Ordliste

sjølvtrygg, nøgd med seg sjølv

sjølvtrygg person som er nøgd med seg sjølv

galle

galleblære

Det kan útvikle seg stein'e i gaddeblåsunn.

1. keik, bakoverbøygd (om personar)
2. feil vinkel på ljå

1. Fókk som gjinge gage, vurte jamt reikna for å vèr' svære.
2. Det va' 'kji létt å slå vént mæ an gag'e ljår'e.

grågås

vri hovudet til alle kantar (vere uroleg, som om ein lyt sjå alt omkring seg)

Jón gagra å glóddi som an stènúvi.

1. ufordrageleg, nauten person
2. bruka om eit høgt, ustøtt, stygt eller dårleg byggverk
Sjå også gagrelèg'e (V) og gagren.

1.Eg líkar 'æ inkji, 'u æ så gagreleg!
2. Det va' a gagreleg hús!

1. ufordrageleg, nauten person
2. bruka om eit høgt, ustøtt, stygt, dårleg byggverk
Sjå også gagreleg (H) og gagren.

1.Eg líkar 'æ inkji, 'u æ så gagrelèg!
2. Det va' a gagreleg hús!

1. vimsete
2. bruka om person som talar unaturleg høgt og kastar med hovudet
Sjå også gagreleg (H) og gagrelèg'e (V).

1. Såvi æ så gagren å úsamelège i an fókkehóp'e.
2. Torbjør va' tídt så gagrí fysst 'u ha' spennt ballen i mål.

gale

Gaukan góle i kór.

1. feil
2. frå vitet, sinnssjuk
3. vill, ustyrleg
Sjå også gali.

1. Dèr svòra du gali!
2. 'U varte galí mæ 'u va' ung, å måtte på asýli.
3. 'An æ galen, Svein, sjå koss 'an kjøyrer!

feil, galt
Sjå også galen.

'An svòra gali då 'an varte spúr'e.

tørr kvist på bartre

1. ha upassande framferd (om folk)
2. springe og kjæte seg (om dyr)

1. sinnssjuk person
2. person som oppfører seg uansvarleg eller vitlaust

1. Galningan vurte innisperra fysst da våre farlège.
2. Du må 'kji stelle deg som an galningji, vèr sipelèg'e!

dumt, tåpeleg
Sjå også adjektivet galnórskleg (H) og adverbet galnórskleg (V).

'An tala så galnórskleg at eg vart'e plent forstøkt'e.

person som er tåpeleg, vil vise seg
Sjå også adverbet galnórskleg (H) og galnórsklèg'e (V).

dumt, tåpeleg
Sjå også adjektivet galnórskleg (H) og adverbet galnórskleg (V).

Ånund steller seg jamt så galnórskleg at det æ mest'e úlíleg å vèr' syll' 'ó.

person som er tåpeleg, dum, vil vise seg
Sjå også adverbet galnórskleg (V) og adjektivet galnórskleg (H).

Eg tikje det æ galnórskleg mæ ring'e i navlâ.
Sjå den galnórsklègji drengjen mæ ring'e i navlâ!

rart påfunn (gjerne noko negativt)

tømmerklave
Sjå også <#1170#mæleklavi.

hangris
Sjå også sugge.

Galten æ stǿri 'ell suggâ.

morosam, gildt
Sjå også adverbet gama.

Mi ha' enn gama túr'e ti' Ósló i gjår.

moro, kjekt
Sjå også adjektivet gama.

Nò have mi det gama, Titta.

ha det moro

Dèr gama da sikkå, på danseflòtunn.

gammaldags

oldefar
Sjå også langgòfa og gamlegòme.

Gamlegófa dǿe førr'ell èg va' fǿdd'e.

oldemor
Sjå også gamlegòfa.

Denné dúkjen hèv' eg ette gamlegóme mí.

etter alderen (den eldste fyrst)

Mi stilte opp i røkkje ette gamleikjæ.

uttrykk bruka om den eldste stoga, gjerne røykstoge, vert ikkje bøygt
Sjå også nýestog, stòge og røykstòge.

"vill" og uvyrden framferd; bruka berre i eintal
Sjå også gamsen, gams'e, gamse og gamse si.

Slutt mæ dei gamsæ, Bóa, hellis ringje mi ti' léssmannæ!

leike uvyrde, vere uvyrden og hardhendt (ta lite omsyn til andre)
Sjå også gams, gamse si, gams'e, gamsen og hypjen.

No mòge di 'kji gamse så fælt! 'U gamsa si så úsameleg. Inkji gamse dikkå mæ sykkeló!

vill og ugrei famferd
Sjå også gams, gamse, gamse si og gamsen.

Da vurte lívrædde då da såge den fæli gamsen som ha' flutt inn i eitt av húsó i byggjefeltæ.

ha vill og ugrei famferd
Sjå også gamse, gams, gams'e og gamsen.

Da gamsa sikkå frykteleg mæ krossykkeló sikkå, oppi grústakjæ.

uvyrden, svært uforsiktig
Sjå også himselag.

Du lýt passe di for dei gútæ, 'an hèv' slig a gamselag.

vill og ugrei famferd
Sjå også gams, gamse, gamse si og gams'e.

Dei tvei brǿan æ så líke i fakti, men Tårål æ gamsnare 'ell 'an Tarjei.

veg som ikkje er lenger og vanskelegare enn at ein kan gå han

Det æ 'kji gangandi vèg'e ti' Botnæ.

1. gangar (dans)
2. gangar (slått)

verte samde om

Da gjingest undi mæ at da vill' hav' det sossa.

1. gå
2. gjære (td øl, saft, sylte)

1. Da gjinge ette' vègjæ å sunge. Gakk nårat glasæ å sjå ett' 'ó fai dí. Det va' så kaldt at da våre nøydde ti' gange ètandi.
2. Sylta hèv' gjengji, så 'u æ 'kji ètandi.

1. sett av ting som høyrer saman (td fire bildekk, fire hestesko, fire strikkepinnar)
2. multiplikasjonstabellen
3. kvar einskild av "gangane" frå 1 til 10
4. runde, omgang (td mønster i ein vev)

1. Eg hèv' kaupt mi enn ný'e gang'e ti' Volvóæ.
2. I skúlâ fær an a sertifikat fysst an kan gangjen.
3. Sjau-gangjen æ vanskelèg'e for mange.
4. Eg lýt vève an gang'e ti' så æ detti tæpi færigt.

gå att som gjenferd

1. verte avbroten
2. verte pensjonist
3. gå til ein bestemt støyl (ein støyl som dei som talar om denne, kjenner godt til)
4. verte ferdig gjæra (om øl)
5. verte ferdig (td om uver)
Sjå også gange.

1. Tråen gjekk av i an sultelé'e mæ eg spita.
2. Tarjei gjekk av i vår, då 'an varte sjauåsekstí.
3. Mi gjinge av på trí tíma, men heim'tt'e trunge mi barre tvei å an håv'e.
4. Fysst ǿli hèv' gjengje âv, då lýt an drikke det!
5. Nò kunn' mi hav' âv åkkå ryggskjinni, éli hèv' gjengje âv.

gå ut av minnet

Det må inkji gange av gløymi det gamle talemåli åkkå.

verte fortalt
Somme seier "ette munni".
Sjå også gange.

gå godt trass i stor fare
Sjå også gange.

Det va' a under at det gjekk av si, då 'an vadra 'å heiinn, midt 'å vetræ.

gå lettvint, gå av seg sjølv (automatisk)

bruka om arbeid eller anna som går fort og greitt

Skjítúren gjekk fjúkandi.

vere i konfirmasjons<->førebuing
Sjå også gange lèse, konformant'e, konformére, masjónsbonn, teikne seg, vare framtèkjen og gange.

gå støtt og beint i plogfaret (om hest ved pløying og hypping)

Hestan måtte lære å gange fòrí.

gå langs utmarksgjerdet for å sjå om det har kome heim sauer eller for å kontrollere at gjerdet er i orden

spøkje, gå att som gjenferd
Sjå også gange.

Da sa at dei som alli få fréd'e i gravinn, gange heim'tt'e.

gå gjennom isen (uttrykket er ubunden dativ)
Sjå også gange.

Haddvår gjekk i ísi.

"gå over streken"

Gudmund gjekk helst'e ive riti då 'an sa at Svein tídt hell'e det mæ å ljúge. Det gjekk ive riti mæ skrønó Taddeiv fortåldi.

delta i konfirmantførebuing
Sjå også gange for prestæ, konformant'e, konformére, masjónsbonn, teikne seg, vare framtèkjen og gange.

Mi våre 15 år då mi gjinge låse.

vere med barn (gravid)

Då eg gjekk mæ 'enni Yngjebjør, va' eg tídt sjúk.

verte gløymt (uttrykket er ubunden dativ)

Fælt mange av gamlestèvó hav' gjengje ó' minni.

ha skavank i føtene (om hest)

Fysst an hest'e gjeng'e opp i fótó, då æ det trúleg a lí'ing som gjèr' at 'an inkji kan brúkast ti' arbei' mei'.

fote seg godt og roleg (om folk og dyr; td hest som går stødig og greitt)

Hesten 'ass gjekk som a brúr.

gå opp grensebyte mellom sokner og grender (ikkje gardar)
Sjå også gange.

hende, skje

Koss va' det det gjekk ti' då du braut âv di fóten? Kossi kunna detta gange ti'?

gå til møtes
Sjå også gange.

når ungar leikar og småknuffast

Eg sat i glasæ å såg mæ da gantast úti túnæ.

storkjefta

Namn bruka om Brokke, Berg og Haugeland i Hylestad.

Der búr mykji fókk i Garó nò for tí'inn.

gardin

1. gard, gardsbruk
2. bruka om tunskipnad i eldre tid; området der gardshusa var samla
3. utmarksgjerde
4. Rekkje med bjørkekvistar sette ned i snøen for å leie fuglen inn i snara. Rypa går aldri i nedbakke, og ein må passe på å setje gar'en på nedsida av snara.
Sjå også klukt, bròm,
rjúpesnòre, streng'e og snòrelíne.
5. "gard kring månen" (tyder at det kjem snø)
6. kanten av tilskorne fjøler som låg rundt kvernsteinen og samla mjølet (berre bruka i bunden form eintal)

1. Pål kaupte garen av faibróe sí.
2. Torgrím reiste heim i garen; 'an ville treffe 'an Bjørgúv.
3. Nò sér eg kjýne kåme né'at garæ, så då ljóte mi stidde.
4. Rjúpa plukkar bròmi i garæ.
5. "Nò lýt eg visst starte snjófræsen i morgó tí'leg", sa Torgrím då 'an såg garen rundt månen.
6. Mjöli fýk'e mót garæ fysst kvinní svív'e.

1. om teig eller noko som ligg mellom to gardar
2. "frå gard til gard"

2. 'U fór garemidjom mæ sladræ sí.

"skjerm" som går kring kvernsteinane i ei kvern (hindrar at mjølet flyg utover, og sikrar dermed at det hamnar i mjølkista; same tyding som kvinnegar'e)

Garetrétti lýt vère så hågt at inkji mjöli fýk'e ivi.

verdet av ein gard (bruka om noko som var verdifullt)

D'æ mei' 'ell a gareværd å hav' gó' helse.

stokken under stavlægjâ i eit hus

le høgt med vidopen munn

Mennan stóge å garpa å lóge, så da ha' det visst kalleg gama.

skøyar

hånlatter

Der kåm den eini garpelåtten ette den hin, frå 'ó Kjètil.

Når kyr frå fleire buskapar samlast for fyrste gong vil det alltid / som regel verte slåsskamp mellom enkelte dyr. Den kua som er sterkast / vinn slåsskampane vert kalla gardsjagari.

Gråmannskjýrí va' lengji gar'sjagari, 'u ræda adde hí.

odelsjente

odelsgut

Førr'e vurte garskaran haldne mætare 'ell dei som inkji ha' gara.

grinda på gardsvegen (til heile grenda som hadde ei felles grind)

Fysst det snart va' stiddetíd, så stó búskapen å venta innmæ gar'slé'i.

Namn på gardsbruk: Oppiga', Níga', Sýga', Nóriga', Útiga'; mykje bruka i Valle og lite bruka i Hylestad.
Stògenamn er også mykje bruka som gardsnamn.

Førr'e våre garsnomní i lokalt brúk barre a adresse for dei som búdde der.

ku som ofte bryt seg ut av innhegningar

stor og sterk kar

stor, svær
Sjå ogå gast'e og gaste seg.

kar
Sjå også gaste seg og gaste.

Det æ slig an gast'e at!

syne seg stor kar, syne seg fram
Sjå også gast'e og gaste.

1. stormodig, storfelt
2. bruka om personar som likar å "vise seg fram" og "gjere seg til"

farte på vegane for moro (for å syne seg fram)

Det va' vel helst'e ungdóman som gastréra førr' i tí'inn.

spasering eller køyring for moro

sy knapphol
Sjå også substantivet gate og gateøks.

Eg hèv' etti å gate for tvei nappa, å sò æ jakkâ færig.

1. knapphol
Sjå også verbet gate og gateøks.
Mange seier gatu i fleirtal.
2. veg (td trong veg i skogen), gangveg med bratte skråningar eller steingjerde på båe sider

1. Ti' stǿri nappan æ, ti' stǿri måge gòtun vère.
2. Kjýne gjinge út gòtâ at skógjæ.

lita øks eller saks til knapphol
Sjå også substantivet gate og verbet gate.

1. rommet midt under mønet på eit uthus (bruka berre i bunden form eintal og dativ eintal)
2. øvste stokken i gavlen på ein lafta bygning
3. gauk
4. tosk

1. 'An híska høytti 'punde gaukjen.
2. Gaukjen varte fest'e mæ dublunga.
3. D'æ sjella an sér ti' gaukó, an høyrer da barre.
4. Din gauk'e!

gauksyre

rop, brøl

Mi høyre barre a hågt gaul oppi líinn.

rope høgt
Sjå også gaul.

handfull

D'æ 'kji mykji an fær oppi gaupní, men stundum æ det nóg.

ause (med ei hand)

ølkanne med tut (heimelaga trekanne)

fosse, fosse ut

skum; bruka berre i eintal
Sjå også verbet gjúve og fraue.

Det kvítfyssar út'å vatnæ, å der æ gauv i strandsteinó.

skumme

Det gauvar unde' sepratórtútæ fysst an seprérar.

tale upassande, tale spottande, kjekke seg, bryske seg
Sjå også gauvren og gauvretal.

'An gauvra å tala så eg skjemdest fyr' 'ó.

upassande; om talemåte
Sjå også gauvre og gauvretal.

'U va' så gauvrí at fókk líka det inkji.

folk som uttalar seg svært spontant og utan å tenkje seg om
Sjå også gauvre og gauvren.

Det gauvretali kan støyte mange.

koke med sterk varme slik at kasserolleloket lyfter seg
Sjå også gauv og sjóe.

kant på tròg (i båe endane)

kvinneleg person som viser med måten ein er / går på, at ho er stolt, sjølvgod, fornøgd med seg sjølv
Sjå også geffen, geffi og geffe si.

person som viser med måten ein er / går på, at han er stolt, sjølvgod, fornøgd med seg sjølv
Sjå også geffen, geffi og geffe.

person som viser med måten ein er / går på, at han er stolt, sjølvgod, fornøgd med seg sjølv
Sjå også geffi, geffe og geffe si.

mannleg person som viser med måten ein er / går på, at han er stolt, sjølvgod, fornøgd med seg sjølv
Sjå også geffen, geffe og geffe si.

gir

skifte gir

gitar
Dei fleste brukar likevel dette som hankjønnsord.

setje opp eller reparere eit gjerde

gjerde

hindring, stengsle; naturleg eller bygd
Sjå også gjegne.

Der æ a gjegn oppunde fjøddæ, så búskapen kjæm'e alli leng'e.

høve, passe, jamne, jenke, søme seg

'U tala så det alli gjegndi.

1. samle eller jage dyr på ein varsam måte; smått og seint
2. styre i ei viss lei Sjå også gjegn.

1. "Vi di, bonn, gjegne, så ska' èg kadde!"
2. Mi ljóte gjegne sauin inn i kvíne.

samle saman ting (td ei pakke, ei kløv)

Eg hèv' fare ti' gjegnt ihóp klyví, nò ljóte mi snart avgari.

hindring for buskapen

reike stundeslaust

Hèv' an 'kji fré'e i sjælinn, kan an gjeie útivi forotta mål.

vri seg ut, sprikje ut til kantane (bruka td om klede som vidkar ut nede)

Sjå koss bórí gjeie út 'å sǿlénæ 'å lǿunn!

avstikkar frå vegen

1. slengje med td bil
2. ta ein avstikkar; t.d. innover ein skogsveg

kvinne som bevegar leppene uvanleg mykje når ho et eller talar

Tyggje på ein spesiell måte pga for varm eller for stor munnfull av eit eller anna. Dyr "gjeiplar" td når dei har sett fast eit bein.

Hunden gjeipla å bar seg då 'an inkji fekk laust beini i kjeptæ.

mann som bevegar leppene uvanleg mykje når han et eller talar

uvanleg stor beveging av leppene når ein et eller talar

1. kanten rundt t.d. ein flatbraudleiv eller eit jorde
2. jarekant (sidekanten i vove stoff, typlebond og belte, der det ikkje raknar)

1. D'æ létt for at gjeiran vare for tykke fysst an inkji æ så gó'e ti' bake.
2. Gjeiren i a tøystykkji raknar inkji.

kvinne som kan verte oppfatta som "lett på tråden"

Targjær va' a fæl gjeiskre.

vere usømeleg; ordet vart i eldre tid oftast bruka om jenter som ein meinte at viste usømeleg framferd og dårleg kjønnsmoral

Sjå! Nò æ 'u úti å gjeiskrar att'e!

lerreim med handtak til å slå hesten med, svipe
Sjå også gjeisle.

Det va' barre stórkara som ha' gjeisl.

1. slå til hesten med gjeisl
Sjå også gjeisl.
2. slå med noko som er mjukt, gjeve juling
3. stråle kraftig varme frå ein omn

1. Da gjeisla ti' hestó for å få da ti' springe fortare.
2. 'U gjeisla ti' 'ó mæ taugtampæ.
3. Det æ så heitt at det gjeislar.

geiterams

Gjeisskóren æ vén'e, men d'æ ingjen som vi' èt' 'an.

1. yteveden i bartre
2. skal på kålrot

1. Gjeitâ på furunn æ sǿt å gó'.
2. Gjeitâ æ inkji gó'.

steinlav (flak på stein og berg som vart bruka til farging av td ull)

Det kan take tíd å samle an kjiló mæ gjeitebrau.

rom for geitar

ysteri med mange geiter

1. vere uforsiktig, vere ukonsentrert
2. slengje noko frå seg utan mål eller meining
Sjå også gjeivren.

1. 'An gjeivra å datt då 'an sill' ive bekkjen.
2. 'An gjeivra ballen avgari, å trefte glassrúta.

keiveleg person

dårleg motorikk i hender og armar

keiveleg person

uforsiktig i det ein held på med eller arbeider med; andre som er nær lyt passe seg
Sjå også gjeivre.

Gunnår æ så gjeivren at 'an lýt passe seg fyr' ó.

gjelde

Eg va' lívrædd'e, å sprang som det ha' sillt gjolle lívi.

ku som ikkje mjølkar for tida

sau som ikkje får lam etter paring

Gjellsaui som inkji æ sérs mæte, vare slakta.

sau / gimmer som er para og ikkje har vorte befrukta
Sjå også smólogg, fænåre og vetrongsmòlogg.

D'æ nåkå fill mæ dei gjellsmòloggó, da få alli lomb å vare altfor feite.

skjeftesnelle (same som "trògestýkk'e"; bruka tidlegare til sandpapir for å pusse tre)

lageleg, liketil; om personar

Turí æ så gjemeinsklèg å létt å kåme ti' mæ.

vere gangfør

kjem frå sør eller aust eller sørvest (om veret)

hengsle

1. gjæra (ikkje god lenger; td sylte og saft)
2. ferdig gjæra øl (kan då drikkast)
Sjå også útgjengjen.

1. Denne saftí vi eg inkje have, u æ gjengjí, sa Lars.
2. Nò hèv' ǿli gjengji, så no vi' eg smake det!

vand med

'An ha' vorte så gjengjen í det at 'an skjemdest alli å tale om det.

tid som har gått

Gjærbakst; bruka berre i fleirtal. Sjå oppskrift i heftet "Gamle matoppskrifter og matskikkar frå Valle", utgjeve av Valle Bondekvinnelag.

1. gjerast
2. verte venare med åra, om born / ungdom
3. mognast (om ost)
4. verte ferdig (om korn)
5. bruka i uttrykket å gjèrast 'å

1. Ko æ det som ska' gjèrast fysst'e?
2. 'U hèv' gjårst mykji si' eg såg æ seist'e.
3. Osten laut liggje å gjèrast i fleire viku fyrr'ell 'an va' gó'e.
4. Konni i maltstampæ laut gjèrast.

1. ha moro av å gjere ei prette, ein spøk
2. gjere noko med vilje, noko negativt som ein helst ikkje skulle ha gjort
Sjå også verbet gjèrast.

1. No vi' mi gjèrast 'å fyr' da å løyne húvó. Mi gjårest 'å så jamt fyr' 'ó.
2. Du tar 'kji gjèrast 'å, å øyeleggje bílen.

1. gjere
2. lage
Sjå også gjår'e og arbei'e.

1. 'An gjåre alli gangandi godt heile vetren. Eg gjère 'pomm kvílâ. Nò hèv' eg gjårt det eg lòva.
2. Bjynn gjåre så véne útskorne spǿni.

dikte eit stev eller dikt

1. verte ferdig
2. forleggje

1. Mi hav' gjårt det âv no.
2. Kòr' hèv eg gjårt âv håmåræ?

1. gjere sjølvmord
2. uttrykk for hardt arbeid
Sjå også gjère.

1. Hèv' du høyrt at 'u gjår' av mæ si i nótt, 'u hengde seg i a trè.
2. Eg sleit ti' eg tenkte eg gjåre av mæ mi.

gøyme seg
Sjå også gjere.

1. gjere stor skade
2. gjere kvinne gravid (utan å ville det)
3. gjere ein stor prestasjon

1. Nò hèv' du verkeleg gjårt ette di!
2. 'An hèv' visst gjårt ette si fleire stad', seie da.
3. "Nò hèv' du verkeleg gjårt ette di; denne bókjí du hèv' skríva, kåme fókk ti' lèse i mange ginerasjóna!" 'U gjåre så ette si mæ 'u skar, at det kjæm'e nóg alli ti' var gjårt sò godt mei'.

syne at maten nærer

Såvi gjère godt av matæ, 'an legg'e på seg om 'an alli èt'e så mykji.

vere anonym, vere tilbakehalden, halde seg i bakgrunnen

Eg minnest at Gýró gjåre líti av si i skúlâ.

halde seg i framgrunnen, "vere frampå", "ta mykje plass"

Ånund va' ein av dei som allstǿtt gjåre mykji av si, bådi heimi å úti.

1. øydeleggje
2. annullere ein handel (rèke opp'tte)
Sjå også gjère.

1. Heile den stóre samlingjí 'enni varte gjår' om inkji.
2. Handelen varte gjåre om inkji.

arbeide fram

Haustuddí gjåre da opp ti' gongvårsklæ'i.

skilje det tunge kornet frå det lette (ved å kaste det attover skuldra med ein kasteskovl)

Fysst visten va' stór'e nóg, gjåre da opp låven.

utgjere

Haugianaran i Sætisdal gjåre 'kji opp ti' nåkå tal som dróg.

reie opp senga
Sjå også gjère.

Det lýt kvær gjère 'pomm sí ègjó kvíle.

røpe det ein veit om noko

gjere sitt beste
Sjå også gjère.

'An gjåre si fyri mæ dei kubbestólæ.

godte seg over

Da gjåre si gama âv at 'an fǿre bort hatten.

oppføre seg kvardagsleg, ikkje så nøye, gjere som ein er heime
Sjå også gjère, si og úvandt.

An kan gjère si úvandt sjå dei an kjenner godt. Passi dikkå at di inkji gjère dikkå for úvandt.

utføre sølvsmedarbeid

Sylvsmé'en gjère sylv.

oppfylle eit ynskje

Eg tikje mi ljót' gjère da ti' viljis fysst da vi' det så gjinni.

kviste og evt. barke eit tre som er felt, gjere det klart til å fraktast bort

"Eg hèv' stývt å gjårt út håvonnó tylt i dag", skrøytte Såvi.

gjere ugagn

tenne opp eld
Sjå også gjère.

Det æ létt å gjère 'å mæ nævra 'ell tyri.

gårkveld; bruka berre i ubunden form eintal

Kjètil kåm heim'tt'e av heiinn i gjerkveld.

kvelden i forgårs; bruka berre i bunden form eintal

Gjerkveldfyrrikveldi beisa eg evri veggjen.

1. person som er fæl til å arbeide (H).
2. gjerrig med pengar
Sjå også passig'e.

1. Jón æ allstǿtt så gjèrug'e, 'an tèke 'kji kveldi fyrr'ell i ní-tí'inn.
2. 'An va' så gjèruge at 'an alli gav nåkå då fókk kóme rundt mæ bysse.

gjerrigskap

late over seg, gjeve uttrykk for at ein er overraska / forstøkt
Sjå også: Sjå også jée seg

Signe gjésa seg så ko' stautte mi våre.

ha mange gjester til mat i huset

verdi, tyngd

Nò skjemme da sò út målæ at det alli vare nåkå gjèt í det.

1. gjette
2. gidde, orke, bry seg om

1. Nò gat du rétt.
2. 'An gat alli snú si ell' gjère nåkå. "Dèt gjèt' eg alli, eg vi' 'kji detta!"

sers bra, sers godt
("gjètórds" vert også bruka i samband med andre eigenskapar, td "vé" og "spræk")

'An bygde så gjètórds godt a hús.

vanleg porsjon med høy til eit husdyr
Sjå også gjève og esle.

Den kjýrí som nýss hève bòri lýt få a fang mæ høy, a vanelèg gjèv æ for líti.

gåvmild

Fókk æ så gjèvandi fysst det æ innsamlinga. Ragnill æ så gjèvandi mæ adde; 'u gjèv'e mei' 'ell 'u ha' kunna.

1. gjeve
NB:Konjunktiv: gjǿve
2. fore husdyr med høy
Sjå også gjève seg og gjèv.

1. Gud gjǿve eg ha' tvei maga! Gud gjǿve det vǿre så væl! Dèr maten vare gjèven, vi' 'an vère.
2. Mi gåve kjý grjón å høy.

svare med vondord

gjeve frå seg mykje varme

Nò æ det harlegt dèt 'an gjèv'e av si, Jǿtúlen!

skjøte ein eigedom over på andre, mest bruka i samband med at neste generasjon overtek
Sjå også sitje med.

gjeve litt mat til buskapen midt på dagen

kjefte

vike til sides, gjeve plass

1. slutte
2. gjeve opp
3. halte noko
4. anke seg, sukke, jamre i svemnen
5. svikte (td mur)
6. verte lenger, gje etter (td lér)
Sjå også gjève.

1. Da gåve sikkå mæ félespilæ då da vorte godt vaksne.
2. Au, au, eg gjèv'e meg! húva Gunnår då 'an héldst mæ 'ó Tór.
3. 'U gjève seg fysst 'u gjeng'e, så eg trúr 'u må líe nòkå vóndt.
4. Tór plag' tídt gjève seg om nóttí.
5. Tili gav seg då da ha' sett den stóri å tungji omnen midt i rómæ.
6. Tauman have gjève seg si' da have lègje úti i regnæ. Ljåreimí gav seg å togna fælt itt an sló i regn å vått gras.

seinke farten (slik at ein vert etter dei andre i fylgjet)

verte verande på ein stad lenger enn vanleg

'An gav seg ti' så lengji at mi finge alli leggje åkkå. 'An gav seg ti' i fosstògunn.

gje frå seg eigedom og få føderådskontrakt

Jón å Yngjebjør gåve sikkå ti' foddok ti' sònæ sikkå, Taddâk.

vere lenge, drygje tida

'U gav si gó' tíd, å da tala om mangt å mykji.

få ein skade (sidan ein har vore uvyrden)

"ta seg tid til"

Da gåve sikkå 'kji tíd ti' två tili førr'ell da reisti.

gjere motstand, tale imot (hisse seg opp)
Sjå også halde strottæ og strott'e.

"Gjèv'e du strott'e, så ljóte mi få rétten ti' å løyse sakjí", sa Tór mæ 'an Såvi.

amme

tilgjeve

vere elastisk (td eit ler-reip)

Æ reipi gjænomvått, gjèv'e det tøyg'e, æ det tjurrt, gjèv'e det inkji tøyg'e.

når ein vaskar og dreg ut litt mjølk or spenane så mjølka byrjar å kome rikeleg
Sjå også mýkkje.

An lýt mýkkje å klemme så kjýrí gjève útí.

1. gjæv og omtykt mann
2. soldat

krigsmann, soldat

fødselsdag, bursdag

skjelving i lufta ved solskin

gjel, smal dal, trong kløft

"gaukjen gjel frå aust om at nokon skal ha lukke i friing"

gjerne, heller, helst

An vi' gjinni kåme ti' mæ fókk. Eg vi' helst'e vère eisemadde, sa sveikadden. Eg vi' helle' vère heimi, 'ell å fýe ti' Býn. 'U æ helst'e gåmó. 'Er æ helst'e kaldt.

rift, flerre, smal opning (td opning i bunadsskjorte eller i oppstyttunn)

I oppstyttunn i stakkó æ der a gjip.

den ein har gift seg med
Sjå også gjipte seg.

Gjiptâ den lýt an stande mæ. Forellí funne gjipte fyr' æ.

gifte seg
Sjå også gjipte.

'U gjipte seg mæ an fræmind'e.

giftegal

Då 'an dróg på årí varte 'an så gjiptegalen at 'an sprang bygdan endelangs.

lett for å få gifte seg

Det gjeng'e så fljótt for dei gjipteríke mæ å gjipte seg.

1. tilføre meir væske, t.d. i graut
Sjå også gjǿ néttí.
2. fore eit dyr godt

1. Suppâ æ så solt at eg lýt gjǿ.
2. 'An æ så feit'e at 'an æ plent gjǿdd'e.

vintertid (gammal tidsrekning; slutten av februar til slutten av mars)

"Gjǿ ska' grautæ lýse" (ordtak).

spe ut ei suppe med meir væske
Sjå også gjǿ.

passe godt på, "mekle", smiske, smigre
Sjå også bångjǿle og akte.

Kånâ lýt gjǿle mæ' 'ó Tór, hellist æ 'an úhǿg'e.

strøyme, sprute

'An spýddi så det gaus ó' 'ó. Blói gaus ó' munnæ

stort feitt dyr
Sjå også gjǿslnaut.

dyr som vert gjødd til slakt
Sjå også gjǿsl.

gjødstut

smal og hallande grasslette der det ikkje er buskar eller kratt (bruka berre på heia)
Sjå også verbet gjóte.

småspringe
Sjå også substantivet gjóte.

Gjev dei fattige var like utyrste. "Gjøve" er konjunktiv.
Sjå også fatikk'e.

lerreim, buksebelte, lerbelte til undestakk'e, lerbelte til svårtestakk'e ved visse høve
Sjå også verbet gjúre.

stramme taug rundt noko slik at det heng fast
Sjå også substantivet júre.

spenne på lérbelte til kvinnestakk (med bøygd krok til feste)

Gjúrehektí våre gjåre av støypt sylv.

grenselaus, fæl, frykteleg

'An va' gjúrelaus'e ti' å ljúge.

midja (på mann eller kvinne)

1. rjuke vassrøyk frå td foss; bruka berre i eintal
Sjå også gauv og fraue
2. gyve (av støv)
3. gyve, gå laus på eit eller anna

1. Det gauv ifrå fossæ.
2. Eg bankar madrassâ mí så det gjýv'e.
3. Da guve på 'an, adde trí.

gjere noko brått og uventa

'U gauv ti' å tala så det va' plent úsǿmelegt.

forgylle
Sjå også gulvere.

Vi' du hav' sýâ gjylt ell' oksidéra?

tull, tøys, vas

klovneri, trollkunst
Sjå også gogge.

'U gjygla mæ bånæ så det róa seg.

person som gjev sterk ros til nokon for å oppnå noko sjølv (smisking)

Gjyglan vorte alli líka av fókk.

person som gjev sterk ros for å oppnå noko sjølv

Den gjyglelegasti av dei tvei brǿó varte dengd'e.

gyger, trollkjerring

Det æ fleire sta'a som hav' fengje nomní sikkå ette gjýgrinn.

gimmer, andre leveåret for ein sau

Du lýt gjève dei lisle gjymrinn godt mæ grjón. Hèv du sétt ti' gjymró? Hèv du sétt gjymran?

veldig (forsterkande uttrykk)

'An løypte så gjýseleg fórt.

veldig, uvanleg, svært

fæl, usannsynleg forteljing

Taddeiv fortålde nåkå fæle gjyskju då 'an kåm heim'tte frå Amérika.

dramatisk og lite truverdig (td soge eller forteljing)

støv i lufta; bruka berre i eintal
Sjå også dumbe og gjyve.

Snikkaran gjinge i mykji gjyv då da restauréra dei eldgamle húsí.

støve, gjere noko som førar til ar det vert støv i lufta
Sjå også gjyv.

1. Kraftig arm av tre, med ei skóre i enden, der ein kunne hengje t. d. gryta i, over elden i åren midt på golvet. Inventar som berre er i røykstoger med open åre midt på golvet (H).
Sjå også gjøye (V).
2. lang tynn jente (V)

1. Der ska' helst'e vère an bøyg'e på gjægjunn.
2. Gònil æ a long gjægje, men 'u æ barre håvvaksí.

lukte
Sjå også gjæm'e.

Det gjæma så godt då 'an gjekk framom bakeríi.

lukt
Sjå også gjæme.

D'æ an gó'e gjæm'e itt an sý'e suppe.

gjennom

Elgjen kåm gjænom rútâ då Gunnår støytti.

setje opp gjerde

Mi måtte gjære fyre sauin kóme heim'tt'e.

ein bestemt barneleik

gjerdekrampe

gjerde

'An laut setje opp gjæri for å hepte sauó.

utforming

Der va' så grei a gjærsl i dei húsklokkunn.

gjerning, noko som er utført

1. frekk, frampå, nyfiken
2. fælt
Sjå også korrjǿs'e

1. Útlauparan kóme så gjæse å ville have ǿl.
2. Det va' jæst!

gjeting

skogen / utmarka der ein til ei kvar tid har husdyra på beite og gjæter dei; bruka berre i bunden form eintal
Sjå også búskog'e

"I dag må dú bóa i gjæsleskóg", sa mamme då 'u vekkte meg.

1. gjæte, passe på husdyr
2. vakte / vente på

vakte på, passe på

Di ljót' gjæte på fysst det sý'e i grýtunn!

barneleik (utandørs)

An måtte gjæte suggunn godt så inkji aire tók' æ.

Kraftig arm av tre, med ei skóre i enden, der ein kunne hengje t. d. gryta i. Inventar som berre er i røykstoger med open åre midt på golvet.
Sjå også gjægje (H).

Der ska' helst'e vère an bøyg'e på gjøyunn.

ta mat eller anna på bordet og setje det på plass att

Vi' dú gjøyme attâv så ska' èg två koppan. Eg gjøymde attâv bǿtestellingan. Ska eg gjøyme âv maten?

gøymestad, løyndeplass

Bjynn ha' a godt gjøymi for seslebókjí.

lukt eller damp som kjem fort og kraftig gjennom lufta
Sjå også kjinnegjøys'e.

Fysst an opnar kummedynní fórt, kjæm'e der an gjøys'e mæ ammoniakk'e.

utovervendt, frimodig og skøyaraktig jente

Anne æ a gjøyve, eg tikje så gama í 'enni.

1. fosskoke, gause
2. blåse bort (td støv, mjøl)

1. Det sý'e så det gjøyver ive kaslen.
2. 'U gjøyver mjölæ fysst 'u blekkjer leivó.

kvikk (om jente)

Sjå på 'æ Lív, ko gjøyvelèg 'u æ i dei nýe stakkó sí.

gjord, band til å halde saman stavane i ulike slag lagga trekar, kan vere av tre eller jern
Sjå også gjåre.

Nò hèv' den eine gjårí gjengje av, så nò lýt eg stelle a ný.

lage gjord til eit lagga kjerald
Sjå også gjåre.

Eg fann så greie nåkå gjåri, så eg vi' gjåre opp'tt'e nåkå gamle hókka.

laga (perfektum partisipp av å gjere)

Ko tíd varte den níven gjår'e?

gjord til eit lagga kjerald

mogen og gjæra; bruka om ost

Súrosten lýt vère passeleg gjårst'e fyrr'ell 'an æ gó'e.

kome ut av syne

'An gladde attom nausen.

med glede

Eg ha' gladt sillt gjårt detta.

bruka om personar som ser glade ut

'U va' så glalèg då 'u kåm heim'tt'e av heiinn.

smelle, bråke
Sjå også glam'e.

Ungan glama så mi finge alli sòve.

bulder, bråk; bruka berre i eintal
Sjå også glame.

Det varte an fæl'e glam'e då du fǿre néd kaslan.

buldrande, bråkande

bråke

kvass og skarp lyd, bråk

Det varte enn kallèg'e glamr'e i fosstògunn då bassan kóme inn. Det kan vare an fæl'e glamr'e fysst a tómtunne dett'e néd ifrå trandó å av n'i lǿâ.

1. hardt og uslett føre vinterstid (i tunet og etter veg)
2. kvass og skarp (om lyd)

1. Fysst d'æ ísutt'e å glamri i bratte høyskógsvègji, hjelpe vreistan líti.
2. Det va' så glamri i stògunn at 'an reiste út.

sterk og flink til å arbeide (bruka om person "med godt tak i")

Torgrím va' an glamse kar'e, han lét seg ti'.

"uforsiktig tale"

vindauga
Sjå også glaskarm'e, glasrúte og sveiveglas.

Glòsí i gamle hús vende allstǿtt mót sólinn.

vindaugskarm
Sjå også glas, glasrúte og sveiveglas.

Der stó fem blómpottu i glaskarmæ. Tóne turka gjyv av glaskarmó.

stokk eller stokkar som ein tømra inn på båe sidene av eit glas

heimebryggja øl (utan alkohol)

glaskarm

vindaugspussar (td på bil)

vindaugsrute
Sjå også glas, glaskarm'e og sveiveglas.

Òlav kasta snjóballen på glasrutâ, å knuste æ.

stoge med vindauger ( eldre tid: i motsetnad til årestòge)

glad, i godlag, lett til sinns

'An va' av dei glaværug'e slagjæ.

god til å leggje merke til, sjå detaljar
Sjå også gå, gålèg'e og gålaus'e.

Det æ godt å vère glegg'e itt an æ på elgjakt. Lív æ glegg, 'u legg'e merkji ti' at der hève dotte a bitte líti mul ó' skålinn.

slumpe til

"slumpeskot" (skot som treffer godt, men berre flaks)

uvyrdsleg tale

1. tale "for mykje" og uvyrde
2. "kome ramlande"
Sjå også gleivr'e.

1. 'An gleivra å tala så fælt at eg skjemdest fyr' 'ó.
2. Jólebassan kóme ramlandi, å drukne våre da au.

person som "talar for mykje"; gjerne skjemtande
Sjå også gleivre.

An gleivr'e talar jamt mei 'ell 'an ha' sillt.

blankt, glitrande; berre bruka i denne forma

'U va' så glèmandi i dei nýe brúrestasæ sí.

noko som er svært blankt

edelstein

1. flink, rask
2. svært god (forsterkande uttrykk)

1. Tjógjei æ an glensa kar'e.
2. No æ der a glense fǿri på heiinn.

godt humør (gjerne når ein har drukke noko alkohol)

glipp
Sjå også ti' glepps.

Det va' enn glepp'e at 'an gløymde å sende sǿknaden.

ufriviljug fjert
Sjå også frate og frèt'e.

Gamlegófa sleppte enn gleppefrèt'e då 'an sat i kjørkjunn.

snau glenne, snau flekk (i skogen, i åkeren, i håret)

snautt berg

snau eller berr opning i td skog eller åker

skalla; person utan hår på hovudet

glatt is (berre bruka i positiv)

Nò æ det púre glèrungjen út'å túnæ, så di mòg' vèr' vòrige, bonn!

glatt is; bruka berre i eintal
Sjå også hålkji.

Fysst d'æ glèrungji, lýt an vèr' virkjen ti' sande.

snautt (i skogen, i åkeren, i håret)

skli

Ha' eg havt bryllt skóne mí, så ha' eg 'kji glutti!

kaste eit stutt blikk på noko, glo til sides utan å vri på hovudet

'An sat å glette hít 'å jenteléne i kjørkjunn.

glatt (vert ikkje bøygt i kjønn, tal eller grader)

Eg tók sparken si 'er va' så gletti.

uttrykk bruka om situasjon eller hending som endar greiare enn ein hadde grunn til å tru

glinse, blenkje, reflektere solljos

Det glín'e så 'ni augó at eg fær alli sjå ti' dessa kantæ.

ferdig, slutt; helst bruka om uver

No hèv' det gline av.

uttrykk bruka om når solljoset vert reflektert på berg og fjellsider
Sjå også glíne.

Det kan nóg kåme fleire býu itt det glíne av bergó.

"det hender ikkje", "gli unna"

Det glein av si, úveiri da spåddi.

gå over, ikkje verte noko av

Krímsjúkjen glín'e ivi ette nåkå dage. Da spådde det sille vare tóreveir, men det glein ivi.

sprekk (smal opning)

Der æ a glípe 'å glasæ.

innsnevring av ei opning (naturleg eller menneskeskapt, td hólsglíp'e)

Vatni renn'e fórtare fysst det mǿter an glíp'e.

smal opning, rift

Der æ a glíse innmæ glasi så det trekkjer så kalleg.

1. "glitreband" på joltre
2. glitter på td stilt vatn

djupt svart, glinsande svart farge

"sinte" augo

'An såg så vóndsklèg'e út, mæ gljóandi augo.

frykteleg heitt

veldig sprek

dragande, gløypande

'An stó' dikt út'å gljúpandi fossæ.

klok, smart, lur

"Eg æ gljúp'e i engelsk", seie Bjørgúv.

svare brått og uvyrde

stire, sjå stivt på
Sjå også glólèg'e (V) og glóleg (H).

Åslaug hèv' glótt stygt på meg i heile dag. " 'An glór som an flett'e stút'e."

1. lyser mykje, blenkjer mykje (td oppstasa med sylv, gull og blanke fargar)
2. lysande glohaug

1. Sylvi æ så blankt at det glór âv det.
2. Det glódde av glóhaugjæ då båli ha brunne opp.

bruka om person som ser kvasst og stort (store og skarpe augo)

Det va' an fæl'e glóbeiti, den karen.

1. kvass, grådig
2. god til å leggje merke til ting
3. blankt, skinande
vert ikkje gradbøygt

1. Såvi va' glóbeitt'e i handel.
2. 'An æ så glóbeitt'e, 'an tikjest sjå alt. 'An va' glóbeitt'e ti' sjå alt småttrí som aire alli la merkji ti'.
3. Glóbeitt sylv æ vént å hav' i bringunn.

glo

tjukk kake av gjærdeig (steikt på vedkomfyr)

Det smakar godt mæ glóhoppu.

person som glor stort, stirande
Sjå også glólèg'e (V) og gló.

Kòfyri æ du så glóleg, hèv' du vorte ræda?

person som glor stort, stirande
Sjå også glóleg (H) og gló.

Kòfyri æ du så glólèg'e, hèv' du vorte ræda?

1. uhorveleg regn med store dropar; bruka berre i eintal
2. smått og tett regn når det er trykkjande vindstilt

1. D'æ púre glopregn i dag.
2. D'æ sjella at d'æ glopregn så at dròpan dette beint néd.

ur med store steinar og utan vegetasjon

An må vère svím'e ska' an gange i glòpúrinn.

logande, glødande

glåpe

Ko æ det du glósar etti?

1. glør
2. gjerning med farlege fylgjer
Sjå også eimørje, ellmørje og glósjǿre.

1. Der va' a gó' glǿse i omnæ, så det va' létt å få det ti' brenne.
2. No må du 'kji gjèr glǿsu.

dugande

Stein va' an glǿse kar'e, an sveipandi arbeiskar'e.

raudglødande glør
Sjå også glǿse, eimørje og ellmørje.

reiskap til å grave fram glørne i omnen med
Sjå også ellskòre.

Glóskòrâ stend'e i omnskrónæ.

1. leggje ein glo i ei grop i ein stein og slå på med td ei øks eller sleggje (dette gav ein høg smell, td til å skræme bjørn med)
2. bruka om når det smell i omnen (td når ein fyrer med granved)

1. Glósmedden skræmde bjynnen, då 'an kåm inn'å støylen å vill' take búskapen.
2. Eller an mæ grån, kjæme det av å ti' nåkå glósmeddi.

kjøtsteik
Sjå også kjøssteik.

brei (ev. farleg) bergsprekk og liknande

trongt og djupt hol, kløft i fjell

Eg laut gjare inni nåkå glufsu så inkji búskapen sill' kåme der.

1. hol, lita opning i vegg eller mur
Sjå også andareglugg og mokstreglugg.
2. kniplingar og nuperellar, ikkje bruka i fleirtal

1. Mi kaga inn a glugg ti' jentó.
2. Stakkeskjortun have glugg kring kragjen å i handlínó.

jakt på dyr på åte gjennom eit glugg i hus eller fjøs (helst rev)

varde med glugg som peikar i ei bestemt lei (td på ferdavegar over heia)

djup hole, avgrunn

An stór'e, djúp'e síló'e kan vère an glumm'e.

kaste seg over noko eller noken

angripe (helst bruka om ville dyr)

Ulven glaup beint 'å sauen.

veik skare på laus snø (slik at ein brest gjennom av og til)

1. vondskleg, illskleg
2. stygt terreng / plass
Sjå også glupsklèg'e (V).

1. person som ser farleg ut
2. stygt / farleg terreng / plass
Sjå også glupskleg (H).

1. Tór såg så glupsklèg'e út då 'an kåm inn.
2. Eg tikje der æ kalleg glupsklegt i Veiåjúvæ.

godt overskot, god inntekt

Tór å Ånund finge a glúse forteniste av å pante flasku.

1. vil unnga augnekontakt, ser på ein annan men vil unngå augnekontakt 2. person som ser ut som han er morosam Sjå også gluttelèg'e (V) og glutteleg (H).

1. Dei blaugaste gútan tòre 'kji glutte på jentun a gong. D'æ lýti å glutte, men inkji å glette. 2. Pål glutta rundt seg då 'an fortålde den fæle sògâ.

1. flakkande augnekontakt
2. person som ser ut som han er morosam
Sjå også gluttelèg'e (V) og glutte.

1. Tór hèv' så glutteleg a lag.

flakkande augnekontakt
Sjå også glutteleg (H) og glutte.

'U æ så gluttelèg, an veit alli kò der búr í 'enni.

Søkkje brått og uventa ned i hard snø; gjerne utanfor meimingan eller mellom "meimingan" og hestevègjen. Gjeld hest.
Sjå også glypse (H)

føre va godt frå mønæ, men de lei å dajen va de so hestan glyfste ette vegjæ

når noko er så tunnslite at ein ser det som er under

Det glyggjer 'å néttó dí. Nò fèr'e det ti' glyggje oppi krúnunn mí.

1. sprekk
2. kvinneleg kjønnsorgan

"nifst" og trykkjande før td torever

person eller dyr (td hest) med skumle og nifse augo

Søkkje brått og uventa ned i hard snø; gjerne utanfor meimingan eller mellom "meimingan" og hestevègjen. Gjeld hest.
Sjå også glyfse (V)

å knipe augo noko saman og sjå vond ut
Sjå også glýrelèg'e (V), glýreleg (H) og gløyre.

'An glýre så vóndsklèg'e.

plire, glo olmt
Sjå også glýrelèg'e (V), gløyreleg (H) og glýre.

Jón kunna sjå glýreleg ut.

plire, glo olmt
Sjå også glýreleg (H), gløyrelèg'e (V) og glýre.

Jón kunna sjå glýrelèg'e út.

sjå fort på

spe opp

Eg hèv' glætt kafféi så det hèv vorte for veikt nò.

svakt, veikt, bleik, fargelaus, mykje oppblanda

Dèt va' a glæ saft, der æ mest'e inkji fargji på 'enni! 'U ha' så glæ bræ å brúni.

væske til å spe ut med (td vatn)

Eg  brúkar jamnaste vatn ti' glæingsvæske.

ljose augo og bræ å brúni

'U æ så glælèg tvortiv' augó.

verte bleikare, verte svakare

"Fysst lauvi bleiknar å grasi glænar...."(del av stev)

kvinne som talar på ein uvyrden måte

uvyrden og noko toskete og skjemtfull tale

flåkjefta (om kvinne)

flåkjefta

gløyme

'An visste det va' nòkå 'an gløymdi, men 'an kåm alli på ko det va'.

"vere tankelaus", distre

Eg tenkte å gratulér' 'an mæ dagjen, men eg gløymde mi bort.

gløymsk

D'æ syndlegt så gløymskjí som Tóre hèv' vorte i det seiste.

sluke, ete fort og svelgje utan å tyggje skikkeleg

Knút ha' allstǿtt så fillí tí' at 'an gløypte í seg maten.

"glefse til" med ord

Eg tenkte mi sill' have enn grei'e diskusjón'e, men 'an gløypte ti' mæ same eg kåm.

glo noko vondsklegt
Sjå også gløyrelèg'e(V), gløyreleg (H) og glýre.

Sjå også gløyrelèg'e (V), glýreleg (H) og gløyre.

glo vondskleg
Sjå også glýrelèg'e (V), gløyreleg (H), og gløyre.

Knút sat så gløyrelèg'e i króne.

sjå seg omkring frå ein utsiktstad

godhug for eit menneske ein såvidt kjenner (ei slags avstandsforelsking)

Då fekk 'an sòdan glåpandi hug'e ti' 'enni.

1. Bruka om ein som er i kyrkja under eit bryllaup berre for å sjå på, dei er ikkje bedne til bryllaups.
2. Når molteplanta er på det voksterstadiet at frukta såvidt er synleg mellom blada
Sjå også blindingji, graskårt'e og kårt'e.

Glåparan kunne vère mogne moltu om a par viko, vist det æ godt veir.

stire på kvarandre

sjå, kikke

Hèv' du glåpt út å sétt om 'er hèv' kåme snjór'e. Glåpi nå út, så sku di sjå nåkå rart!

ta blikket vekk frå noko ein ser på

Du kan alli glåpe av ungó, så vare da borti. Der æ så stygt å gange at du må alli glåpe av vègjæ.

leggje merke til, føretrekkje, leite etter

opne augo (etter svevn eller medvitsløyse)

førestille seg

An kan glåpe si ti' at Tólefadd líknar evri léne å neiri bulæ 'å a kvendi som ligg'e mæ anlitæ opp.

sjå seg til sides

same tyding som arbeisgjèrug'e

Augund æ så gnadig'e, 'an hell'e det heile dagan, å útive kvellí au.

kaldt, bitande trekk i lufta (ikkje vind)

D'æ gnai i Nórdibǿ, fysst det trekkjer av nórdi.

ujamnt; t.d. i ein bratt og glatt skogsveg eller når det har frose til is på vegen etter mildver

1. rikse (helst om ei kvern), gå smått
2. bruka om kald vind som stryk
3. knirke

kaldt, vind som stryk

1. gutunge
2. rik, mektig mann

1. Kåmi nå, gnassa!
2. Førr'e tala da om "rike gnassa".

prøve krefter for moro i eit lite slagsmål

gnage på t.d. ei skorpe eller eit bein

uslett og steinete terreng der ein slår gras med ljå

kraft, styrke

Der æ gnedd'e i dei kar'e!

smått (td skrift med svært små bokstavar)

smått (td skrift med så små bokstavar at det kan vere vanskeleg å lese)

Alt 'an skríva va' so smått å gnidri.

le smått og lågt for seg sjølv

Åslaug å Gýrí såte å gnisla å lóge då da såge koss Lív bar seg.

tjukkvaksen og robust person

flott, godt (helst bruka om godt måltid)

Detta va' a gnúsi mål!

gje ein person ein "hard klem"
Sjå også gnúst'e.

stor, kraftig, tettvaksen

An gnúste kar'e. A gnúste fure. A gnúste mål.

1. klem
Sjå også gnúste.
2. stor vedkubbe, ukløyvd, heitbrend

1.
2. Nò la eg n'i omnen an gó'e gnúst'e.

kraftig måltid
Sjå også gnúste.

Det va' a gnúste måltíd, nò fekk eg magjen i lé'en! (herme)

arbeide jamt og trutt
Sjå også múrte.

Knút gnýdde mæ nòkå allstǿtt. "No ljóte mi gný att'e", sei mi fysst mi hav' sète å kvílt a bil.

god og fast klem

Eg gav 'ó Bóa an gó'e gnyrg'e.

1. når det er mykje bråk, ståk
2. når ein har mykje som må gjerast, når arbeidet har hopa seg opp

Nei, hèr va' så gnýri at hèr kan eg inkji vère, sa Òlav å reisti.

klemme, knuse, presse
Somme seier gnørje.

Svein tók 'an Tór å gnúre 'an fælt.

slåst (noko forsiktig) for moro

Sòme bonn å ungdóma líke godt å gnåvast.

fare noko smått med eitkvart

'An gnåva mæ nåkå vé'e i túnæ.

god dag

god kveld

"Go' kvelda!", sa 'an då 'an kåm inn i stògâ.

god kveld

god morgon

god luktesans

Hèv' an gó' nòs, kjenner an matgjæmen fyre aire.

1. uttrykk bruka i samband med å minnast og å gløyme
2. frisk att

1. 'An vare alli gó'e att'e (gløymer aldri). 'An vare fórt gó'e att'e (gløymer lett, fort)
2. Æ du gó'e att'e nò?

saknar ikkje, kjenner seg fri frå, godt å sleppe, vert ikkje gradbøygt

Det æ godauvlegt ette' kjý, sa 'an då 'an ha' slutta som bóndi.

utbrot (når ein er forstøkt)

snill, god (ha godt hjartelag)

avslappa, koseleg, fornøgd

'An sat så gódmósen i vaggestólæ.

drygt, noko meir, noko over

Det æ a godt år sía, men eg gløymer det alli.

godt - betre - best
Sjå også adjektivet gó'e.

har god økonomi eller mykje eigedom (uttrykket er ubunden dativ)

I Nordstog hav' da allstǿtt vòr' godt av manni.

godt med arbeidsfolk

Det æ godt vèr' godt fókka i onnó.

god nok til å ha og bruke

Den kuptâ va' godt havandi.

1. i godt humør
2. lett rusa på alkohol

god kjensle

Eg hève inkji godt í mi fysst eg hèv' gløymt å seie frå at eg alli kan kåme.

behageleg temperatur (innandørs eller utandørs)

helsing når dei gamle møttest

"Godt móti!" helsa Lidvår då 'an mǿtt' 'ó Knút.

godt nyttår

Klokka toll nýårsepdagjen rópe mange "godt nýår!"

varsel om noko godt

Det hève inkji godt på si fysst rèven gjøyr innmæ húsi.

roleg, snill, toler mykje, grei å ha med å gjere; bruka både om menneske og dyr
Sjå også gódåisklèg'e.

Hú hèv allstǿtt vòre så gódåig. Kjýrí mí, Vénerós, æ så gódåig.

ser ut til å vere roleg, snill, tole mykje, grei å ha med å gjere; bruka både om menneske og dyr
Sjå også gódåig'e.

Dei måge vère snille, da sjå så gódåisklèg'e út båa tvæ.

1. god
2. god smak (mat og drikke)
3. flink til
4. frisk
5. stor, sterk
Sjå også adverbet godt.

1. Góe å mjúke stǿli vi' fókk have nò.
2. Det va an nauendi gó'e tukkji du hèv' reidt! Den gói maten vare oppèten fysst'e.
3. Yngjebjør æ gó ti' saume stakka. 'U æ gó ti' kvée au.
4. Nò æ eg gó' att'e. 'An veit alli nær 'an vare gó' att'e av dessa kríkjunn.
5. Åsmund æ an gó'e kar'e. Ska' 'an stýve stóre tré, lýt 'an have gó'e skormat'e.

meir raus med felles pengar og eigedom enn med sitt eige

Det æ snartí vèr' gó'e av annas.

gode kameratar

nok tid til å gjere noko

Mi have gó'e dag'e ti' gjère detti færigt ti' kvelds.

du verden!

græt lite, søv godt om nettene, frisk, har god helse (bruka om spedborn)
Sjå også gó'e.

Bóa va' så gó'e í si då 'an va' líten.

ein kar som er sterk og sprek

god til å gå med truger (om hest)

god tid, nok tid

ha lett for / flink til å samtale / prate
Sjå også rǿe og gó'e ti' rǿe.

gode du, ver så snill

gode vener

gode vener

godfar, bestefar, ubunden form eintal vert også bruka som særnamn
Sjå også góme / Góme.

Den eini gófaen min æ dǿe. Eg va' sjå 'ó Gófa i gjår. Gòfar 'ass Pål varte gåmål'e.

vanleg seiemåte for å presisere kven for ein av bestefedrane ein talar om

Gófa-Åkri æ snart níttí.

1. "godtale" med små born
2. prøve å gjere til viljes
Sjå også gjygle.

1. Kan 'kji dú gogge mæ 'ó Bóa så 'an vare mæ han au?
2. 'An varte så gogga mæ mæ 'an va' líten at 'an tólde alli å vare mótsagd'e seinare.

verktøy, reiskap

Gogní va' i ústand.

kvalitet, dugleik

Førre stóge masjónsbonní ette gó'leikjæ, no stande da ette gamleikjæ. Der æ mange slags gó'leika i dei smörstykkjó.

snill, venleg

veldig, stort, kraftig

Det va' golse lær på dei slaktæ. Detti va' a golse mål!

1. skøyaraktig person
2. stor eldre kar med dårleg utsjånad eller framferd
3. stor, t.d. fisk
4. "umoralsk" person
5. dokkemann

1. Ånund va' enn fæl'e gòlúvi.
2. Den fæli gòlúven gjeng'e i dritne arbeisklæi heile vika.
3. Tarjei fekk enn fæl'e gòlúvi då 'an lýstra i gjerkveld.
4. Den gòlúven kunne mi inkji vère i hóp mæ, 'an æ trúandi ti' nòkå av kverrt!
5. Góme gjåre åkkå an gòlúvi som mi ungan ha' mykji gama mæ.

Gome; bruka berre i eintal. Sjå oppskrift i heftet "Gamle matoppskrifter og matskikkar frå Valle", utgjeve av Valle Bondekvinnelag.

fingertupp

godmor, bestemor, ubunden form vert også bruka som særnamn
Sjå også gófa / Gófa.

Båe gómun mí heite Yngjebjør. Góme æ allstǿtt heimi.

vanleg seiemåte for å presisere kven for ei av bestemødrene ein talar om

Góme-Uppstad æ ennå frísk.

utifrå godt menneske

Sigríd va' a gó'menni for adde.

bestemor

Gómerí 'ass Knút æ på bygdeheimæ.

gummi; bruka berre i eintal
Mange seier gummi.

1. gong
2. smal gang i eit hus eller uthus
Sjå også vende

1. Eg lære av dei gongjinn, då eg mest'e fraus i hèl. Det va' fysste gongjí eg såg 'æ Anne.
2. Der æ a smòl gong mijjum taddâ å fjósæ.

rett som det er

Gong ette onnó gjekk det gali mæ dei gamle traktóræ 'ass Bjørgúv.