Bruk av dativ

Desse preposisjonane styrer dativ:
Døme:
Koss æ det mæ di i dag? Kåm du mæ bussæ, ell' kjøyre du sjav'e?
Unntak:
1. Eg tala mæ 'an om detta.
2. Eg låg mæ Ljómsvatni.
ti' / at (åt) Døme: Eg vi' ti' 'o Sigúrd i kveld.
Mamme hèv' reist at fjósæ nò.
(Det ser ut til å vere tilfeldig kven av desse to preposisjonane som vart vald til stadnamn: At Heddedalæ, men til Gripemo.)
frå Døme: Frå ti' dé.
fyre Døme: Fyre kríin va' det fillne tídi.
ette Døme: Slåtten æ ett Knút Heddi. (Nokre seier likevel ett'an - akkusativ.)
Eg gjeng'e ette vègjæ.
av Døme: Mange av slåttestèvó æ helste fjasne.
sjå (hjå) 'An sat sjå granna sí heile fyrenóni.
ó' 'An kåm springandi útó' húsæ.
Preposisjonar avhengige av rørsle og stillstand:
i Akkusativdøme (rørsle): Eg reiser inn i bílen.
Dativdøme (stillstand): Eg sit'e inni bílæ.
"I" styrer dativ i samband med meir abstrakte ting.
Døme: I desse talemålsprosjektæ æ det vanskelegt å kåme ti' endis.
"I" styrer altså dativ i alle høve berre det ikkje er rørsle frå ein stad til ein annan.
Døme: I desse úrgamle slåttæ.
Akkusativdøme (rørsle): Eg legg'e meg på tili å kvíler.
Dativdøme (stillstand): Eg ligg'e på tilæ å slappar av.
né'om / né'enat Akkusativdøme (rørsle): 'U reiste né'om lǿā (rørsle).
Dativdøme (stillstand): 'U stend'e né'enat lǿunn (stillstand).
sǿom / sunnenat Akkusativdøme (rørsle): Nò reise mi sǿom húsí (rørsle).
Dativdøme (stillstand): Mi sitje i sólinn sunnenat húsó (stillstand).
nór'om / nórenat Akkusativdøme (rørsle): Eg spring'e nór'om steinen (rørsle).
Dativdøme (stillstand): Eg stend'e nór'enat steinæ (stillstand).
Andre rørsle-preposisjonar: vestom, austom, heimom m. fl.
Andre stillstand-preposisjonar: nórafor, sunnafor m. fl.

Unntak:

  • Rørsle innafor avgrensa område styrer alltid dativ. Døme: Eg spring'e rundt i gymsalæ. Flýtti fýk'e i luftinn.
  • I overførd tyding styrer "på" akkusativ.

Direkte objekt styrer akkusativ. Døme: 'U såg meg inkji.
Indirekte objekt styrer dativ. Døme: Eg tók mi det fremste sæti i bussæ.

Døme på verb som styrer dativ:
Møte, halde, hjelpe, gløyme, sleppe m.fl. Desse verba er markerte i ordlista.
Døme: Eg mǿtt' ó (dativ) ette' vègjæ.
NB! Eg treft' an ("treffe" styrer akkusativ) ette' vègjæ.

Tidsnemning styrer dativ. Døme: På 50-talæ va' 'er kalde vetra. Mi kåme i 9- tí'inn.