Ordliste

fabrikk

Da gjère kjettinga på dessa fabrekkjæ.

1. eit dyr som er slakta
2. fall
Sjå også fænåfadd.

1. Hèr heng'e trjú fodd.
2. "Der æ fadd for adde", sa mannen, 'an datt n'i kjeddaren.

liten, tjukk og seinfør person
Sjå også fagge, faggjen, faggelèg'e og fagge seg ti'.

Gunnúv va' enn líten faggji, å 'an fagga å gjekk au.
Eg kan alli skjø̀ne at Gývi ville take denna faggjen.

farbror
NB: I ordet "faibróer" fell "r"-en bort når fyrste bokstaven i ordet etterpå er ein konsonant.
Sjå også moibróer og brói.

Knút æ sjå faibróe sí. Faibróer 'ass Lidvår va' så gó'e an smé'e.

farbror

Eg æ mæ 'ó Faibrói å legg'e ihóp vé'e.

1. far
2. liten gut
Sjå også moir.
NB: Siste dømet under forklåring 1 er dativ, sidan "fýe" styrer dativ.
NB: I ordet "fair'e" fell "r"-en bort når fyrste bokstaven i ordet etterpå er ein konsonant (sjå døme 1, setning nr 2)

1. Der va' fleire fairi på forellemǿtæ mǿkedagskveldi. Fai' din sa du laut kåme heim'tt'e å hjelp' 'ó. Fair 'enni Gunne æ stǿri 'ell fair 'ass Bjúg. Fýg 'ó fai' dí! 'An jaktar på fai sís.
2. Nò va' du stautt'e, fairen min!, sa Gamlegóme. Sæ min fair'e, vi' du flí mi staven! Æ det den lisli fairen min! Stakkars lisle fairen min, hève du vóndt i magâ?

slekt på farssida

Fairsfókkji kåm vestâti'.

farsgard

Fairsgaren såg 'an alli att'e førr'ell 'an va' vaksen.

slekt frå farssida

Yngjebjør å Birgjitt våre sylle på fairskantæ.

etternamnet til faren

Nò æ det 'kji lenge' barre fairsnamni som vare brúka på bonnó, men au jamt moirsnamni, ell' bå' fairs- å moirsnamni.

likne på faren i utsjånad

Eg ska' seie at Såvi hèv' fairssvipen, det æ plent som å sjå fair 'ass.

ætt på farssida

Fairsættí kjenne mi langt tibake i tí'inn, men mi vite líti om moirsættí.

farsyster
NB: I td ordet "faisyster" fell "r"-en bort når fyrste bokstaven i ordet etterpå er ein konsonant (sjå det tredje dømet)
Sjå også moisyster og systi.

Eg hève tvæ faisysta. Faisyster 'enni Gró reiste ti' Amérika. Eg låg sjå faisyste mí då eg va' ti' býn.

farsyster, tante

Faisysti Targjær æ heimi plent nò.

1. hest med faks
2. "husgud"

1. Faksen åkkå æ allstǿtt så létt'e å hav' mæ å gjère.
2. "Faksi-Brokke" héldt nóg lengji ti' i "Brokkesvòlinn".

kroppslege rørsler; bruka berre i fleirtal
Sjå også faktegrei'e.

Eg kjend' 'an på faktó mæ ei gong.
Sjå også faktegrei'e.

familie

Targjær å Ègjil finge enn stór'e faméli.

1. romet mellom to utstrekte armar
Sjå også fimne.
2. famn, lengdemål, 1 famn = 188 cm
3. famn, volummål på oppstabla ved, 1 famn = 0,6 m x 2,0 m x 2,0 m = 2,4 m2

1. dei to stoffstykka som er framme på båe stakkane i setesdalsbunaden
2. fang med høy
3. fang

1. Fangji æ av vallmål.
2. Du tar 'kji gjève a heilt fang ti' dei kjýrinn som hèv' låte âv.
3. Vi' du sitje i fangjæ mí?

fange

Unde kríi fóre da mangestad kalleg stygt mæ fangó.

"djevel", drittsekk

"Din fanni!", sa Dreng mæ 'an Åsmund, å 'an såg mannvónd'e út.

person som klagar over at han er fattigare enn han er (eller klær seg på ein fattigare måte enn vedkomande har råd til)

Fansúningan vare sjella líka.

1. mannleg omstreifar, tater
Sjå også fente og fantefýi.
2. kjeltring, ein som ikkje er til å stole på

1. Fantan kóme mæ hest'e å kjerre om sommåri, å da ha' stóre famélia.
2. Fókk våre ræde den ruskni fanten som kåm å vill' tigge si mat'e.

bukser som ikkje var dalebuksu; bruka berre i fleirtal
Sjå også fanteklæi.

Fantebuksun vurte reikna úvande. Der va' barre tvæ blòku i a fantebuksepar.

fantefylgje, flokk med omstreifarar (menn, kvinner og born)
Sjå også fant'e og fente.

Det va' så nennelegt å sjå, fysst det kåm a fantefýi mæ små bonn, mæ hest'e å slé'i om vetren.

heimelaga eller kjøpt lue av stoff

Fantehúvun våre av kaupeverk.

klede som ikkje var daleklæi; bruka berre i fleirtal
Sjå også fantebuksu og klæi.

Då 'an kåm heim'tt'e frå Býn, kasta 'an fanteklæó, å ha' på seg daleklæi.

person som fer med fanteskap

"Å din fantepavi du æ!", húva Fókkji då Herjús kasta enn hard'e ísball'e beint n'i blèsâ 'ass.

person som fer med fanteskap

Hèr må hav' vòre an fantesekk'e å øy'lagt denné gamli búrslåsen.

uskikkeleg unge

Fær eg tak i den fantungjen, så ska' eg nýv' 'an så 'an kjenner det!

press, trykk
Sjå også fergje.

Eg ha' for tungt farg på braui i gjår, så det gjekk sund'e.

1. hinne av det som flyt opp når mjølka har stått lenge (dette er ikkje etande)
Sjå også bleng'e.
2. rest av rotna stokkar og tre

1. Èg fløyter av faren å kastar 'ó.
2. no æ de' barre faren ette dei gamle buinn

tater (mann)

'Er va' tidt farra ette vègó førr' i tí'inn.

"veg" i terrenget der det er fotspor etter menneske eller dyr (gjeld alle årstider)

Det sýner farvèg'e i snjóræ ette a menneskjinn som hèv' gjengje der nýss.

liten gut; positivt ord

Tarjei æ an snill'e fasi.

seleskjørt

Eg såg så lítí å snill a jente som gjekk mæ fasleskjørt, 'u va' plent som an blóm'e.

pinne eller stav som ein legg innom fatlane på ein ryggmeis

Det hender an hèv' brúk for a faslestytte, fysst an ungji vi' låne meisen.

1. fatlar, berereimar
2. selane på setesdalsstakken

1. Faslan på rjúpesekkjæ mí æ for stutte.
2. Der æ vén'e løyesaum'e på fasló.

fat

Eg vi' have av dei djúpe fòtó, dei æ så hǿge ti' mangt.

korn som fattigfolk fekk tildelt av "fatikstýri"
Somme sa "tilleggskonn" om "fatik-konn".

Fatik-konni va' ti' hjelp for dei som inkji kunna greie sikkå sjavi.

fattigfolk

"Førr'e kunna an sjå på klæó kvæ som vår' fatikksfókk, men dèt kan 'an inkji lenge'", sa Knút.

noko ein gjev til folk som tiggar (bée si)

'Er æ ingjen som treng'e fatikksgåvu i dag.

fattig mann
Sjå også fatikk'e.

D'æ langt midjom fatikksmonnó i dag.

fattig menneske

Sòme fatikksmenneskjinn våre på legd førr' i tí'inn.

nemnd som hadde til oppgåve å hjelpe dei som trong det

Det va' 'kji allstǿtt líke gjævt å sitje i fatikkstýræ, da sille krevje inn konn frå bǿndó.

gammal og sterkt redusert mannsperson

Fatren hèv' fatra inn'å seg denna fotrí (gammal herme).

kamp, slagsmål (også bruka om å felling av bjørn)

Håvår å Ívår ha' slig an fauk'e om býtí 'å heiinn. I gåmó tí' kunna det stundom vère fauka for å drèpe údýrí. 

fort og uvyrde

Det gjekk i ein fauks'e, så det varte 'kji så godt som mi ha' tenkt.

mann som er uvyrden og fortfarande 

Itt fauksan hange fast i an runni, kunn' da ríve sikkå lause åtta å tenkje på klæi 'ell anna.

lite nøyen person som steller seg dårleg og uvyrde

Fausan hav' visst fillí vó' for å få si a kjèring.

tre som er så rote at veden er heilt laus (blaut, utan brennverdi)
Sjå også dravròten.

Desse fauskan vi' mi inkji have mæ på lassæ, der æ 'kji nåkå vermdi í da.

hjulfelg, til sykkel og bil m.m.
Sjå også snæle (1).

Knút hève véne å breie fedda på bílæ sí.

felle

Eg hèv' sett opp an feddi for røysekatten.

dødsvarsel

Det va' a fegdemerkji itt den fyssti gaukjen an høyri om våri va' nóragauk'e.

velskapt person som er i god form

Eg trefte tvei feggji né'å búinn.

gubbe, gamal mann, stabben kar

Da våre jamt vissórige, dei gamle feggan.

venstre auga

Fysst an kleiar i fègjisauga var' an gla'e.

dødsvarsel

Det vart'e feigdí hass (Gamalt or Setesdal). Det må vère for feigdinn, sa Gývi, då 'u såg an kross'e av strå né'å tilæ.

teikn på at nokon snart skal døy

Seiste gongjí eg såg 'an, ha' 'an feigdarmerkji.

varsel om at nokon skulle døy

Da høyre a hågt róp, a feigdarvarsel, førr'ell Åni drukna.

heimelaga pýsse med høgt feittinnhald

Feitebjúgan hinge på a råte i basstògunn.

lymfekjertel som er innkapsla i feittet i innvolane

Feiteeislan laut an skjère útó' førr'ell an blanda feití n'i kurven.

feitt i innvolane til eit dyr (bruka berre i fleirtal)
Sjå også plukkfeiti og tåg.

'Er æ mange slags feiti itt an slaktar; netje, nýrefeiti å plukkefeiti.

feleskrin

Félehúsi mitt æ gåmålt å sliti.

stort fang med td høy

Papa tók nåkå stóre fengju mæ høy ti' hestæ.

1. kvinneleg omstreifar
Sjå også fant'e og fantefýi.
2. kvinneleg kjeltring, ei som ikkje er til å stole på

1. Fentun å fantan våre av omstreifarætt.
2. Den fentâ, 'u narra meg fælt då eg kaupte den ringjen som såg út som sylv, men inkji va' det.

mørkt og stivt hår som veks td på ein føflekk

Jórånd hèv' op'réra vekk fǿsleflekkjen mæ fentehår í.

svært veik og dårleg kaffi (nedsetjande ord) 
Sjå også fente.

"Sossavóri fentepiss vi' eg inkji have!", sa Lidvår då eg flíd' 'ó an kopp'e mæ kaffé.

små strå, gras eller hår; berre bruka i ubunden form eintal

Det va' så fillí slåtte at der va' 'kji kå nåkå fér. 'An fór ti' vare så snau'e at der va' 'kji kå nåkå fér oppi krúnunn.

taterkvinne

'Er kåm bå' farra å ferru ti' bygdinn i dag.

trylleord, trollbøn, runebøn

Da sa at den gamle kånâ las fess'e av å ti'.

små steg
Sjå også fèt og kåme fètandi.

Det va' 'kji mange fètí 'an flutte seg.

1. inndeling av renninga (varpet) i ein vev

1. D'æ sjella høyre om fèta nò, det æ helst'e slutt mæ vèvingjinn.

original person

Eivind va' enn fæl'e figúr'e.

fiende

"D'æ russen som æ fíinden åkkå", meinte Tóre.

utvendig lomme på dalebuksó 

Det va' mest'e i Bykle da ha' fikku i dalebuksó. Fikkâ æ pynta mæ løyesaum'e.

leitt, ufint

D'æ barre fill mæ 'ó.

folk av "dårleg ætt" (har dårleg ord på seg)

Fillefókk stelte sikkå inkji greitt.

jente med dårleg framferd

Ko hèv' Åshild gjårt, si' 'u var' kadda a fillehít?

sengeteppe vove av filler, sydd saman i dobbel breidde
Sjå også brossi og rugge

Mi brúke filleruggu ti' å leggje på tili.

ugrei person som ikkje er til å stole på

Du æ 'kji kå an fillesekk'e, så eg vi' inkji låne di pæninge!

1. fanteri
2. dårleg kvalitet

1. 'Æ det barre filleskap 'an fèr'e mæ, denna som hèv' flutt inn i Oppistog?
2. Det va' barre filleskap, detta maskjíni eg kaupte av 'ó Einår.

utriven, vantriven (om sau og lam)

Det nyttar alli mæ fillesmòloggó, da æ allstǿtt útrivne.

stakkar, person som orkar lite

Filletasan æ 'kji mannti' så mykji.

mann med mange svake og dårlege eigenskapar

Filletravan ljóte jamt få hjelp av aire.

"uskikkeleg" krætúr (td bryt seg ut av inngjerdingar)

Filletýtti kan skape mykji brý.

hang til noko negativt

Taddâk ha' an filletått'e, 'an gjåre alli nåkå arbei' plent færigt.

bruka om person som har oppført seg dårleg eller gjort noko dumt

"Den filleveiren Bjørgúv som narra meg sò!"

person som stig stutt

Haddvår æ an filtr'e nò, men 'an æ nå gåmål'e au.

"luring", underfundig person
Sjå også filúrlèg'e (V) og filúrleg (H).

An filúri kan finne på mykji lǿglegt å úventa.

femkroning (setel)

Hèv' du an fimmkrúningji ti' låne mi?

fingerbjørg

Ska' an stelle på gamle, tykke ladda, så æ an nøydd'e ti' have fingbjø̀r.

finger

Eg æ 'kji så mjúk i fingó som eg va' for nåkå år sía.

finger (måleeining)

Beltí våre omlag trí finge breie.

gripebrett på hardingfele

"Dèt finglebeini va' vént gjårt!", sa Haddvår.

fingerbrett (på fele, gitar osv)

Finglebrettí på harangeféló æ tídt vént gjåre.

fingervott
Sjå også mufla, lóvevott'e og vott'e.

Finglingevettin vurte barre brúka ti' vént.

fingerring (ikkje giftering)
Somme seier "fingringji".

grasslette med finngras (td ved elv eller vatn)

Finnstéí våre líti være ti' beiti.

liten, tuskeleg person

"På Rysstad æ der mange fippa", meinte Einår.

holk (fire liters)
Sjå også hókk'e.

Den gamli fírepottshókkjen 'ass Gamle-Gófa var' inkji brúka lenge'.

kvadratisk trematerial som er saga på alle fire sider 

Fírskjèringan vare helst'e brúka ti' reisverk.

røyksopp

Det rauk fælt då Tóne trodde på físesoppen.

fiskar

Eg såg an fiskari som løynte si âv, å då skjø̀na eg det va' an austmann'e.

1. aure på ein halv kilo eller meir
2. fisk

1. Mi sette út nèt om kveldi, å då mi dróge da opp, finge mi tvei fiska, trí kjývinga å fjågó kót.
2. Mi have fisk'e jólepdagskveldi.

fiskelykke (fisken bit ofte på kroken)

Det va' fiskebit i kveld, mi finge fudde fiskekræu.

fast fiskeplass
Somme seier "dyrvi".

Fiskedyrví våre så mykji brúka at da kunna vère blankslitne ell' hardtrakka.

fiskereiskapen "oter" Sjå også rófjø̀l og rósnór.

D'æ beste å fiske mæ fiskefjø̀l itt det bylgjar nòkå.

fisketur på heia

Mi reiste på fiskeheií å kóme att'e mæ tunge kassa. Vi' du at fiskeheiinn i morgó?

hókk'e til å ha fisk oppi

Fiskehókkjen lýt an bytne godt, så der inkji kjæm'e flugu inn, som leggje egg.

tvigreina kvist til å hengje fisk på
Same forklåring som fiskekræe.

I fiskehonkjinn hékk der fimm kót.

ryggbør med fisk (bruka i samband med å bere fisk heim frå heia)
Sjå også kass'e.

Itt da låge i Finndalæ å fiska om vetren, kóme da heim'tt'e mæ tunge fiskekassa.

tvigreina trekvist med fisk
Sjå også kræe.

fiskestong (ikkje bambus)
Sjå også råte.

Mi våre at skógjæ å skåre åkkå fiskeråtu, helst'e av raun'e, å tóke da mæ åkkå på støylen.

"fiskesuppe" til jolematen i Setesdal (mest bruka i Hylestad)

Nikelos sette seg ti' å ète fiskespâ jólepdagskveldi.

kjend / god fiskeplass (såt kjem av å sitje)

Salmundssåt va' a gód fiskesåt.

fiskesnøre
Sjå også taum'e.

An laut hav' mæ si nóg av fisketaum'e itt an reiste ti' heis.

fiskeri, fiske

I Tveitebǿ drive da fiskji ti' jóle ti' ette kríæ.

fiskeyngel, opptil ca 5 cm
Sjå også kót, kjývi, kjývingji, mikkjålskót og skark'e.

Der æ mykji fisklinga i Finndǿl. Fisklingan æ 'kji så létte å gå.

innynding
Sjå også fisle, fislen og fisletút'e.

Tarjær va' a fælt fisl, 'u gjåre seg ti' for å få fòrdéla.

smiskar; gjeld både menneske og dyr
Sjå også fisl, fisle og fislen.

Haddvår va' an fæl'e fisletút'e.

1. smeiking
2. smisking

1. Pusi kan av å ti' vare leid'e fislingjinn, å då bít'e å klórar 'an!
2. Alli høyr på denna fislingjí; da meine det alli!

ei type leiketøy (ein tråd med ein knapp, når ein strammar gjev det lyd: bruka td mot vindauga)

An trær tråen gjænom nappeaugó å så tvinnar an tråen itt an brúkar fismyllu.

noko ein vil gjere seg ferdig med (men som ikkje hastar); spottande uttrykk

"Detta va' a fæl fisonn", sa moirí om gúten som inkji vill' slutte førr'ell 'an ha' gjårt færigt krýssórdi.

"snushane", "nysgjerrigper"

Fissbikkjun båre vóndt rundt i bygdinn.

røyksopp

Det rauk fælt då Tóne trodde på fissoppæ.

nemning på antal trådar i renninga i ein vev (1 rensle = 4 trådar, 2 rensler = 8 trådar. 8 trådar er ei "fistó)

Ko mange fistói vi' du have i dessa vèvæ?

veik, stakkarsleg person

'An va' an fisåli, som alli tóre hoppe frå trandetroppinn.

grasslette ved vatn

Der æ så stór a fit mæ Fitbekk.

Form på hestemåna. Ein fjordhest har mån som er svart i midten og ljos på båe sider. Ein klypper dei ljose delane i vinkel, slik at den svarte delen i midten vert ståande ein god del høgare.
Somme seier "fèt'e".

Papa klyppte allstǿtt måní mæ fit'e.

skinn frå klauva og oppetter leggen på dyret (bruka til å saume húdskó)

Det va' létt å saume si skó av fitja.

myr med mykje myrull

På "Fívli", mæ Stavatn, æ der a vé' fívelmýr.

myrull

Mýran kunn' vèr' kvíte av fívili i moltetíinn.

myrull
Somme seier "fívilblóm'e".

Prinsessâ gjekk å plukka fívleblóm'e på mýró.

fivreld, sommarfugl

Mange fívrell have nauendi véne farga.

vasking og rydding

Om lau'dagan va' det fjadding i stògó mest'e adde stad.

tullekopp
Somme seier "vasekatt'e"

"Din fjasekatt'e!" sa Ånund då Svein sa at jórdí æ rund.

tøysekopp; person som fer med (uskuldig) tøys

Lidvår va' an fjasekopp'e; du visste alli ko 'an kunna kåme på.

bruka om "undermåls" person som det alli æ rétting mæ

Taddâk va' an fjatr'e, an kunna alli vite ko 'an kåm ti' finne på.

person som er unøyen og likesæl med resultatet av eit arbeid (vil berre få det unna i ein fei)

Tór va' an fjatt'e mæ addeslags arbei'.

kaffi

Sku mi hav' åkkå nåkå fjér nò?

1. dei vertikale "stolpane" mellom sledemeien og "toppen" på sleden (bereflata)
Sjå også stabband.
2. flat stein til å fjetre med
Sjå også verbet fjetre og fjetrestein'e.

1. Der va' fleire fjetru 'å kvære lénæ 'å sléâ.
2. D'æ 'kji létt å finne góe fjetru.

flat stein til å fjetre med
Sjå også verbet fjetre og substantivet fjetre (V).

Fjetresteinan laut vère flate å passeleg stóre, så da kunna gjère fleire "hopp" på vatnæ.

person som ikkje er flink lekamleg (som det er alli rétting mæ og líti mæ)

Eirik va' an fjolsefót'e, inkji kunna an gjère praktisk arbei, å inkji va' det gama mæ 'ó.

fnugg, noko som er lite og lett
Sjå også snjófjóm og fjón.

Eg dustar fjómi av tæpó. Vinden tèk'e fjómi mæ å lagar snjóskavla.

fnugg (noko som er lite og lett)
Sjå også fjóm.

Det ska' 'kji mykji vind'e ti' førr'ell fjóní kåme fjúkandi.

"året før i fjor"
Sjå også fjårførriåri (V).

I fjórfyrriåri va' der líti snjór'e.

firfisle

Eg tikje at fjórfǿslun æ helste ulkeleg.

firmenning

Syllskâ æ mei' útvatna nò 'ell førr' i tí'inn, d'æ mange som alli kjenne fjórmenningan sí.

fjerdedels mil (2,5 km)

Det æ an fjórong'e frå Tósong ti' Nórdibǿ.

lengdemål, 1/4 mil

Den seisti fjórongjen va' tung'e gange.

1/4 av flatbraudleiven
Sjå også braumòli.

Lisle-Gýró ville 'kji have mei' 'ell an fjórongsmòli ti' sodd'e.

1/4 dekar (250 m2)

Eg hèv 'kji mælt det mæ mælestong, men eg hèv' stiga det opp, så eg gjèt'e på a fjórongsmål.

uttrykk bruka om takvinkelen på ein bygning, når høgda er 1/4 av breidda (26,6 grader).
Sjå også tréungsraust og raust.

1/4 år

Førr' i tí'inn laut an bitale skatten kverrt fjórongsår.

holk som rømer 4 "potter" (mest 4 liter)

Ko gåmål'e æ denna fjórpotthókkjen?

Fjorgamalt gras som har visna på rot.
Sjå også fjårúvi (V) og i fjór.

Dýrlækjen sa at det va' helsigt for húsdýrí å ète fjórúvi i hóp mæ nýgrói.

Romet i driftsbygningen som er for storbuskapen. "Fjóset" før i tida kunne også vere eit eige bygg i tilknytning til løa.

Mi have tíe båsa i fjósæ åkkå, å nåkå stiddi for kåvan.

tunn og sid frakk av bomull til å ha på seg i fjøset (helst bruka av kvinner)

Fjóskjólen ha' an ottenat dei vanlège kvenndagsklæó fysst an mókka å stelte i fjósæ.

liten stol utan ryggstø bruka til å sitje på når ein mjølkar kyrne

Nò æ fjóskrakkjen så lórtutt'e at nò lýt eg två 'an.

spade i fjøset til mòking

Kòri hèv' du gjårt av fjósrèkunn?

inngang mellom fjøs og løe
Sjå også skåli og høyskåli.

Fjósskålen æ mørk'e fysst húrí æ att'e.

hems i fjøs
Sjå også lǿetrèv.

Unge fókk såve jamt på fjóstrèvó om sommåró.

gangveg mellom setehuset og fjøset

Om vetren æ det èg som skjǿrer fjósvègjen for snjór'e.

flygande insekt (berre bruka i ubunden form eintal)

Eg vi' helst'e inkji få fjúkandi inn i húsi.

pilot, flygar

An fjúkari lýt have godt sýn, å iallfall inkji hægdeskrekk'e.

1. fly
2. høyfrøsåmaskin (handdrive)

1. Fjúkemaskjíni 'ass Eivind hèv' fare sund'e.
2. Eg sådde inn det nýe stykkji mæ fjúkemaskjín.

maur med venger

Eg kabba tvei fjúkemaura mæ flugesmikkjæ.

1. alle slag flygande insekt
2. vimsen person

1. Høyveirsbikåren æ an fæl'e fjúkúvi.
2. Grundi æ an fjúkúvi, 'an kan alli vèr' i ró!

jukselapp

Læraren gådde at 'an ha' fjuskelepp'e unde' prǿvunn, å tók 'an av 'ó.

løvetann som er avblømd
Sjå også gullbosti.

Såvi tótte gama å blåse på fjúskenakkan.

1. uheiderleg knep i styrkeprøve
2. dårleg grep

1. Haddvår va' fæl'e ti' brúke fjusketòk fysst mi prǿvdest.
2. Pass deg nå; du hèv' 'kji kå a fjusketak dèra!

uryddig, tvas

Håri 'ass va' i eitt fjúskr.

lort
Sjå også dalli (V).

Der låg mang an fjært'e ette sauó.

fjell

"Fysst eg kjæm út'å bygdan flate, eg saknar fjøddó i Sætisdalæ". (Stevlinje)

langstrekt fjellrekkje

"Di va' a vént fjøddedrag!", sa Guttorm.

fjellkam

Mi såge mjúke fjøddekamba i himlesýninn.

konturar eller omrit av eit fjell

Det va' så mørkt at mi såge alli fjøddeskjil.

enden av eit fjell

Der æ nåkå góe grǿi nórd 'å fjøllsendâ.

susen i fjellet eller vidda på ein godversdag

Eg saknar så fjøllsjugjen, nò som eg barre hèv' vorte sitjandi inni.

1. skovl i kvinnekaddæ
2. fjør
Sjå også fjøyre.

1. Fjøyrin i an kvinnekadd'e æ kóvokne, då útnytte da vatni bèt'e 'ell om fjøyrin våre flate.
2. Eg varte létt'e som a fjøyr då eg høyre at den farlègji túren ha' gjengje godt.

fjøring; bruka berre i ubunden form eintal

Der æ gó'e fjøyrart'e i desse madrassunn!

fjøld, stor folkehop

Heile fjådí stód ottenat kjørkjunn. Eg va' midt i fjådinn, å kåm mest' inkji út'tte.

forfjor
Sjå også fjórfyrriåri (H).

I fjårførriåri va' det mykji snjór'e.

Fjorgamalt gras som har visna på rot.
Sjå også fjórúvi (H) og i fjår.

Dýrlækjen sa at det va' helsigt for húsdýrí å ète fjårúvi i hóp mæ nýgrói.

flagg

Flakji heise mi klokka ní om vetren.

1. ugreitt arbeid
2. utan plan

1. Det varte barre nåkå flakk det 'an gjåri.
2. Det varte barre nåkå flakk mæ 'ó Torgrím, 'an tók trjú grunnkúrs, å visste alli ko 'an villi.

person som vandrar utan mål

Tårål va' an flakkemeis'e, 'an kunna alli slå seg ti' ró mæ nòkå som helst.

1. hattepynt i hatteborda (kanskje om lag ein halv meter langt, kvitt, brodert)
2. hoftesid undertrøye av vadmål

1. Flangan flagra itt òveinangan kóme sǿetti.
2. Denné flangjen æ allfor stór'e!

mann som skifter partnar ofte

Pass deg for dei flangræ, Titta!

"fæl til å flørte", vere lite trufast

Ånund ha' så leitt a flangrelag.

vere utru

"D'æ så fæl a flangring mæ ungdómæ nò ti' dags", sa Gamle-Jón.

mann frå Flateland

Mange av flatelandó våre så hendige.

langt lekkje kring halsen for brur og brudgom (med "pengar" i; 3 "dalarar" med lauv i)
Same som dalelekkji

Det va' drusteleg å pynte seg mæ flatlekkji, som brúrepari gjåri.

noko stutt tang med flat kjeft og avbitar

Flattongjí kan an brúke ti' bøygje blèk å træa mæ.

kvinne i eldre tid som ikkje brydde seg så mykje om korleis ho oppførde seg eller kledde seg (farta mykje; dette vart rekna som negativt)

Flauksun kunna inkji róe sikkå mæ dèt da gjåre, å da vorte sédde néd på. 

bekk som aukar fort opp i regn

Støylsbekkjen va' an flaumbekk'e som auka fórt dissom det kåm nåkå kraftige élgara.

hol (i trehengsle i dør)

Lat att'e húrí å sèt klauví i flaurí.

tverrstokkar på tvers i ein slede, under rèmó

Flaustokkjen skjepter an néd i meien å opp i rèmí.

"stolpane" i ein slé'emei'e (fjetre)

Flautan æ skjepte på flautstokkjen.

lite stykke (td tøy)

Dessa små flèkan æ 'kji ti' nåkå.

liten åker (oftast kornåker)

Førr'e våre 'kji åkran så stóre, å åkran finge då tídt a namn mæ "flekk" som ending.

1. rute med prikk i midten i flekkjesaumæ (i broderiet i setesdalsbunaden; både for menn og kvinner)
2. flekk

1. Flekkjin æ i midten i mynstrinn.
2. Flekkjin eg fekk på skjortâ mí fær eg visst alli av.

ruter og trekantar i broderiet i setesdalsbunaden; både for menn og kvinner (bruka berre i eintal)
Sjå også flekk'e.
Somme seier "flekksaum'e".

Góme sat lengji førr'ell 'u va' færig mæ flekkjesaumæ. I flekkjesaum'e sér eg koss aire hav' sipa litó, for det kan skjilje nòkå.

person som ikkje kan roe seg (negativt ord om person som fer hit og dit)

Æ an a flèn, fær an inkji gjårt mykji nyttugt arbei'.

djup flerre (sår)

Denne fleskjâ lýt eg visst ti' doktaræ for å få sauma.

1. mønster i sokkane til setesdalsbunaden, både den kvinnelege og den mannlege
2. flette av hår, garn o.l.
Sjå også verbet flétte og flette.

1. Fléttun kunna vère úlíkt útforma.
2. Fysst da flétta håri, va' det best'e itt det va' langt.

lausriven hud
Sjå også verbet flette, flett'e, rålíka og hú'rusa.

Eg fekk a flette på hondinn, så eg trúr eg lýt fæsle meg.

del av broderiet på setesdalsbunaden; både for menn og kvinner (også bunadsokkar)

I fléttebondó drèg'e an inní an trå'e mæ an anné lit'e.

"uroleg" og spraglete mønster

Flikr æ visst på móti på skjortó nò!

1. stykke av sprengd stein
2. lite stykke slege ut av eit porselenskar
Sjå også skjø̀l.

1. Der fauk a flingre å øy'ela den eine glasrútâ då da mína né'i voddæ.
2. Eg líma på'tt'e den lisle flingra som ha' losna ifrå vasâ då eg fǿr' 'an néd.

krakk til å setje gryte eller kjele på (Same som ellkrakk'e, av jern, med 3 føter. Vart også bruka til å setje tyreflis i når "flísekrakkjen" stod i "kaklomnsdynní")

Flísekrakkan våre gjåre av tríkanta brandjinn, å ha' trjú stig.

kraftig regnbye

Det kåm a fæl fló å sílevætte alt høytti. Flóne vætte åkkå út så mi begjynte å frjóse.

1. tunt lag med td høy eller halm
2. lag av kornband på låvegolvet (der ein treksti)

1. Fysst høytti æ i råaste lagji, kan an kaste det i a fló på an høystâi, dèr fær det turke.
2. Fysst da trekste la da konnbondí i a fló på låvetilæ.

1. bratt fjellside, stup
2. flyging i lufta

1. Nò må du 'kji så langt út'å flògji at du skrí'e útivi, Bóa!
2. Ǿrní kåm i bratt flòg mót kattæ.

kvinne som skifter partnar ofte

I "Se og hør" kan an lèse om mange flogru. Hú æ a fæl flogre, 'u tèk'e i lag mæ kvæ som helst.

kvinne som skifter partnar ofte

Jentu som sprunge mæ mange drengji vorte kadda flogsu.

floke

Jórånd ha' fengje an fæl'e flókji i håræ, som moir 'enni laut klyppe âv.

1. person som fer hit og dit, uroleg person
2. uvøre og dårleg handlag

1. Ditt flòn du æ; kan du alli sitje stilt agong mæ mi ète!
2. Gunnúv va' a flòn som øy'elâ mei' 'ell 'an útrétta.

person som er uvyrden og fer fort fram
Sjå også flòne, flònen og flundr'e.

Asbjynn æ an flòn'e, farlèg'e å kåme úti fyri.

1. hudfille
2. utsliten hestesko
3. kvinne som ofte skiftar kjærast
4. liten del, "flis"

1. Eg reiv av mi a flong då eg skódde hesten.
2. Da smía stundum flenga ti' króknèv.
3. Torbjør va' a flong som alli visste kvæ 'u vill' have.
4. Det fór a flong av dei eine skjíttæ.

person som er uvyrden og fer fort fram

Flònan gjère sikkå líti fyri, å øy'leggje av úvýrskap.

tunt lag (td mjøl eller melis)

Eg plage drusle a flór mæ mélis útiv' kakâ fysst eg hèv' steikt æ.

oppflisa og skeivkløyvd ved

Detti æ alli 'kå a flosk, så an kan alli brúk' æ ti' anna 'ell vé'e.

"flasken" på eit bord eller ei planke; berre bruka i bunden form eintal

Floskeléne lýt snú út'tte.

stort og flagrande kledeplagg

Det va' a kallegt flossdi Anne ha' funne si dèra!

kvinne som bruka moderne kjole (ordet vart bruka av folk som meinte ho heller burde gå i tradisjonell setesdalsstakk til kvardags)

Targjær kåm heim'tt'e frå tæniste i Býn å såg út som a flosse.

1. båsskille
2. stokk mellom renna og båsen i fjøset (helst på støylen; båsen fylte ein med torv/jord så det vart blautt og slett i båsen)

1. Stútkåven va' så úrigjérelèg'e at 'an kasta si mót flóstokkjæ å braut 'an av.
2. Kjýne låge blautt å tjurrt innafor flóstokkjen å sluppe å trǿ atti rennâ.

smelta feitt (flesk eller kjøt; bruka berre i eintal)
Sjå også brå og flottmylje.

Det æ godt å dúve n'i flòti i ponnunn. Kurven va' så feit'e at flòti taut ó' munnvíkó.

slette

Hopparen landa né'å flòtinn, å braut av si den eini fóten. 

person som arbeider med tømmerfloting
Sjå også flòte og fossekar'e.

Flótaran hav' a farlegt arbei' i fossó; dèr må an fýe nøye mæ i det som hender rundt seg.

1. flatt område i naturen
2. sletta nedanfor unnarennet i hoppbakke (berre bunden form eintal og dativ eintal)
Sjå også verbet flòte.

1. Da samlast jamt ti' dans'e på flòtó førr' i tí'inn.
2. Eg hoppa né'å flòtí i skúlebakkâ.

Hake med kring 3 m langt, slankt og mjukt skaft, laga av hassel eller bjørk. Ein måtte byte skaft kvart år.
Sjå også båtshakji, flòte, flòtari, hakji og vendehakji.

matrett av knusa flatbraud i suppe av kjøt, erter og gryn
Sjå også flòt, mylje og myljast.

An bíar lengji ette flotmylje.

noko som flyt (td isflak, feitt i ei gryte)

Der æ nåkå flotr av ís'e på ån'e ennå, om det lí'e úti april. Der æ nåkå flotr i grýtunn som du lýt fløyte âv.

større slette på fjellet

Eg såg reissdýrí oppå flóttinn.

flugesmekke

Mi gjåre åkkå tvei flugeslåra av skoptó 'å útslitne langstivla.

flugesmekke

Èg hèv' gjårt mi an flugesmekk'e av skaptæ ti' an langstivili.

flugesmekke

Flí mi flugesmikkjen, 'er æ a fluge som æ så plagsåm!

reiskap til å sprøyte ut flugegift med

Flugesprøytâ va' grei ti' sprøyte insektsgjift inn i súin.

1. noko som er større enn turvande for sitt bruk
2. stor og stiv person
Sjå også flumpen.

1. Denné stóri slé'en æ an flump'e som an inkji kan brúke ti' anna 'ell vé'eslé'i.
2. Gunnår va' an flump'e som an inkji kunna have ti' anna 'ell gróvarbei'.

uforsiktig eller uvyrden; bruka om personar
Sjå også flundre (verb) og flundre (substantiv hokjønn)

Flundran kunn' vèr' góe ti' arbeie, men di da gjère vare sjella vént.

uforsiktig kvinne
Sjå også flundre (verb) og flundr'e (substantiv hankjønn)

Torbjør æ a flundre som inkji kan gjère fínarbei', å hèv' létt for å øy'leggje ting.

slurv, uvyrdskap

Det varte mykji fluns på dei dugnâ'æ, da våre for mange fosstogsnikkara.

uvyrden og hardhendt person

Taddâk æ an fæl'e fluns'e, 'an fèr'e fórt å fǿrer jamt sund'e.

storbroten og tjukk mann
Sjå også flurpen, flurpe og flurpe seg.

Såvi æ an flurp'e, allfor feit'e.

tjukk kvinne
Sjå også flurpen, flurp'e og flurpe seg.

Eg sér tvæ flurpu, líke breffelège.

1. potetskal på koka poteter, appelsiner o.l.
2. flass (i hovudet)
Sjå også flysje og epleflus.

1. Epleflusi èt' eg inkji. Det vare mykji flus fysst an ska' bake lefsu, for då lýt an flysje eplí fysst an hèv' sóe da.
2. ´Førr' i tíinn brúka sòme smø̀r mót flus.

dårleg eller unøyaktig arbeid, hastverksarbeid
Sjå også fluse, flusen og flusvirkjen.

Det va' allstǿtt nåkå flus mæ 'ó Haddvår, det varte alli greitt det 'an gjåri.

fly

"Eg va' úti mæ flýttæ i gjår", sa Eivind.

samlenamn på blodsugande insekt; bruka berre i eintal
Sjå også avåt.

Der va' så mykji flygji at mi kunna inkji vère úti. Flygji va' så fælt at mi vorte nøydde ti' slutte å arbei'e.

flygel, reiskap til å treskje korn med, var i bruk fram til tidleg på 1900-talet

Hève dú trekst mæ flygjili? Flygjilen æ tvei lyti: handvòl'e å slagvòl'e.

flygjili som er samansett av ein handvòl'e og ein slagvòli

Trú om det va' a reim ell' an spænili som batt ihóp flyglevòlan?

snøfnugg

An var' fórt våt'e av stóre flyksu.

snøfnugg som kjem dalande

Det va' visst nòkå flyksing i gjår.

14. april og 14. oktober (datoane når tenestefolk flytta etter eit halvt års teneste)

Húsmannskontraktin kunna seiast opp ti' flytjedagjæ. Fókk som bygde sikkå bigjynte arbei'i flytjedagjen.

ver som høvde godt når ein flytta til eller frå stølen (td ikkje for varmt eller mykje regn)

Det æ godt å have lageleg flytjeveir fysst an ska' flytje å' støyli.

flatt eller noko hallande og snautt område på heia

Reissdýrí stóge på flæó å glåpte på åkkå.

person som er flåkjefta

Eivind va' an kallèg'e flækt'e, 'an tala úvýri om adde.

noko som er uvøre utspreidd (td møk eller høy til turk)

Eg laut jamne ti' dei stóre flæsun mæ lórterívunn.

sand som vert førd utover åker og slåttemark under flaum

Der æ så mykji flǿsand'e på Kvívoddæ.

flaumvatn som renn der det ikkje skal og gjer skade (bruka berre i eintal)

An lýt veite flǿvatni førr'ell det gjèr' skâ'i på vègjen.

lita senkning i terrenget som flaumvatnet kan renne etter

D'æ godt mæ flǿveitu så inkji flǿvatni renn'e útiv' heile åkren.

bakereiskap av tre, til å snu leiven med
Somme seier "bakstrefløyg'e".

Fløygjen lýt vère glatt'e, tunn'e å létt'e.

"sjølvoppnemnd" leiar i flokken eller laget

Det va' inkji allstǿtt at fløymannen va' den besti ti' leie arbei'i.

1. utvekst i andletet eller på kroppen (på menneske)
2. utvekst under magen på kalvar og ungdyr (smalare innmed "rota)

1. D'æ få som have fløyr'e nò ti' dags.
2. Fløyran æ úskullige, det æ 'kji nåkå sjúkdóm'e.

grov "flis" i ved, flak av tre

Der va' a lei fløyskre i plankunn så mi kunna alli brúk' 'æ.

veden i tømmer som flagnar og fløyskrar seg opp

Fløyskrevé'e æ úbrúkeleg ti' matrial'e.

trespik til å halde oppe ei stegle i vatnet eller kavlar av furubork

Itt an inkji såg fløyti fysst an kåm å sille take opp steglâ, va' an sikker på at der hékk fisk'e.

Tunt lag på mysa. Når ein yste søt mjølk til ost og skulle lage brunost av mysa la det seg eit tunt lag på toppen. Dette fløytte dei av fordi ein ikkje skulle blande "fløytingjen" med osten.

An brúka a stór trésleiv ti' å fløyte av fløytingjen.

sleiv til å fløyte âv fløytingjen av mysa

Fløytingssleiví va' gjinni nòkå ví' å flòt.

treskei som vart bruka til å fløyte fløyten av mjølka

Èg hèv' alli sétt an fløytingsspón'e!

kvinne eller jente som flørtar med "kven som helst" og held det same korleis ho steller seg i ungdomen (sterkt nedsetjande ord i eldre tid)

Flågjævun æ flogrne å halde di same ko órd da få.

rusk og rask etter td vedhogst (bruka berre i eintal)
Somme seier "fnjas"

Fnasi æ greitt å gjère 'å mæ.

den delen av vadmålstoffet bak på svartestakken i setesdalsbunaden som er smått plissert (òg bruka til "felte bukser, altså den gamle brudgomsdrakta i Setesdal, i eldre tid)

Der va' véne fedda på desse stakkó. Feddan våre så dvålka. Eg vi' snú foddó.

follog, kårfolk
(Når den yngre generasjonen overtok eit gardsbruk, var det vanleg at foreldra gjorde avtale om retten til å bu i huset, og rett til å få ei bestemt mengd matvarer, ved o.a. så lenge dei levde).

Foddokkjí fýe mæ gar'æ.

ku som kårfolket "eig" i høve til ei kårkontrakt
Sjå også foddok, foddoksnaut, foddokskróne, foddokskontrakt og kjýr.

Foddokskjýrí va' mæt for dei som ha' vorte foddok.

kontrakt om føderåd for dei som har gjeve frå seg garden
Sjå også foddok, foddokskjýr, foddoksnaut og foddokskróne.

Dei unge tótte at foddokskontraktí va' hard.

bruka i uttrykket foddokskróne æ mørk; bruka berre i eintal
Sjå også foddok, foddokskjýr, foddoksnaut og foddokskontrakt.

Foddokskróne æ mørk.

buskap som kårfolket "eig" i høve til kontrakt
Sjå også foddok, foddokskjýr, foddokskróne og foddokskontrakt.

Kjý, saui å kansi au gjeita, kunna vère foddoksnaut på an gar'e.

nok til livsopphald for foddok.
Sjå også fǿslevær'.

A kjýr å trjú-fjóre smòlogg va' nóg a passeleg foddoksvær'.

penneskaft
Sjå også fódrialhús.

Einår ha' fleire fódriala i fódrialhúsæ sí.

pennal, pennehus
Sjå også fódrial'e.

I fódrialhúsæ mí frå 50-talæ hèv' eg blýant'e, viskeleir å penneskapt.

gard som gjev god avling (fór-gard)

Det va' mætt for a jente å vare gjipt ti' an fó'gar'e.

seinfør og klossete person
Sjå også fogge og fogg'e.

A fogg lýt have gód tíd for å stelle seg ti'.

seinfør og klossete kvinne
Sjå også fogg'e og fogg.

'U va' a fogge som alli kunna vare færig.

seinfør og klossete mann
Sjå også fogge og fogg.

Den foggjen kunn' mi inkji brúke på tòkunn.

1. heimelaga tøydokke; fylt med filler eller ull
2. original person (hadde ofte dårleg handlag og veremåte)

1. Småjentun tótte så gama å stelle mæ foggúvó sikkå.
2. Pål va' an foggúvi, å varte tídt lædd'e at.

hest som ein har på fór (ein kunne bruke hesten mot å fø han)

Jón ha' 'kji råd ti' kaupe si hest'e, men 'an fekk si' an fó'hest'e som 'an ha' i túrevís.

fokk (når snø, regn og anna fyk i vinden)
Sjå også rennefòk og fjúke.

Det va' i eitt fòk ette votnó då mi kóme heim'tt'e ó' heiinn.

ku som er bortleigd "på fór"

Fó'kjýrí daua mæ 'u va' sjå 'ó Stein.

1. folk, folkegruppe
Sjå også fókkeskjýr'e.
2. slekt, ætt

1. 'Er æ mykji fókk samla på sauesjåæ.
2. Da sa 'an va' av godt fókk.

"folkeslag" (bruka berre i eintal)

Fantan som fóre hèra ette dalæ, vorte reikna for å vère a ègji fókkefær.

minking med folk

Bygdí hèv' mykji fókkemink'e om sommåri, fysst fókk æ på heiinn, 'å støyló.

"gjennomstrøyming" av folk som stoppar i stuttare eller lengre tid

Der va' mykji fókkevank'e i Sagneska.

folkevett

Lívsrøynsle æ vel di same som fókkevit?

Folke

Fókkji æ ódelsgút'e i Heimiga.

fokksnø
Sjå også fòk og snjor'e.

Fokksnjóren æ sjúr'e å gange på mæ skjí.

når snøen på bakken er så lett / laus at vinden får tak i han til å lage snjóføykje
Same tyding som føykjeimni.

Fysst der æ a tunnt lag mæ mjødd, då æ der fòkmat'e.

fole
Sjå også: merr, grahest'e, jalk'e, fyl og annæringji.

Eg vi' blé mi út enn gó'e fòli på dýreskúâ.

fødnad, forlager

Hèv' an godt sommårsbeiti, hjelper det på fó'naen.

person som er seinfør og tiltakslaus; nytta som skjellsord
Sjå også fònen og fòne seg ti'.

Torjús va' an fæl'e fònefót'e, det tóttest alli haste mæ nòkå ting.

fonn

Snjóren hèv' blåse i djúpe fenna.

1. spor
Sjå også trask.
2. drill, rad i åkeren med td poteter
Sjå også øyefòr og eplefòr.

1. Såge di fòr ette gaupu då di våre 'pi líinn?
2. An laut hyppe opp'tt'e fòrin i epl'åkræ av å ti'.

vinterfor

Fórasi kåm nóg helst'e frå heieslåttæ.

1. butikk (forbruksforeining, td Valle handelssamlag og Coop)
2. kristeleg samling

1. Eg handlar barre på foreiningjinn, inkji sjå 'ó Sverri (Sverre Lund).
2. Kjèringan våre på foreiningjí i prestegaræ a gong i månâ.

foreldre; bruka berre i fleirtal

Det æ vóndt fysst nòken av forelló døy mæ' ungan æ små.

1. grov trestav
2. høygaffel

1. Kjýne tóke út; eg kasta an fork'e så at da si' kåme inn'tt'å vègjen.
2. Dei som ha' vòre i "'Mérika" kadda høygaffelen for "fork'e".

1. arbeidsoppgåve
2. akkordarbeid
Sjå også akkórt'e.

1. Åni gav mi den forsagden i gjår.
2. Eg ha' det ti' forsagd'e å skjère Gjærisåkr ti' nóss.

forskjell

D'æ stórt forsil å kjøyre an gåmål'e bíl'e å an spillnýe. D'æ stórt forsil 'å rake seg å å skjère av si hovú'i.

1. arbeid
2. overskot, inntekt

1. Lause kara våre jamt úti på fortæniste om vetran.
2. Eg ha' a gó' fortæniste på den skógsdriftí!

veg laga av mange fòr

Ulven tók jamt fòrvègjen ette reissdýró, helst'e vetretíi.

person som arbeider med tømmerfloting
Sjå også flòte og flòtari.

Tårål va' fossekar'e i ungdómæ.

solid eikje som tømmerfløytarane bruka 

Fossekareikjun våre stǿri å tyngri 'ell aire eikju.

forstove, gang
Sjå også fosstogtrèv.

'An sette néd skóne úti fosstògunn.

dørblad til forstovedør

An lýt late att'e fosstoghúrí fysst det æ kalleg kaldt úti.

skjeltili over forstoga

Der va' kaldt på fosstogsskjeltilæ, vetretídi.

snikkar som ikkje gjer fint/godt arbeid

Fosstogsnikkaran æ inkji så nøynne mæ arbeiæ.

trapp frå forstoga opp til andre høgda i eit hus

Fosstogsstéttí æ brott å vónd å gange í.

loftsgangen, romet over forstova
Sjå også fosstòge.

'U høyre an fæl'e glam'e opp'å fosstogtrèvæ.

fastetid

I fostunn, fyre påske, va' an helst'e nøydd'e ti' fýe tradisjónæ mæ å inkji ète.

nedste kornbandet når ein feste korn på staur

Fótbondí stande mæ skjóró né'å jórdinn.

1. heile "beinet" (lår, legger og fotblad)
2. fotblad
Sjå også fót.

1. Dei tvei fǿtan mí æ 'kji líke lange.
2. Eg vrei meg så i fóten at det æ mæden eg stintar.

beinmarg

Fótefeiten vare brúka ti' rokke-smyrje, 'an heng'e så godt oppmæ, å rokkjen gjeng'e så sérs létt.

ganglag

Såvi ha' så úvanelèg a fótefær, 'an ha a helti.

karmen i fotenden av senga

Det kan vère kaldt nédmæ fótespenni itt an inkji hèv gjårt vetrekasti.

margfeitt frå leggbeinet

Da brúka fótfeiti ti' smørje rokkjen mæ. Kòri hèv' du gjårt av fótfeitâ?

pose som ligg kring fosteret når ein dyreunge vert fødd

Eg kjenner gjænom fótpòsen at der æ tvei fǿta, å då gjeng'e det nóg greitt.

gammal og sterkt redusert kvinne

Fotrí i Oppistog kan inkji greie seg sjóv leng'e.

fast bord framforbi senga (på dei gamle og stutte setesdalssengene)

Dei gamle kvílun våre så håge, an va' nøydd'e ti' hav' fótskòre sill' an sleppe 'pí da.

lyd av føter i fart

Eg tikjest høyre fótslag, det æ nóg Nikelos som kjæm'e.

dressjakke, blazer

Denna nýe frakkâ du hèv' kaupt di kan an brúke ti' mangeslags buksu.

framsida av genser eller jakke (også bruka om bunadsskjorte)
Sjå også bakbul'e og bul'e.

Eg hèv' fengje an stór'e flekk'e på frambulæ 'å dei nýe, kvíte genseræ mí.

måte å kome fram på

Ei framkjǿmd va' å trandle dei blautaste mýran.

rund stokk med ei spalte til å feste spòlen (i vevstol: der ein sveiver veven på)

gut i puberteten

Det va' fleire framslengjinga som dǿe av tæring førr'e.

alder mellom barn og vaksen
Sjå også aldr'e.

Da forandre sikkå fælt i framslengsaldræ, ungdóman.

hestereiskap bruka til å køyre tømmer / ved med
Sjå også bakslodde og slodde.

Fysst an kjøyrer vé'e å det æ mykji útfyri, brúkar an barre framslodde.

Stamnen fremst i ein slede (høyskógsslé'i)

Framstamnen kan leggjast néd på an høyskógsslé'i.

Frankrike

Frankeríkji spenne visst mót Svèrik i kveld, gjeng'e kampen på NRK?

skum
Sjå også fraue.

Hesten sprang så fraui stó' útó' munnæ. Det va' kalleg di der va' mæ frau né'i støylsbekkjæ.

skumdott, gauvdott

Der va' jamt frauedetti i støylsbekkjó.

1. indre fred (ro)
2. ikkje krig
3. fred (ikkje mas)

1. Det fýgde slig fré'e mæ 'enni Gýró. "Hjartefré'e, húsefré'e, grannefré'e, landefré'e, himmelsk'e fré'e", æ a gåmó bǿn. Eg fær alli fré'e fysst eg tenkjer på 'an Bóa som æ úti i desse fæle veiræ.
2. Det sér filli út mæ fré'e i Úkraina.
3. Eg fær alli fré'e for 'enni Tóne som masar så fælt!

1. promp
2. svært stor navar (brukt ved husbyggjing)
Sjå også frate og gleppefrèt'e.

1. Tvau ting kan du alli take inn'tt'e, frèten du sleppti å órdí du sa!
2. Frèten va' tung'e å bòre mæ, lei'e ti' sprengje út tré'i.

friar
Sjå også fríe.

Endeleg kåm der an fríari ti' 'enni Anne!

frysar, fryseskåp

Æ 'er etti moltu i frjósaræ?

smell i veggene når det er svært kaldt om vinteren

Eg låg mæ hòvúdæ innat veggjæ, å då kåm der an frostsmedd'e så eg stokk mest'e.

skrubbær

Frúbèrí kan an alli brúke ti' nòkå ting.

støyt, bulk
Sjå også verbet frukke.

A frukke fær an itt an stúar nòkå så det vare núvt.

gauv, skum (td når ein mjølkar ei ku)

Du lýt barre blåse frumsi ifrå førr'ell du drikk'e!

førstefødt barn
Sjå også bån, frumbóren og frumsekjýr.

Frumsebåni va' så ettelengta.

kake med råmjølk (frumsemjåkk) frå ei ku som har fått fyrste kalven

Frumsekakun æ naugóe, mjúke å plent sǿte.

ku / kvige som har fått fyrste kalven
Sjå også frumsemjåkk og frumsebån.

Frumsekjýrí æ så imnelèg å vént faddí.

første kalven til ei ku 

Detti æ frumsekåven 'enni Gullrós, som kåm tí'legare 'ell mi venta.

mjølka frå fyrste gongen ei ku / kvige vert mjølka etter at ho har fått fyrste kalven (vert bruka berre i eintal)
Sjå også frumsekjýr.

Mi vi' stelle lyktost'e av nòkå av frumsemjåkkjinn.

gut som er mest vaksen

"Frumvokstringan æ dovne nò ti' dags", sa Gamle-Pål.

bruka om person som har lett for å furte
Sjå også frutte og frutten.

Magl va' slig a fruttestikke då 'u va' lítí.

frue, dame (oftast bruka om "finare" bydamer)

Eg trefte prestefrúvâ i dag.

1. frø
2. settepotet
Sjå også fræ seg, fræhús og frækonn.

1. Det beste konni lýt vèr' etti ti' fræ.
2. Nò ljóte mi setje frætti ti' gróings.

kjerald til såkorn

Fræbýrâ va' an fírkanta kassi, slègjí ihóp mæ trénagla, ti' å hav' frækonni í.

settepotet

Fræeplí æ om lag stóre som a plomme. Da brúka av å ti' kløyvde, stóre epli ti' fræepli.

lagga holk til å ha såkorn i (medan ein sår)

Fræhókkjen min æ ví'e å inkji så djúp'e.

frøhus
Sjå også fræ.

Fræhúsi skjèr'e an út itt an syltar sǿtepli.

kjer med frøkorn

Du må alli tǿme frækjèri i vårknípunn. Frækjèri stó' i búræ.

frøkorn, såkorn
Sjå også fræ.

Ti' frækonn brúka da veggjerondí, som va' di beste å tyngste konni.

framandkar

Den fræminden hèv' eg no sétt tvæ vendu i dag.

framandkar

Fræmindkaran førr' i tí'inn våre antel fanta 'ell kråmkara.

bestevener (berre om karar)

Gjermund å Tårål våre slig fræsa då da våre små, allstǿtt góe vèni.

skal på korn (kli)

Da kadda det "lóen graut'e" itt der va' mykji fræskul oppå 'ó.

1. setje frø
2. såing, planting

1. Nò hèv åkren skrii, så nò æ frævingjí i gong.
2. Úgrasi sýter for fræving sjavt i åkræ.

sers vakre eller kloke stev

"Detti må an vel kunn' kadde a frǿestèv", sa Jón om di vísdómsfudde stèvi 'an ha funni.

mule på ein hest (også bruka om store og utståande lepper på folk)

Hesten la frǿsi innat mi å ville have nåkå godt.

bakende
Sjå også fuball'e, fuskór og fuhól.

D'æ gama løype 'å fuinn på ísæ.

rompeball
Sjå også fu, fuskór og fuhól.

Eg sló meg 'å eine fuballæ då eg datt på ísæ.

baksele til hest

Fubandi held'e attom hestelærí å róva.

bot i buksebak

Nò æ buksun så slitne i fuinn at eg lýt setje på a fubót.

1. halestokk (stav til å leggje under halerota på kløvhesten og med band eller kjettingar frå endane fram i kløvsalen)
2. skjellsord

1. Fubranden heldt att'e fysst lassi skaut for mykji.
2. Du kan pakke di heim'tte, din fubrand'e!

fullmåne

Der æ vént 'å heiinn itt an kan gange på skjí i fuddmåni.

hemoroide

Åni va' ti' doktaræ, 'an ha' fengje slig fueista.

1. toppen / sporehuset på ein moseart
2. fuglevikke

1. Da fortålde at i húseteigjæ va' jórí så útarma at det vóks barre fuglemat'e.
2. Namni "fuglemat'e" kjæm'e av at fuglan våre slíe ette fræó.

endetarmsopning, anus
Sjå også fu, fuball'e og fuskór.

Mi tóke temp'ratúren i fuhòlæ fysst mi våre sjúke.

gard som var verd ei "hud" (eldre verdsetjing av gardseigedom)

An fullgar'e hèv' syll'e på ei "húd".

fjorgammalt og turt finnegras som har visna på rot

I góe slåttu, som æ ivekvílde, kan der vèr' mykji funni.

furutre

Den furâ dèr hèv' nóg stae i hundrevís av år.

forundeleg hending, merkeleg innfall, noko som er fælt

No mòge di inkji finne på nåkå fúru mæ eg æ úti!

svært negativ gjerning eller hending

D'æ an fúredóm'e som russeran bère sikkå i Úkraina i år.

trekrypar (spurvefugl)

Furelýsan æ nåkå små spurvefugla, som jakte på insekti.

fæl og til dels farleg ting eller påfunn

Kò æ detta for slags fúreskap du finn'e på no?

rompeskar
Sjå også fu og fuball'e.

Fysst vatni renn'e né'ette fuskòrinn, då dapar móti.

tilstand der ein står i stampe og ikkje kjem vidare

'U ussa i same fussunn å varte alli færig.

reim under rova på hesten (del av hesteselen)

Fustakji held'e silen på plass.

rompetaske

D'æ greitt hav' futaske itt an barre ska' have si an líten túr'e.

dotørk av ymse slag (td mose, avispapir, toalettpapir)

På heiinn æ det stundum vanskelegt å finne futurku.

fyll

Da ha sikkå fleire fyddi i jólinn, dei tvei sveikaddan hít'å Bygdelénæ. Da gjinge i fyddinn mest'e dagstǿtt.

sengetøy laga av saueskinnsfellar med ulla på (sydde i hop, bruka som dyne i eldre tid, utan dynetrekk)

Mange vi' 'kji liggje mæ fydde, for da tikje det kleiar så. Der æ mykji vermdi i a fydde mæ haustudd på.

fyllefant, ein som er full og bråkar

I jólinn va' det mange fyddebassa ette vègó, da húva å båre sikkå.

person som maka og sauma fyddu

Det va' 'kji for adde å vèr' fyddemakari.

"tullprat" i fylla (som ikkje er noko å lite på)
Sjå også drykkjevas.

Detta æ 'kji nåkå å trú på, det æ barre fyddevas!

saueskinn (med ulla på)

Fyddingjen æ reidd'e.

samling av tømmer i elv som fløytarane skulle få med seg vidare
Sjå også fýe fýunn.

Der va' a stór fýe mæ Halland. Fossekaran hav' kåme ti' Kallefoss mæ fýunn.

fylgje, lang rekkje med menneske

Der kåm a langt fýi ette Bispevègjæ.