tungt 'å båe lé'a.

check klyvreiskap

alt utstyr ein treng til hesten når ein skal klyvje

Hèra hèv' eg mykji gåmålt klyvreiskap, men det æ helst'e úbrúkelegt nò.

check klyvvèg'e

støylsveg der hesten gjekk med klyv

Klyvvègjen dèr hestan gjinge kunna sòmestad króke nòkå dèr det va' blautmerkt.

check klæ seg

når ølet får eit skumlag på toppen

Godt ǿl klær seg ette an tími.

check klæeètari

ku som tygg på klede som ligg tilgjengeleg

Buksun mí æ plent sund'etugne av' dessa klæeètaræ!

check klæ'egang'e

sett med klede (alt ein treng for å vere greitt kledd)

Eg hève an heile klæ'egang'e du kan få låne av mi, itt du ska' ti' bryddaups.

check klæ'enagl'e

klesknagg

D'æ hǿgt hav' klæ'enagl'e i fjósskålâ.

check klæepaggji

sekk med klær

Klæepaggjen la' da 'pi midjom fysst da klyvja.

check klæeprýd'e

bruka om personar som ser pynta ut mest same kva slags klede vedkomande nyttar

'An va' sérs klæeprýd'e.

check klæetvått'e

klesvask (før vaskemaskina kom i bruk)

Klæetvåtten varte jamt gjår'e innmæ an bekk'e ell' a å.

check klæ'evond'e
image

snor eller stong til å hengje klede på, til turk eller til lagring

Klæ'evonden min æ strøkkt'e frå stògehúsó ti' loptæ.

check klæi
image

1. klede (berre bruka i fleirtal)
2. tøy (berre bruka i eintal)
3. tunt ulltøy bruka i setesdalsbunaden der det er løyesaum'e
Sjå også daleklæi, fanteklæi, karmannsklæi, kvendeklæi, kvíleklæi, rétte klæi og vaksnemannsklæi.

1. Klæin 'ass vår' helst'e svårte.
2. Klæi æ tunnt ulltøy.
3. An brúkar bå' svårt, raudt, grǿnt å kvítt klæi.

check klæí, dei av ullan så væl som dei av línan

klede (både av ull og lin)

Klæí, dei av ullan så væl som dei av línan lýt an passe godt på.

check klæisklæi

kledeplagg laga av klede (som er eit tunt ullstoff)

Du kan få kaupe klæisklæi i Sætisdal Húsflídssentral i Valle.

check klæningji
image

1. ytre bordkledning på hus
2. klednad; full dress eller full bunad

1. Målingjí på klæningjæ mí fèr'e ti' flase av.
2. Vi' du brúke denna klæningjen i dag?

check klæskòt

kott for klede
Somme seier "klæekòt".

Du lýt sjå i klæskòtæ om du kan 'kji finne nédslagshúvâ dí.

check klǿnt

1. trongt
2. dårleg tak

1. 'Er æ så klǿnt hèra at eg fær alli inn denna steinen.
2. Eg hève så klǿnt a tak, at eg held'e på å sleppe detti tunge bóri.

check kløyvt n'í
image

bestemt type sauemark; skar i enden av øyra (snitt i øyra som syner kven som er eigaren; sjå bilete)

Eitt av sauemorkó som vare brúka, æ kløyvt n'i øyra.

check klå

klø
Sjå også kleie og klåi.

'An kló seg så i mýhankebitæ, at 'an varte plent rålíka.
Mi klóge kvorairne på ryggjæ. Vi' du klå meg att'å dei vístri hærebla'æ? Kjettâ hèv' klègje seg så mykji i dag.

check klåi

kløe; bruka berre i eintal
Sjå også kleie og klå.

'U ha' slig enn klåi at 'u fekk inkji sòve.

check klåre av

verte klårare, ljosne (helst bruka om veret)
Sjå også kveldsklåri.

Det sér út ti' klåre av, så då få mi nóg godt veir i morgó. Det klårar av ti' kvellæ.

check klårglenne

glenne på himmelen, riv i skylaget

Der æ a klårglenne nò, meine du 'kji at úveiri æ ivi?

check klåte
image

1. straumisolator
2. messing- / bein- / tre- plastklåte på horna på kyr
Sjå også verbet klåte.

1. Klåtun æ gjåre av material'e som inkji leier straum'e.
2. An sèt'e klåtu på kjýhonní så kjýne inkji sku ska antel fókk 'ell aire dýr.

check klåte

feste klåter på kyhorna
Sjå også substantivet klåte.

Mi klåta allstǿtt kjýne som ha' honn.

check knabbe

mest fullgod, vanleg god, vanleg dyktig (mest bruka om halvvaksne karar)
Sjå også knabbi.

No have mi gjårt a knabbe dagsverk. Nò æ Bóa knabbe kar'e!

check knabbe tòk

nokså jamnt

Det va' knabbe tòk midjom dei karó, eg veit 'kji kvær va' best'e ti' arbeie.

check knabbi

bortimot fullgod kar
Sjå også knabbe.

Hèr kjæm'e der tvei knabba som vi' vère mæ di i slåttæ!

check knage

1. streve mykje for å greie seg; gjeld utkome
2. klage, mase

1. Da knaga fælt for å greie sikkå på dei lisle plassæ. 'An knaga pæningan ihóp. No hav' mi knaga det ti'.
2. Gònil æ så fæl ti' knage. Kånâ knaga allstǿtt om at mannen va' ettelaten.

check knaggji

"gutplugg" (sterk og "seig" gut)

Tarjei va' den sterkasti av knaggó i Nórdibǿ.

check knagji

1. såvidt, tvilsamt
2. vanskeleg, smått

1. Det va' knagji å skaffe nóg pæninge ti' nýtt orgel.
2. Det va' mange som ha' det knagji førr' i tí'inn.

check knallhús

øskje til å ha dynamittknall i

Det laut vèr' sagemust i knallhúsæ så knallan låge trygt.

check knaltr'e

liten tettvaksen kar

Tarjei æ an knaltr'e, å brúkar seg i arbei'.

check knaltre òte

vere jamgode (i "karsstykke" eller anna kapping)

Det va' a knaltre òte midjom dei gútó.

check knarren

vanskeleg, ugrei

Det va' dèt mæ 'ó Tarkjell at 'an va' sò vrong'e å knarren mæ kånâ, jamt ha' 'an eitt å make seg mæ.

check knarti

hard og vriden vedkubbe

'An stræva lengji mæ dei vesste knartó.

check knasi

mengd med ting eller dyr

Det låg an heile knasi mæ fýrstikku på tilæ ette at Åni ha' sète å tent i pípâ heile kvelli.

check knatti

liten knaus, bergpynt

Der va' så lívi å varmt unde knattâ.

check knauli

1. utvekst på tre
2. kvistekule

1. An kan finne knaula bå' på lauvtré å bartré.
2. Knaulan lýt an hogge ell' sage av tétt innmæ stokkjen.

check knedden

1. greileg skapt og kledd (om gut eller jente)
2. spenstig

1. 'U va' kneddí å vént klædd, Kristí.
2. "Knedden" varte helst'e brúka om kara som inkji våre så stóre, men sterrne å sterke.

check knée seg

kome seg att etter hardt slit eller vanskelege tider; t.d. helsemessig eller økonomisk

No hèv' 'an endeleg knéa seg, Haddvår, ettat 'an fekk kvitte seg mæ gjjelló.

check knekkje

1. kome over storparten, bruke opp mesteparten
2. knekkje

1. Nò hav' mi mest'e knekt vetræ! Nò hav' mi knekt mæ slåttæ. Nò hav' mi knekt mæ brauæ.
2. Eg hèv' knekt tvæ nèta, å båe våre tóme.

check kneltre tòk

mindre usemje, noko knuffing

Det kunna vare kneltre tòk midjom da.

check kneltren

mest vaksen; bruka om unge og sterke gutar

Jø̀rund va' sérs kneltren då 'an va' i konformasjónsaldræ.

check knerr'e

grjot, styrke, nerk

Der æ knerr'e i dei karæ!

check knerre seg í

ta seg på tak, spenne seg til, ta tak

Åsmund knerra seg í då 'an lypte dei stóri steinæ.

check knerre seg ti'

spenne musklane når ein td skal prøve styrke med ein annan person

Jón Rønningen knerra seg ti' mang' a gong. An lýt knerre seg ti' ska' an løype 'å skjí i úkviddæ.

check knerren

sterk og spenstig (bruka om person som er sterkare enn ein kunne tru; bruka om helst liten person)

Dei tvei pøykan æ knerrne ti' arbeie.

check knerrhava

bruka om ein mei i slede og andre køyredoningar som er for skarpt bøygd

An knerrhava slé'i æ tung'e drage for hesten.

check knest'e

svak, stutt lyd
Somme seier "nest'e".

Bonní hav' sòve godt i nótt, eg hèv' alli høyrt enn knest'e frå da. Eg høyre an nest'e på skjeltilæ, å eg varte úrólèg'e, for eg tenkte eg va' plent eisemadd'e i húsó.

check knette í si

gjeve ljod frå seg

Det knatt alli í 'ó, same ko vóndt det va'.

check knikjen

gjerrig

Dei tvei brǿan æ så knikne, da tikjest plent tvítære.

check knip

brå smerte i kroppen 

An kan, du vi' seie, få knip i ryggjæ, i magâ ell' i mjynnó.

check knípast

krangle om pris (gjerne om småpengar)

Da kníptest lengji om prísen førr'ell da kóme ti'.

check knípe

1. vere såvidt
2. vere sparsam

1. Det kníp'e om eg kan kåme i dag.
2. Det hendte førr'e at da knípte mæ matæ så 'an sille halde lenge'.

check knípeleg (H)

1. gjerug person som gjev så lite som råd for det ein kjøper (og prøvar å få så mykje som råd for det ein sel)
2. "samanklemd" kroppsbygnad

1. Knípeleg fókk æ det inkji gama å selje ti', ell' kaupe av.
2. Jón æ helst'e knípeleg, å di va' fair 'ass au.

check knípingji

1. person som gjev så lite som råd for det ein kjøper (og prøvar å få så mykje som råd for det ein sel)
2. person med "samanklemd kroppsbygnad"

1. Knípingan vi' inkji déle mæ sikkå.
2. Knípingan sjå nòkå ihópklemde út.

check knippe

knipse med fingrane eller gomane

Fókkji knippa å spǿnte si på dansetilæ.

check kniskjen

sprøtt og tunt

Nýbaka brau æ kniskji å godt.

check knisle

le smått og mest lydlaust

Det va' helst'e jentun som knisla å lóge.

check knite

1. greie å flytte på
2. vere viljug til å flytte på
3. røre seg seint

1. Steinen va'stór'e at mi knita alli.
2. 'An knita si alli.
3. Det va' såvídt 'an knita si ive tili.

check knók'e

1. kjøttlem
2. knok på hand
3. snilt skjellsord (din knók'e!)

1. Mi have etti barre an líten knók'e.
2. Eg minnest væl dei stóre knókan 'ass Taddak.
3. Din knók'e du æ, dèr narra du meg fælt!

check knolle

knulle

"Fókk ljóte knolle mei, sku mi halde oppi fókketali!", sa den gamli sveikadden.

close knótebassi

person som har lett for å tale og stikke seg fram

close knóteleg (H)

flink til å snakke og stikke seg fram

check knubbast

"småstangast" (bruka om dyr, td lam, og om born)

Inkji knubbast sossa, bonn!

check knubbi

avkapp, kubbe frå stort tre

Da æ tunge å kløyve, desse knubban.

check knuflast

småslåst, stangast

Inkji knuflast att'e, di kunn' dette å slå dikkå!

check knuldr'e

utvekst (td "kuler" på tre)

Der kan vère knuldra på sprengd'e, 'ell kløyvd'e stein'e. Denné knuldren ljóte mi meisle âv.

check knuldren

ujamn, uslett (td "kuler" på tre eller stein)

Mýhankan hav' vòre så fæle at eg æ plent knuldren ette ryggjæ.

check knuldrutt'e

ujamn, uslett (td "kuler" på tre eller stein)

Sòme gamle furu æ plent knuldrutte.

check knupr'e

knupp på lauvtre eller blomeplante (og brodd på potet)

Bjørkjí fèr'e ti' få knupra nò.

check knupreskjø̀l

skal kring knupp på blomar og tre

Fysst knupreskjø̀lin opne sikkå, då grǿnkar skógjen.

check knurkle

gråte ørlite grann

Tídt tar det 'kji vère så mykji gali førr'ell båni knurklar.

check knusstjurr'e

turt som knusk
Sjå også njósk.

Høytti va' knusstjurrt då regni kåm. Høytti æ plent knusstjurrt nò, så det æ på tí'i å høye.

check knúterósí

rosenfeber (hudsjukdom)

Knúterósí æ an hú'sjúkdóm'e som æ vónd'e å få.

check knysje

1. ein heil del ting av same slag (ikkje så store ting)
2. "haug", hulter til bulter

1. Eg slípa a heil knysje mæ ljæ i kveld.
2. Ungan låge i ei knysje då da dutte.

check knysje

knuse

Augund va' så úheldig'e at 'an knuste den véne konnâ. Råsí knuste skógjen fyre si, dèr 'u gjekk.

check knyst'e

låg stutt lyd

Fysst an gjeng'e på trétili, kan det tídt kåme an knyst'e frå tilebóró.

check knǿs'e

person som er "fin på det" / "stor på det"
Sjå også knǿsen.

Fúten va' så knǿs'e at Eidsvolls-mannen Òlav Tveitinn varte vónd'e på 'an.

close knǿsen

person som er fin på det / stor på det
Sjå også knǿs'e.

check knǿte si

gjere seg til med fakter for å vise seg (helst i dansing)

Det va' vå'verk som Òlav gjekk å knǿtte si.

check knǿtehósti

når nokon hostar for å få merksemd; bruka berre i eintal

Gunnúv lést vère så sjúk'e, men det va' nóg barre an fille knǿtehósti 'an ha.

check knǿteleg (H)

jålete

Åni va' knǿteleg, å di varte inkji tólt av mange fyrr' i tí'inn. 

check knǿtelèg'e (V)

elegant kledd

Gýró va' allstǿtt knǿtelèg fysst 'u va' út'å vangji.

check knǿtingji

"jålete" person

"I dag finn'e an mange knǿtinga i sósiale média", seie Bjynn.

check ko'

kor
Sjå også det spørjande pronomenet .

Ko' langt hèv' dú kåmi?

check kò / ko

kva
NB: "kò" er trykksterk form og "ko" er trykklett form.
Sjå også adverbet ko'.

Kò, vi' du alli fýe? Ko sa du? Ko for a hús búr dú í?

check ko at?

"Kva var det du sa?"

Ko at? Kan du tale nòkå hægri?

check ko då?

kva så?, "kva var poenget?"

"Ko då?", sa Tarjei, då 'an varte leid'e den lange útgreiingjí om at gamle tradisjóna kóme ti' forsvinde.

check ko kletter det?

kva hjelp / nytte er det?
Sjå også klette.

Ko kletter det å måle mæ dessa lisle bostâ?

check ko' langt lí' 'er / ko' langt lí'e det

kor langt lid det?, kor mange er klokka?
Sjå også ko' lí' er.

æ eg leid'e å sjaue detti, ko' langt lí' 'er?

check ko' lí' 'er

kor langt lid det? kor mange er klokka?
Sjå også ko' langt lí' 'er / ko' langt lí'e det.

Røkkje mi ti' Slarvedalæ i kveld, ko lí' 'er?

check ko tí'?

når?

Ko tí' sku mi mǿtast i morgó?

check ko va' det du tenkti....

uttrykk for at ein eller annan har vore tankelaus

Ko va' det du tenkti då du kjøyre som enn villmann'e i gjår; va' du plent i vodró?

check kò æ dèt ti'?

"kva skal dèt brukast til?"

"Kò æ dèt ti'?" spúre Svein, då 'an såg a ný gogn Gunnår ha' kaupt.

check kodde
image

lågt, rundt trekar, laga av stavar

Koddun vorte brúka fysst 'an sille fløyte rjómen av mjåkkjinn, førr'ell sepratóren kåm i brúk.

check kodd'e

1. pullen på ein hatt
2. bergknaus

1. Kodden på sòme hatta va' rund'e í si.
2. Der æ an kodd'e mæ Kveste som kaddast "Kvestekodden".

check koddehylle
image
check koddeleg (H)

rundt person i andlet og kropp
Sjå også kodde, nubbelèg'e og koddelêge (V).

"Da æ koddeleg mest'e adde i dei ættinn", sa Herjús.

check koddelèg'e (V)

tjukk (og dermed frisk og i godt humør; vanleg oppfatning i eldre tid)

Gunne æ så koddelèg å fornǿgd allstǿtt. Kåven æ rund'e å koddelèg'e.

check koddemjåkk

mjølk frå mjølkekoller (når rjomen er fløytt av)

Mange tótte at koddemjåkkjí va' den beste.

check koddesyr

1. surmjølk, kefir, syrna i kodde (trekar); bruka berre i eintal
Sjå også syr.
2. sæd

1. Koddesyri va' sýrna i a kodde.
2. "Koddesyr" æ a gåmålt órd for "sæd".

check koddi

1. kolle
2. testikkel

1. Der æ an koddi på Rygnestad som var' kadda "Fa'kodd".
2. Koddan vorte brúka ti' kattemat'e itt da ha' slåtra.

check ko'e

kva; alltid bruka fyrst i setning

Ko'e! Hèv' 'an mist kórti att'e?

check kofor

kva for

Kofor enn lit'e líkar dú best'e?

check kòfyri

kvifor (vert ikkje gradbøygt)

Kòfyri laut du stelle deg sossa, Bóa?

check kógle

glo, stire

Ko æ det du kóglar etti, du fær alli sjå brævi líkevæl!

check kóke sylv

syrebehandle sylv

Sylvsmé'in kóke sylvi.

check kokli

kongle

Eg hèv' alli sétt so mykji kokla som i dei gråninn attenat loptæ.

check koks

kasserolle med avrunda botn; bruka i vedkomfyr

Koksí varte brúka ti' matlaging.

check kòladjúp

så djupt at ein ikkje ser botnen (bruka berre i eintal)

Det æ helst'e kulseleg å sjå néd i kòladjúpi fysst an æ út'å vatnæ.

check kòlaks

kornaks som er skadd av sot (soppsjukdom)

Kòloksí vurte plukka út å kasta.

check kòlhus

helvete

"Æ di inkji greie no, så kåme di ti' kòlhúsæ!", húva læraren.

check kollblår'e

mørkeblå (mest mot svart; på hud eller negler, td etter slagskade eller ormehogg)

Den eini naglen min æ kollblår'e, eg hǿvde 'kji spíkeren.

check kolle

1. runde kanten i rotenden av ein stokk 
2. person som td drikk så mykje at han vert liggjande

1. Fysst an ska' rinde, lýt an kolle dei stokkan som æ butta.
2. Karen drakk så fælt av dei góe brennevínæ, at 'an kolla.

check kollekvint'e

ein dram brennevin

Nò ha' det smaka mæ enn kollekvint'e, sa Sigúrd.

check kollsvårt'e

kolsvart

Ungan våre plent kollsvårte i anlitó då da ha róta i eisunn.

check kòlmørkr

kolmørkt, svært mørkt (bruka berre i eintal)

D'æ jamt kòlmørkr i november.

check kòlslòkjen

heilt sløkt (om eld)

Der æ 'kji ellsmøyr agong, så nò æ det plent kòlslòkji.

check kòlsnårt'e

vedkubbe som har brunne og slokna (med kol i enden)

Der ligg'e nokle kòlsnårta i eisunn som du kan gjère 'å mæ.

check koltre

kolle (kurase utan horn)

Mi ha' tvæ kjý mæ èg va' lítí; ei kjýr å ei koltre.

check koltregjeit

1. geit utan horn
2. skjellsord

1. A koltregjeit va' inkji så vé' som ei som ha' honn.
2. "Dí koltregjeit du æ!", húva Dreng ti' 'enni Anne.

check koltrekopp'e

ambar utan "øyre"

Eg hève an gåmål'e koltrekopp'e heimi.

check koltrenapp'e

"høg" bunadsknapp for menn og kvinner (td bruka i skjorta i halsen og ermane)

Koltrenappan brúkar an i blåkuptunn å i bukselòkjæ.

check koltrestút'e

stut utan horn

Det va' inkji jamt 'er va' koltrestúta i Valle førr' i tí'inn.

check koltreveir'e

ver utan horn

Honnveirin æ fæle ti' stangast, men koltreveirin kunn' stange, dei au!

check kòlúvi

stor fisk

Kòlúvan halde sikkå n'i kòladjúpæ.

check komdére

kommandere

Knút va' så fæl'e ti' komdére dei hí syskjinó.

check komédi

spetakkel, tull

Det va' a komédi som da båre sikkå laudagskveldi.

check komle
image

1. "komle" (Matrett laga av mjøl og vatn. Sjå oppskrift i heftet "Gamle matoppskrifter og matskikkar frå Valle", utgjeve av Valle Bondekvinnelag).
2. bruka om seinfør person som ikkje får arbeidet unna

1. I Oppistog sóe da komlu i suppunn førr' i tí'inn.
2. Tóre sill' breie, å hú va' ingjó komle.

check kompås'e

kompass

D'æ greitt mæ kompås'e, itt d'æ skoddi út'å a stórt vatn.

check konformant'e

konfirmant
Somme seier "komformant'e".
Sjå også gange for prestæ, gange lèse, konformére, masjónsbonn, teikne seg og vare framtèkjen.

Der va' mange konformanta i 1986.

check konformasjónslypt

tyngd som ein kan rekne med at gut i konfirmasjonsalder greier å lyfte

An måtte kunne lypte konformasjónslypti sille an kunn' kadde seg vaksen kar'e.

check konformére

1. irettesetje, "setje på plass"
2. konfirmere
Sjå også gange for prestæ, gange lèse, konformant'e, masjónsbonn, teikne seg og vare framtèkjen.

1. disom du inkji gjère som eg seii, så ska' eg konformére deg!
2. Mi vorte konforméra sundagjen ette påske.

check kongji

konge
Sjå også dråning.

Harald æ an gó'e kongji for landi, bèt'e 'ell dei fléste av kongó.

check kongsnòs

spolebein på buskap

Di smale beini på leggjæ å' búskapæ kadde mi kongsnòsí.

check konn

1. bygg
2. enkeltkorn av eit eller anna
3. mengdeord for korn

1. I Valle va' "konn" di same som "bygg".
2. A aks æ sett ihóp av mange konn.
3. "Konn æ bóndens gull!", seie Knút.

check konnbýre

stor trekiste med flatt lok (musetett, bruka til å lagre korn i)
Sjå også býre.

Konnbýrâ va' nagla ihóp mæ trénagla. 'Å framléne 'å konnbýrunn teikna da krossa mæ tjø̀re.

check konne

mugge, kanne

Vi' du setje a konne mæ vatn inn'å bór'i, Titta?

check konngóv

lagringsrom for konnband før ein treskte.

I konngóvæ la' da konnbondí i tvæ røkkju, mæ oksó imót kvorairne, å slóge mæ flygjili.

check konnjórd

jord som er god til korndyrking

Valle ha' sérs gó' konnjórd.

check konnsnjór'e

1. små og korna ispartiklar (Danna av at små vassdropar har frose til is. Kvart korn er som regel mindre enn 1 mm i diameter)
2. sundfrosen snø under skare (særleg om våren)

1. I nótt kom det endél konnsnjór'e.
2. Eg trodde gjænom skaren å skrei i konnsnjóræ.

check konnstâi

stabel med kornband
Sjå også høystai og lauvstai.

Mýsan líke sikkå i konnstââ.

check konnstâ'mús

vere velnæra, ha nok mat (som musa i konnstâen)

I gamle dage va' det nóg inkji mange som an kunna kadde for konnstâ'mús.

check konnturke

mengde korn som ein turkar i badstoga på to pada (ein gong)
Somme seier "turke"

A konnturke æ mengdâ mæ konn an turkar av gongjinn.

check konnviss'e

god årviss kornåker

Sòme åkra æ mei' konnvisse 'ell aire. Åkren Fossåkr æ så konnviss'e.

check konnåkr'e

kornåker

I gåmó tí' ha' da mange, men små konnåkra.

check konst

tame (noko som krev dugleik)
Sjå også konstig'e og konstigt.

D'æ a konst å seie a grei meining mæ få órd. D'æ a konst å skjère út enn vén'e kubbestól'e.

check konsthevd

kunstgjødsel
Sjå også hevd og hevde.
Somme seier "kunsthevd".

Då bǿndan bigjynte mæ konsthevd, finge da mykji bèt'e avlinga.

check konstig'e

1. flink, kunstnarleg
Sjå også hag'e, bikundeleg (H) og bikundelèg'e (V).
2. unaturleg, uekte (H)
Sjå også konst og konstigt.

1. Gunne tikjest kåme av mæ alt, 'u æ så konstig å bikundelèg.
2. Dessa blóman sjå så konstige út, da æ nøydde ti' vère av plastikk.

check konstigt

kunstnarleg, netthendt
Sjå også konst og konstig'e.

Dèt va' konstigt fengje ti'.

check kópe opp

lyfte haka, bøygje hovudet bakover

Vi' du kópe opp, Bóa, så eg fær sjå om du hèv' tvègje deg 'å halsæ. Kóp opp!

check kopp'e
image

1. samnamn på bollar og mindre kar
2. kopp
Sjå også stavkopp'e.

1. Eg sylte mi i dei gamle koppæ 'enni Góme.
2. Gunnår drikk'e allstǿtt av dei hevlelausæ koppæ.

check koppe

1. lure folk for pengar eller andre verdiar
2. årelating

1. Eg varte koppa av dei forbaska kråmkaræ.
2. Da koppa i gåmó tíd for sòme slags sjúkdóma.

check koppehǿvili

spesiell høvel til å høvle stavane innvendes til eit lagga kar

I an koppehǿvili æ tonní rund í si.

check koppeklút'e

oppvaskklut

Førr'e brúka eg koppeklút'e ti' två koppan; nò brúkar eg bosti.

check koppemakari

mann som tok på seg å lage koppa av tre
Somme seier "koppesmé'e".

Eg lýt âv å finne nåkå stavvé'e, sa koppemakaren.

check koppemattér

steinty, "porselen"

Koppemattér æ hardare 'ell krúsemattér.

check koppesmé'e

snikkar som lagar stavkoppa

"Júvenèsan som våre så fæle ti' timre, våre au koppesmé'i", fortèl'e Knút Håvårson Víkjinn.

check kòr' / kòri

kvar

Kòri hèv' du vòri si' du va' úti så lengji? Kòr' va' dú i gjerkveld?

check kór'e

1. lite "rom" øvst i ei kiste (same som lédikk'e)
2. lite stiddi

1. I kóræ ha' da jamt sylv å belti.
2. Mi stella an kór'e ti' tvillingesauó.

check kòre

velje

Nò hèv' eg kòra dei lombí eg vi' setje 'å vetren.

check kòri ska' eg gjère âv mi?

uttrykk for vonløyse

Kòri ska' eg gjère âv mi, nò som eg hèv' vorte plent eisemadd'e?

check korpl

utslett på kroppen; berre bruka i eintal

Eg hèv' fengje nåkå korpl attå ryggjæ, men eg veit alli ko det æ.

check korplekròt

perlestrikking
Sjå også korplespit.

D'æ så moderne mæ korplekròt nò.

check korplereit

mønsterstripe i tekstilar

Góme spitar a trøye mæ korplereita fyr' meg.

check korplespit

perlestrikking
Sjå også korplekròt.

Det æ úlílegt mæ dei korplespitæ, det sér út som d'æ flekkjutt'e.

check korplutt'e

1. flekkut, ru, hard; bruka om t.d. hud
2. mønster i handarbeid

1. Bóa varte korplutt'e ette det 'an ha' havt vasskoppa.
2. Eg held'e på mæ a korplutt'e spit nò.

check korrjǿs'e

1. frekk, ufordrageleg, rett før ein vert sinna
2. overivrig etter å kome i gang med noko
Sjå også gjæs'e.

1. Dèt va' an korrjǿs'e ungji. Da kóme så korrjǿse.
2. Jón kåm så korrjǿs'e å sa at 'an ville have detti mǿterómi ei gong.

check kórt

1. sertifikat til personbil
2. kort

1. Hèv' du tèkje kórti nò, Tarjei?
2. Eg sendt' 'ó a kórt i postæ.

check kórtér

kvarter

Konserten bigjynder om a kórtér.

check kòs

dæld, søkk

Såvi búdde i kòsinn.

check kòs / kòsi / kossi

korleis

Kòs æ det mæ di? Detti hèra kan du gjère kòs du vi' mæ. Kòsi æ det mæ di? Kòsi æ detta du bèr'e deg; inkji drag katten ette róvunn! Koss' æ det mæ di?

check kòsivóri

kva slags

Kòsivóri fókk æ dú av?

check koss liver så dú

korleis har du det?

Nò æ det lengji si' eg hèv' sétt deg, koss liver så dú?

check koss trú di 'ó / 'enni?

Korleis trur de det går med han / henne?; Ofte bruka om kva sjansar har han / ho til å overleve

Koss trú di 'ó? Kjæm'e 'an ti' vinne?

check koss æ det du fèr'e?

korleis er det du oppfører deg?

Koss æ det du fèr'e; æ du plent galen?

check kòss æ det laga

kvifor er det slik

Eg veit 'kji kòss det æ laga at eg æ så úmǿlen i dag. Kòss æ det laga at 'er æ så mykje mei' regn om sommåró nò 'ell førr'e? Kòss æ detti laga, skrúven passar inkji inn i hòli?

check kosse

pleie "vanskelege" folk

Eg kossa så mæ 'enni, men det nytta alli.

check kosste

kva for ein (av fleire alternativ)

Kosste vi' du have av desse trjå appelsínó? Kosste tótte dú va' fínaste av desse nívó? Kosste vi' du have av desse trjú smòloggó?

check kost'e
image

1. haug, stabel lagd / lødd greitt eller reist opp mot noko
2. mat; bruka berre i eintal
3. gratis mat; bruka berre i eintal
Sjå også vé'ekoste og takkost'e.

1. Tarjei hèv' lagt ihóp mang' enn kost'e dei seiste vikun.
2. Brent brau å súrt saup æ fillen kost'e.
3. Eg hèv' hús å kost'e dèr eg búr.

check koste seg

fødsels- og smertelyd ved pressing (når eit dyr har fødselsrier / -veer)

Lislesau bigjynder å koste seg, så 'an lember nóg snart.

check koste si

koste på seg

Gýró vi' visst koste si nýe stakka ti' 17. mai.

check kosttròt

verte tom for mat (bruka berre i ubunden form eintal)
Sjå også mattròt og trjóte.

Det va' kosttròt 'å støylæ, så eg varte nøydd'e ti' heim'tt'e ette mjø̀l.

check kosttròten

matlaus

"Eg æ kosttròten nò", sa Jón.

check kót

småfisk omlag 5 - 15 cm lang
Sjå også fisklingji, kjývingji, kjývi, mikkjålskót og skark'e.

Det va' 'kji ko kót mi finge. Det kóti eg fekk ska' pusi få.

check kòt

kott (lite og trongt rom)

I desse kòtæ kan an have vetreklæi å -skó om sommåri.

check kóvaukjen (H)

smalne av mot eine enden, "gulrotform"
Sjå også kóvòkjen (V).

Stavan i a kodde æ nòkå kóvaukne.

check kóvbògji

leikeboge med bygji og stokk
Sjå også bògji.

Eg fekk inkji lòv ti' å have det gama mæ kóvbògâ då eg va' líten.

check kóv'e

kolven i ei bjølle

Der æ kóv'e bå' i saue- å kjýbjøddu, å i kjørkjeklokkunn.
Somme seier "bjøddekóv'e".

check kóvelèg'e (V)

"innestengt og trykkjande" (kjensle av td å vere stengd inne i eit lite rom)

Sòme av dei gamle stògó våre låge å kóvelège.

check kóvi

skort på luft, sterk astma (alvorlege pustevanskar)

Gamle-Haddvår fekk kóvi nést'e førr'ell 'an dǿi.

check kóvòkjen (V)

smalne av mot eine enden, "gulrotform"
Sjå også kóvaukjen (H), teppe og rótspríkjen.

Stokkjen va' så rótspríkjen å kóvòkjen, at der va' inkji så mykji kubikk som an kunna trú. Stavan i a kodde æ nòkå kóvokne.

check kòvonn

1. nysgjerrig person (negativt ord, helst bruka om born)
2. plage, bry (folk og dyr)

1. Den gúten va' a fælt kòvonn, 'an va' addestad dèr fókk samlast for å rǿe.
2. D'æ kòvonn fyr' meg mæ add' dei masæ 'ass!

check kra seg

dyr eller folk som "klumpar seg saman"
Sjå også kradd'e.

Sjå koss fuglan kra sikkå ette tilefóntræó. No have da kradt sikkå i hóp.

check krabbeleg (H)

ein bestemt hest eller mann med medels kraft i

'An æ krabbeleg ennå, Brúnen.

check krabbi (H)

ein bestemt hest eller mann med middelmådig kraft

"Krabbi" æ a órd som helst'e vare brúka om hesta å karmenna.

check krâdd'e

folk eller dyr som står tett i tett
Sjå også kra seg.

Fuglan stóge krâdde på tilefóntræó.

check kragji
image

krage

Kragjen på gråkuptunn stend'e beint opp.

check krake

sy att hol i td sokkar med berre tråd (utan bot)

Vi' du krake att'e detti hòli? Sokkehælen va' så úvýri kraka at eg maka meg.

check krakefeiti

feittet rundt tunntarmen

An ripar gånin útó' krakefeitó.

check krakenål

stoppenål (til å bøte med)ge 

Krakenålin mòge inkji vère for tunne.

check krakepar

to bjørkegreiner som er bundne saman i toppen (til å halde på plass høyet i ein høystakk)

An sveipte tvau krakepòr kring stakksneisí, så da péka ti' kversin kant'e.

check krakesopp'e

soppliknande hjelpemiddel av tre til å leggje inni ein sokk når ein skulle stoppe eit hol

Krakesoppen varte svorva, å jamt brúka itt an stoppa sokka.

check krakji

to bjørkekvister bundne saman i toppen, og svinga kring "stakksneisí" for å halde høyet på plass etter kvart som ein "byggjer" høystakken høgare
Sjå også høystakk'e, stakkstad'e, stakksneis, murefót'e, stydje, vindverje, vindvevje, band, torve, býr, kjembe og høyskóg.
Somme seier "stakkskrakji".

Mi måge have fleire kraka førr'ell mi bigjynde å setje opp stakkjen.

check krakk'e

liten stol utan ryggstø, kan ha tre eller fire bein

Nò lýt du sitje rólegt, for denna krakkjen æ snar'e ti' å valtre. Svålaug kasta krakkjæ ette' fríaræ.

check krakkestig

fot på ein krakk

Dèt eine krakkestigji gjekk âv, å då datt eg bakklengjis né'å tili.

check krakksitjandi

person som er gamal / ufør så han ikkje kan gjere noko
Somme seier "krakkesitjandi".

Taddeiv hèv' vorte plent krakksitjandi ette' at 'an braut av si fóten.

check krakksklút'e (H)

uvand klut

Krakksklútan vurte nóg inkji brúka ti' å turke av sivunn mæ.

check kralast

samlast, flokke seg

Sauin kralast på hægste ufsinn.

check kramm'e

kram (td snø)

Fonní æ kromm, nò som det hèv' vòr' varmt så lengji.

check krampe

den delen av dørhengsla som står fast i karmen / veggen
Sjå også húrejinn.

Húrí svív'e i krampó.

check krane

restituere seg etter sjukdom eller uhell

Nò hèv' Torgrím krana seg ette dei lange kríkjunn.

check krani (V)

skitupp
Sjå også hav (H).

Såvi braut av kranen på dei eine skjíttæ.

check krank'e

skrøpeleg; gjeld helst føter og rygg

Da have vorte gamle å kranke, bògó.

check kraun'e

klagande person
Sjå også kraune.

Sòan kraun'e vi' eg inkji hav' mæ mi ti' Bý'n fleire vendu!

check kraune

klage
Sjå også kraun'e.

'An krauna ivi at grauten va' for líti salt'e. Du må alli kraune for sossa líti, ha' du øyelagt bå' sjave deg å bílen, ha' det vòre nòkå å kraune fyri!

check kraunen

sytande, klagande

Torjús æ så kraunen, allstǿtt finn'e 'an nòkå å kraune ivi.

check kraunårskjedding

masete og klagande kvinne
Sjå også kraune.

Åslaug va' a fæl kraunårskjedding, alt tóttest vèr' gali.

check krav

isgraut, blanding av vatn og is / snø; bruka berre i eintal
Somme seier "ískrav".

Eg gróv kravi ó' fiskehòlæ.

check krave

flyte i ei elv (om is eller issørpe; kan stanse opp og fryse fast)

Det va' leitt at det krava itt an sill' lýstre seinhaustis.

check kredde (V)

meslingar, kregde (smittesjukdom med forkjølingssymptom og utslett)
Sjå også kregdâ.

Eg minnest eg va kalleg sjúk'e då eg ha' kreddâ.

check kregdâ (H)

kregde; smittesjukdom med forkjølingssymptom og utslett
Sjå også kredde.

Nikelos hèv' fengje kregdâ, så 'an æ helst'e barre inni.

check krèk

krek, lite hjelpelaust levande vesen

Det seiste lambi va' 'kji kå a líti krèk. Mi ljóte tåte detti ilendige krèkji.

check krèke

krype, kravle, krabbe
Sjå også krèk.

Músí krók inn'tt' i hòli sitt, 'u va' plent lívræd.

check krèke ti'

kome seg til hektene att etter sjukdom eller liknande

'An hève vòr' fillen, men fèr'e ti' krèke ti'.

check krèkjili

liten og hjelpelaus

Det va' nåkå fæle krèkjila, dei tåtelombí! Der va' mange krèkjila i dei lambehópæ.

check krekse

ureinsleg kvinne

Du ska' alli ète sjå dei kreksunn, 'u æ inkji kjend for å vère reinsklèg.

check krekseleg (V)

ufyseleg, motbydeleg
Sjå også adverbet krekseleg (H) og krekselèg'e (V).

Det æ krekseleg fysst an finn'e makka i matæ. Det va' krekseleg å sjå da slakta.

check krekseleg (H)
image

ufyseleg, motbydeleg
Sjå også adverbet krekseleg (H) og krekselèg'e (V).

Gunvor tikje lauvmakkjen æ krekseleg.

check krekseleg (H)

ufyseleg, motbydeleg
Sjå også adverbet krekseleg (V) og adjektivet krekseleg (H).

Det va' krekseleg å sjå  da slakta.

check krekselèg'e (V)
image

ufyseleg, motbydeleg
Sjå også adverbet krekseleg (V) og adjektivet krekseleg (H).

Eg tikje troskan æ nòkå krekselège dýr.

check krém

krem

Krém kan vèr' mangeleis; bå' ti' tonnó, ti' skó å ti' mat'e.

check kréme

gripe etter noko å halde seg i

'U kréma ette ei'kvort å halde seg í.

check kremme (V)