Ordliste

myrde, drepe
Sjå også kabbe seg og kåle.

1. drepe seg (sjølvmord)
2. omkome pga overanstrengelse
Sjå også kabbe, kåle og myre seg.

1. 'An ha' det tungt dei seiste årí, å kabba seg 'å endâ.
2. Eg sprang så ette' dei skjarre sauæ at eg tenkte eg kabba meg.

1. kalle
2. lokke på husdyr

1. Margjit å Torgrím kadda vèrestaen sikkå for Sóltún.
2. Hæge va' så gó' ti' kadde på kjýne.

kikke

Anne kaga út glasi å ville sjå om kjýne ha' bròte sikkå út.

karde (ull)
Sjå også kair'e.

1. hakke med bordkniv (td toppen av eit koka egg)
2. dele opp kald graut i mindre bitar i varm mjølk

1. Eg kakkar hatten av dei só'ne eggjæ.
2. Eg èt'e kall'e graut'e i vorm mjåkk å kakkar grauten sund'e.

1. ikkje få til noko ein prøvar på
Sjå også kaklen og kakl.
2. ruske med (td høy i usikkert tørkever, for å få det tørt)
3. lyd frå høne

1. Kò æ det du kaklar mæ; sjå ti' vare færig'e!
2. Nò hèv eg kakla mæ desse høyttæ i dagevís, men ennå æ det 'kji tjurrt, så det vare a dýrt fór!
3. Hǿnun kakle fysst da have vurpi.

lage seg i andlitet når det er kaldt
Sjå også kaldgrini.

Sigmund kaldgrein oppi hoppbakkâ mǿkedagskveldi då da gjåre sikkå sypti i dei minste Brokkebakkâ.

1. tynne ljåen under smiing utan oppvarming
2. blande kald væske med varm for å få opp temperaturen (mest bruka om væske som skal drikkast)

1. I stògesvòló stóge da å kaldslóge ljæne på a dengslesté.
2. Vatni æ så kaldt at du lýt kaldslå det førr'ell du drikk'e, hellis kan du vare krímsjúk, Titta!

"kaste på seg" på ein ugrei måte (særleg å vri og bøygje på hovudet til alle kantar)

Svein kangsa mæ hòvúdæ, å det såg út som 'an va' så svær'e.

kjennast ved (bruka om dyr, om mora vil kjennast ved avkomet sitt, og la det / dei suge morsmjølk)
Sjå også vite av og kanne innât.

Stóresau va' så gó'e ti' kanne lombí sí.

tevle

Eg kappast mæ an Òlav, å èg vann. Èg å systi kappast om å telje fórtast'e ti' hundre.

gå om kapp

Sku mi kappgange å sjå kvæ som kjæm'e fysst'e at Nórdibǿ?

tevle i lengdesprang eller skihopping

Gútungan tótte så gama kapphoppe.

kappast på ski (løyping, hopping)

Mi kappløypte jamt å samt då mi våre små.

1. hogge eller sage ned eit område (helst bruka om småskog)
2. hogge eller sage av greiner på tre
3. fjerne alt

1. 'An karta nåkå rynninga oppi voddæ. Torgrím karta néd heile skógstykkji sitt i fjår vèt'e.
2. Tjógjei stód ottenat vé'eskjólæ å karta staur'e å stóppa.
3. "Nò hèv' eg karta meg for tenna", sa Tjóstóv.

1. skjere eller hakke i små bitar
2. sløse, utnytte dårleg (td tøy)

1. Vi' du reiske å karve opp sǿteplí, så ska' eg stelle ti' disær'e. Eg vi' karve desse småeplí for sauin.
2. 'U karva opp det dýre vallmåli så det varte mykji resti.

1. drage tømmerstokkane bort frå hogstplassen med hest og fram til støyteplassen eller omlastingsplassen
Sjå også kasedròg og kaseslodde.

Jø̀rund høgg'e, å Stein kasar.

1.Fisk som vert liggjande daud i vatnet i fleire timar (sommarstid når vatnet er varmt), vil kasne. Då vert kjøtet blautt, og beina kjem ut på innsida når ein klemmer i samband med å reinske fisken.
2. verte heilt tom for krefter
Sjå også kasen.

1. Mi ljóte take opp nètí fyrr'ell mi ète bítåi, for disom mi vente ti' ettå, så vare det så lengji at fiskjen kan kasne.
2. Eg æ plent kasen ette dei harde túræ.

1. abortere (helst bruka om kyr)
2. grave (td grøft eller grav)
3. kaste 
4. kaste
5. gli av (om reim)

1. Kjýrí kasta kåvæ i nótt.
2. Mi kasta opp tvæ veito i Myrinn i dag.
3. Hav' di kasta dessa gamle bókó?
4. Kasti nå ballæ ti' mi!
5. Reimí kasta i ei sau fordé reimhjúlí ha' fengje an sleng'e.

byte likt mot likt, utan mellomlegg

kjøpe
Sjå også kaup.

'U ville kaupe si an nýe bíl'e.

kjæle og kose med katten
Sjå også kausi.

'U sat å kausa så snilt mæ kattæ i fangjæ.

1. kave, streve
Sjå også i søkk å kav.
2. dukke under (i vatn)
Sjå også i kav.

1. 'U kava fælt for å bitale gjellin.
2. Der va' så djúpt at eg kava.

gå god for, kausjonere

Ha' 'kji Åni kâvéra fyr' 'an, så ha' 'an mått frå garæ.

mase, prate for mykje, tale einsformig og utan opphald
Sjå også kjadr.

Ko æ det du kjadrar etti, nò ljóte mi kåme i gong!

1. sakse, slå, skjere eller hogge på ein uvyrden og barnsleg måte som tek lang tid
2. ete på ein ufin måte (om menneske og dyr)

1. Dei tvei brǿan kjafsa å slóge, ljæne vår' helst'e skjemde.
2. Haddvår kjafsa å åt, 'an va' så solten.

mase, småkjekle, kritisere, stendig klage på ein annan person
Sjå også kjakkjen.

Sòme moiri æ fæle ti' å kjakke på ungan. 'U gjåre 'kji kå kjakka på mannen sin allstǿtt.

1. ete så høglydt at det kan verte irriterande
2. tyggje noko som er seigt

1. Bóa kjamsla å åt så eg skjemdest fyr' 'ó.
2. Eg kjamsla lengji på den seige elgesteikjí.

småkrangle, gnåle om noko ofte

Turíd va' fæl ti' å kjangle.

1. "barnespråk" (utydeleg tale hjå små born)
2. skravle
Somme seier "kjadre"
Sjå også kjatren.

1. Den lisli gúten kjatra å tala, men moirí ass svòra 'ó alli.
2. Dei tvæ systan kjatra så fælt at eg kunna alli vère der.

tale mykje slik at det vert irriterande; helst bruka om born

Ungan kjava så fælt at dei vaksne finge alli rǿe.

få svei i ryggjen; bruka om dyr og folk (om dyr: ein gjer seg dermed klar til paring)

Kjýrí kjeikte si då stúten kåm. Å kjeikje si varte reikna for toskji, for då sýnte an at an va' svær'e.

stikke ut eller fram

Fysst hòka kjeilar út, då æ an spahòka.

slå ut med armen / armane
Sjå også veivle og feipte.

Sòme kjeime så mæ armó fysst da gange ette vègjæ.

svingslag

Der va' an drykkjebassi som kjeimesló så fælt, men 'an trefte alli nòken.

sparke horisontalt

Tårål kjeimespente for å sýne ko svím'e 'an va'.

1. å lage ei kjembe
2. lyfte framføtene høgt i ei "kjembe-rørsle" når ein spring (om hest)
3. kjemme håret

1. Da kjembde høytti mæ rívunn, for at høytti sille liggje tétt å fast i høybýrinn.
2. Haddvår kjýtte ko godt hesten min kjembdi mæ framfótó.
3. Det va' inkji allstǿtt líke gama å kjembe ungan itt da våre flókutte.

1. kjenne at fisk bit på kroken
2. kjenne

1. Eg fiska heile kveldi, men kjende alli.
2. Eg kjend' 'æ alli, men hú tóttest kjenne mèg.

kjefte

Tóne va' så fæl ti' kjepte på ungan.

uttrykkje glede for noko (vere godt nøgd med eit resultat eller ein situasjon og syne dette med ord og fakter)
Sjå også kjèrelèg'e (V) og kjéreleg (H).

'U kjéra seg som a líti bån. 'An kjéra seg då 'an fortålde 'an ha' vunne i tipping.

få kattungar (om katt)
Sjå også yngje.

Sòme sa visst "kjesle" i stâ'en for å "yngje", fyrr' i tí'inn.

når geit / rådyr får kje

Gjeití kjiggjar úti.

1. sjå i kikkert
Somme seier "kjikre".
2. kike, sjå

1. Då eg kjíka, såg eg der va' an stóre reissdýrhóp'e som låg å kvílti.
2. Knút kjíka på den nýe túptí som varte graví út.

kikre (sjå i kikkert)

Sòme æ så nýsgjèruge at da plag' tídt kjíkre né'å vègjen.

symje fort avgarde; om fisk

Såg du den fiskjen som kjila hítunde landstéi.

sugegrøft med naturstein lagd som eit møne

An lýt hav' fast'e botn'e i veitunn itt an kjíletenner.

1. slå inn ein krampe (u-forma jernkrok)
2. spengje td ein omn
Sjå også kjingji.

1. I fjósæ åkkå hav' da kjinga ihóp tvei timrestokka.
2. An omn'e som ha' fengje an sprekk'e kunna da kjinge ihóp'tt'e.

kaste med hovudet (om folk og hest)

Tòróv kjinksa då 'an vann ryggjetakji. Anlaug kjinksa fælt då 'u fekk att'e den filne reikneprǿvâ.

lage kjinninga på båe sider av eit laftehogg når ein laftar eit hus

An kjinnsléttar stokkan så da sku' vare tétte å góe i nòvó.

myse

Koss æ detta du sit'e å kjíser, sér du filli?

kile
Sjå også kjislen ogkjislug'e .

Inkji kjisl meg, eg æ så kjislen!

sugegrøft med naturstein som er lagd med ei rad stein på kvar side og steinar som kviler på toppen av desse (småstein over desse "toppsteinane" og torv med graset vendt nedover, heilt på toppen)

velje

"Eg vi' kjóse mi den vénaste møyí i verdinn", æ der hoggje inn i steinen i Stórheddér i Bykle.

klynke, ynke seg, gråte lågt og smått

Det va' syndlegt, 'u kjukla å grein så.

bry seg

Eg kjúrar alli om du gjère dèt. Kjúrar du om eg sveisar att'e dèt hòli?

høy og klede som turkar

Høytti hèv' kjúskna nòkå, så då vare det vel tjurt ti' kveldæ.

misse råsken, turke noko (om høy)

Mi líka at høytti ha' kjúsna itt mi sille hesje det.

plukke alt av frukt eller bær ned frå busk eller tre i hagen

No ljóte mi kjydde aplan; det hève alt vòre frostnétte. Eg hèv' kjylt tvau ripsebèrtré.

lauve småbuskar og smågreiner

Eg kjyddelauva holtí fram'ttemæ bekkjæ.

vende oppover 

Sku' mi sage âv den stóre avbrotne greiní som kjýler ti' veirs?

1. brenne kol
2. fyre kraftig i omnen

1. Sméen ha' øydt opp kòli, så 'an laut ti' å kjylje att'e.
2. "Nò må du 'kji kjylje å elle så mi ljóte rýme", sa Taddâk.

1. vere vrang, ikkje ville lyde
2. utfordre til slagsmål
Sjå også kjympen.

1. 'An kjympa seg, å neikta å gjère som eg sa. Kåvan kjympa sikkå då mi sille ti' støyls.
2. Åni kjympa seg, men det varte inkji slagsmål.

1. kyte (invitere til slåsskamp, skryte av seg sjølv)
2. skryte, rose

1. Aslak kjeima å kjýtti så fókk vorte mest'e ræde.
2. Da kjýtte av dei góe lefsó.

skjemme bort (bruka om born)

Gúten varte kjækta mæ, så 'an fekk mest'e allstǿtt rå si.

bruke kjæsi i mjølk for å få ost

An måtte 'kji kjæse mjåkkjí for lengji.

hoppe og sprette eller leike seg (mest bruka om dyr)
Sjå også kjæti, slå si opp kjæti og kåt'e.

Lombí plage kjæte sikkå fælt om våró.

kalve (bruka om somme dyr der ein kallar avkomet for kalv; mest bruka om reinsdyr og elg) 
Sjå også kåme ti'.

Reissdýrí kjæve i april/mai.

køyre

Då da våre úti å kjøyri i dei véne veiræ, kåm der lufsandi an elg'e ive vègjen. Sku' mi 'kji út å kjøyre, no si 'er æ så vént veir?

1. slite ut eit velbruka tøy- eller kledeplagg til det er heilt utslite
2. tyne ut siste rest av noko
3. bleikje, misse farge (om høy)

1. Telti mitt æ helst'e kjått av sól å vind'e.
2. Nò hav' mi sói så lengji på sami grúten at nò hav' mi kjått 'an út.
3. Høytti æ kjått.

1. klistre
2. klabbe (ofte bruka om snø som heng fast under skia)

1. Inkji klabb adde dessa klabbemerkjí på skåpdynní dí, Bóa!
2. Skjíne mí klabbe så fælt, Papa!

"søle" med mat, ete med kraftig "slafselyd"

Små unga líke å klafse mæ matæ.

fryse, gjennomfryse (om ting som inneheld væske)

Eg trúr det kjæm'e ti' klake i nótt.

banke med flat hand (td ei potetkake)

Ungan klakka út eplekakun.

klatre (t.d. i telefonstolpe eller ribbevegg; vertikalt eller horisontalt)

D'æ inkji úfarlegt å klanke si i óvne lǿeveggji.

grise
Sjå også klass og klassen.

Du må 'kji klasse sossa mæ matæ!

tale ureint (gjeld born som er så små at dei ikkje kan tale reint; katt = "tatt")

Gývi klatra så lengji, men nò talar 'u reint. Adde syskjiní klatra då da våre små.

kile stålet inn i jarnet når ein smir

Øksa å níva ljóte klauvstælast.

å merkje av, lage jamnbreitt

Da ha' a eigji reiskap som da klavedróge mæ, for å få same breiddâ på heile langjen.

klø
Sjå også klå og klåi.

'An kleia så 'an fekk inkji sòve.

søle

Du må 'kji kleisse sossa útive bórdi, Bóa!

gjeve sneiord til kvarandre
Sjå også klette.

Gunnår å Tór våre fæle ti' å klettast, da tóttest alli kunne vère sams.

1. gjeve sneiord
Sjå også klettast
2. bruka i uttrykket ko kletter dèt; bruka berre i presens eintal

1. 'U lýt klette fókk ti' kòr 'u kjæm'e.

smøre smør på bløytte lefser

Jólelefsun vorte allstǿtt klínte jólepdagjen.

klatre

Hèv' du klive i Straumsfjødd i sommår?

å stramme opp klyva over ryggjen på hesten slik at ho ikkje ligg inn mot kroppen og gnagar (det er ein fordel å vere ein person på kvar side til å lyfte litt på klyvmeisane når ein strammar tauget)
Sjå også klykkjeband

Det va' viktig å klykkje passeleg mykji, så klyví låg stǿtt å lageleg.

1.frakte med kløv på hest
Sjå også fǿre og klyv.
2. framlesst tohjuls kjerre

1. Å klyvje va' einaste måten å frakte ti' støyls di an trong om sommåri.
2. Du lýt leggje mei' stein'e attast i tròmæ så det inkji klyvjar.

klø
Sjå også kleie og klåi.

'An kló seg så i mýhankebitæ, at 'an varte plent rålíka.
Mi klóge kvorairne på ryggjæ. Vi' du klå meg att'å dei vístri hærebla'æ? Kjettâ hèv' klègje seg så mykji i dag.

feste klåter på kyhorna
Sjå også substantivet klåte.

Mi klåta allstǿtt kjýne som ha' honn.

1. streve mykje for å greie seg; gjeld utkome
2. klage, mase

1. Da knaga fælt for å greie sikkå på dei lisle plassæ. 'An knaga pæningan ihóp. No hav' mi knaga det ti'.
2. Gònil æ så fæl ti' knage. Kånâ knaga allstǿtt om at mannen va' ettelaten.

1. kome over storparten, bruke opp mesteparten
2. knekkje

1. Nò hav' mi mest'e knekt vetræ! Nò hav' mi knekt mæ slåttæ. Nò hav' mi knekt mæ brauæ.
2. Eg hèv' knekt tvæ nèta, å båe våre tóme.

krangle om pris (gjerne om småpengar)

Da kníptest lengji om prísen førr'ell da kóme ti'.

1. vere såvidt
2. vere sparsam

1. Det kníp'e om eg kan kåme i dag.
2. Det hendte førr'e at da knípte mæ matæ så 'an sille halde lenge'.

knipse med fingrane eller gomane

Fókkji knippa å spǿnte si på dansetilæ.

le smått og mest lydlaust

Det va' helst'e jentun som knisla å lóge.

1. greie å flytte på
2. vere viljug til å flytte på
3. røre seg seint

1. Steinen va' så stór'e at mi knita 'ó alli.
2. 'An knita si alli.
3. Det va' såvídt 'an knita si ive tili.

knulle

"Fókk ljóte knolle mei, sku mi halde oppi fókketali!", sa den gamli sveikadden.

"småstangast" (bruka om dyr, td lam, og om born)

Inkji knubbast sossa, bonn!

småslåst, stangast

Inkji knuflast att'e, di kunn' dette å slå dikkå!

gråte ørlite grann

Tídt tar det 'kji vère så mykji gali førr'ell båni knurklar.

knuse

Augund va' så úheldig'e at 'an knuste den véne konnâ. Råsí knuste skógjen fyre si, dèr 'u gjekk.

gjere seg til med fakter for å vise seg (helst i dansing)

Det va' vå'verk som Òlav gjekk å knǿtte si.

glo, stire

Ko æ det du kóglar etti, du fær alli sjå brævi líkevæl!

1. runde kanten i rotenden av ein stokk 
2. person som td drikk så mykje at han vert liggjande

1. Fysst an ska' rinde, lýt an kolle dei stokkan som æ butta.
2. Karen drakk så fælt av dei góe brennevínæ, at 'an kolla.

kommandere

Knút va' så fæl'e ti' komdére dei hí syskjinó.

1. irettesetje, "setje på plass"
2. konfirmere
Sjå også gange for prestæ, gange lèse, konformant'e, masjónsbonn, teikne seg og vare framtèkjen.

1. disom du inkji gjère som eg seii, så ska' eg konformére deg!
2. Mi vorte konforméra sundagjen ette påske.

1. lure folk for pengar eller andre verdiar
2. årelating

1. Eg varte koppa av dei forbaska kråmkaræ.
2. Da koppa i gåmó tíd for sòme slags sjúkdóma.

velje

Nò hèv' eg kòra dei lombí eg vi' setje 'å vetren.

pleie "vanskelege" folk

Eg kossa så mæ 'enni, men det nytta alli.

fødsels- og smertelyd ved pressing (når eit dyr har fødselsrier / -veer)

Lislesau bigjynder å koste seg, så 'an lember nóg snart.

dyr eller folk som "klumpar seg saman"
Sjå også kradd'e.

Sjå koss fuglan kra sikkå ette tilefóntræó. No have da kradt sikkå i hóp.

sy att hol i td sokkar med berre tråd (utan bot)

Vi' du krake att'e detti hòli? Sokkehælen va' så úvýri kraka at eg maka meg.

samlast, flokke seg

Sauin kralast på hægste ufsinn.

restituere seg etter sjukdom eller uhell

Nò hèv' Torgrím krana seg ette dei lange kríkjunn.

klage
Sjå også kraun'e.

'An krauna ivi at grauten va' for líti salt'e. Du må alli kraune for sossa líti, ha' du øyelagt bå' sjave deg å bílen, ha' det vòre nòkå å kraune fyri!

flyte i ei elv (om is eller issørpe; kan stanse opp og fryse fast)

Det va' leitt at det krava itt an sill' lýstre seinhaustis.

krype, kravle, krabbe
Sjå også krèk.

Músí krók inn'tt' i hòli sitt, 'u va' plent lívræd.

gripe etter noko å halde seg i

'U kréma ette ei'kvort å halde seg í.

1. nå rundt noko med neven eller fingrane
2. når snøen vert kram
3. lage snøball
Sjå også substantivet kremme og kremmingji (H).

1. 'U va' så smòl at an kunna kremme rundt 'æ. Eg kremmer 'kji rundt denné koppen.
2. Itt snjóren kremmer æ det tungt å gange 'å skjí.
3. Eg kremmer mi ihóp an snjóball'e.

klemme vatn ut av klede (når ein vaskar på gammaldags vis, med hendene, i ei balje)

I gjår kremta å tvó eg kjólen min. Mi kremta allstǿtt stakkan fysst mi tvóge da.

bøye, gjere meir kruppen

An mjåkkambari krepper opp'tt'e. Hókkan gjère 'kji antel skjæle ell' kreppe.

krevje

Eg króv 'an alli for dei pæningan 'an va' skullig'e. 

1. krige
2. kjempe og arbeide
Sjå også krí (H) og krí (V).

1. Da kríe fælt i Sýria nò.
2. Mi kría å arbeidde fælt, så mi rukke å få inn høytti førr'ell regni kåm.

1. krype, flytje seg seint
2. få kjensle av at det kryp noko smått på kroppen
Somme seier "kréle" eller "krèle".

1. I Tveitbyggjelíinn æ så bratt at an lýt krile som a mús.
2. Eg kjende nåkå livandi som kréla att'å ryggjæ mí.

gå rundt eit eller anna

Mi kringa åkkå rundt nausan for å sjå ette saui. Mi kringa åkkå rundt steinan mæ mi slóge på heiinn. Eg laut kringe mi rundt denne legdâ for å få skjère konni.

gå rundt, gå omkring

'U kringla si rundt tjynní å leita.

klyppe "bollesveis"

Papa plage allstǿtt kringskjère meg ti' sommåræ.

vise tydeleg at ein er svært glad for noko

'U kriska seg som a líti bån då 'u ha' vunne i Lottó.

1. kitle (kjenne ei veik rørsle mot huda; td av eit insekt eller eit anna kryp)
2. kjenne ei kribling under huda

1. Det krislar innafor skjortâ mí, det æ kansi an maur'e?
2. Itt eg hèv' arbeidt hardt å lengji, å kansi halde hardt i ei'kvort, då kan det krisle i hondó.

skrible

Pål krita på an lepp'e dèt som laut handlast.

krype

Vi' an inn i Guddúrhòlâ, så lýt an krjúpe.

Eg króka útom vègjen for hålkunn. Vasspøytan lýt an króke fyri.

spikre fast króknèv

Nò hèv' eg króknevja færigt, så nò kunne mi bigjynde å leggje tak.

å ha gjort det meste av eit arbeid

Nò hav' mi krósett det, så nò kunne mi setje åkkå a bil. Då det lei ti' kvelds ha' mi krósett heile slåtteteigjen; der va' etti barre nåkå små útskjekla.

misbruke Guds namn

1. setje den høgre foten over den venstre når ein skeisar gjennom svingane
2. gå i kryss; gjeld skia til skiløparar i nedforbakke

1. Mi ǿvde åkkå fælt ti' å krosskaste mæ mi våre små.
2. Eg krosskasta fælt då eg løypte néd Skavlen.

Når ein slaktar: Ein skjer opp skinnet frå halsen til bakenden, og frå kvar fot til midtskurden, framme over bringekodden, bak over svongane til juret / testiklane.

An lýt hav' kvoss'e odd'e 'å nívæ, itt an krossrister.

lage utskjering eller mynster i tre, lage mynster i strikking
Sjå også kròt.

Òlâv ha' kròta namni sitt så vént i høybúinn.

samle seg, kome i hop, styrme

Sauin krú rundt meg så eg fær alli gange. Nò mòge di krú kring grýtâ. Nò hav' sauin krúdt kring ètâ. "Sér du 'kji koss gútan hav' krúda seg rundt meg", sa Tóre, 'u sýnte a bilæti av an ungdómshóp'e, å da spúre kòr hú va' på bilætæ.

sitje på huk og sparke ut med ymise føter; uttrykk i gangardans

Knút æ så fæl'e ti' krúke.

1. brette, bøye, krumme
2. lage krullar til bunadsylv eller smykke (med krullestikke eller klype)
3. sy krullar i bunadssaum
Sjå også krulle si.

1. Pusi krullar si i stólæ sí fysst d'æ godt å varmt inni.
2. Nò hèv' eg sète å krulla i heile dag, så nò lýt eg kvíle.
3. Inkji adde æ líke góe ti' krulle, fysst det gjell'e løyesaum'e.

bøye seg, krulle seg
Sjå også krulle.

Nævran krulle sikkå itt da liggje i sólinn å inkji vare fergde néd. D'æ godt liggje eisemadd'e i kvílunn, for då fær an krulle si!

drage seg i hop, skrumpe inn, minke

Trématrialen krupnar itt 'an turkar. Stidder 'an inn vasketempratúren for håg'e, kunne klæí krupne.

varme seg inntil eit bål eller ein omn

Ko sitje di dèra å krúse dikkå rundt omnen; kåmi nå hell'e út å gjèri nåkå nyttugt!

verte sjukare

Gònil hèv kruslna alt fórt.

strø krydder på

Nò ha' du krydda spâi godt!

krulle seg i hop, bøygje ryggen framover
Sjå også krýl'e, krýlen og krylryggja.

Jø̀rund krýlte si i hóp unde dýnunn. Håvår krýlte si i hóp mæ gjeværæ, då 'an gådde dei stóre elgstútæ.

stikke fiskegarn ut på vatnet med ei lang råte

Hèv' an 'kji pråm'e lýt an kræ út nètí.

1. hekte, feste, krøkje
2. hekle
3. svinge seg (om veg)
4. Bruka i uttrykket krǿkje syddó og krǿkje ti'.

1. Eg krǿkte att'e húrí førr'ell eg la meg. Bóa krǿkte ongólen 'ni grautekuptâ sí.
2. Eg vi' krǿkje mi an líten dúk'e.
3. Vègjen krǿkjer seg kring steina å hauga å votn.

fryse noko
Sjå også kulsen og kuls'e.

Gró bigjynte å kulse, å 'u va' ræd at 'u fekk krím.

kunne
Eldre konjunktiv: Kjynne

Ha' mi kunna reist førr'e? Eg ha' sillt kunna visst det. Ha' du kunna kåme i hug å kaupe mi a dås mæ prjónu?

verte avrunda

Denné gamli grautestampen hèv' kúpna mæ åró.

uttale skarre-r langt bak i halsen (ein noko "energisk" r, ikkje den slappe "sørlands-r'en)

Mange av bjønnaråó kurla fysst da tala.

samle seg i hop

Da kurra sikkå ihóp rundt åren.

1. bøygje i ein boge
2. vere trykkjande, trykkje ned
Sjå også kúv'e, grúv'e, kúr'e, slút'e, kúven og kúpen.

1. Ti' klyvmeisa kunna an kúve passeleg tykke, kvistlause bygji av raun'e.
2. "Dei stóre múrbygningan kúve néd heile bygdí", meinte Gunnår.

kvede

Eg kvé'e bå' nýstèv å gamlestèv.

ta kvelden, avslutte arbeidet for dagen

Mi ljóte vel kvelde nò, sólí hève longe glâdt. Mi kvelda 'kji førr'ell mi våre stei'tròta.

høg lyd som gjev atterljom

Det kveljar i an sal'e som æ stór'e å tóm'e. Astrí rópa så det kvelja.

tyne, stogge i voksteren, forrøyne

Denne kaldvætâ hèra i åkræ æ eg ræd'e kjæm'e ti' kvidde vokstren. Det tar 'kji stóre úhèvilen førr'ell det kviddar vokstren. Lombí vorte så kvilte då da miste moirí.

lage inngjerding for husdyra / krøtera
Sjå også kví.

I gamle dage kvía da sauin å gjeitan.

1. auke, stige
2. når alkoholen verkar

1. Åne kvikar i dag, det tèk'e fælt på snjóren.
2. "Det kvika, dèt lisle", sa Òlav Sǿbakkâ.

1. utvikle seg, livne
2. verte friskare etter sjukdom

1. Det ha' kvikna makk'e i fiskjæ. Det ha' kvikna makk'e i dei daue lambæ.
2. Eg hèv' kvikna ti' ette ivefærdinn.

slå saumen inn i kvikjen (slik at hesten vert halt)

Merrí varte kvikskódd, så 'u haltar 'å vístri framfótæ.

1. fleire personar i leik / aktivitet, helst ungar; bruka berre i fleirtal
2. person i aktivitet / arbeid (Hylestadmål)
Sjå også kvildren.

1. 17. mai kvildre ungan ottenat skúlâ.
2. Eg hèv' sète å sétt kòss du hèv' kvildra i dag.

verte kvild, få kvile

An kvílnast inkji nåkå godt itt an må sitje oppi å vente.

1. klemme hardt rundt halsen
2. kjøve

1. Skjortekragjen æ så trong'e at 'an kvirkjer meg.
2. 'An kvirkt' æ så hardt rundt halsen at 'u varte mest'e kjǿvd.

vere i farten, stresse; i samband med arbeid
Sjå også kvirren.

Kjètil kvirra, men fekk líti gjårt. No kvirra da på, så da rukke det førr'ell éli kåm.

svive, gå i ring

'An kvirvla si rundt teigjen å fekk alli útrétte nòkå som helst.

når det bylgjar på vatnet så bylgjetoppane er kvite

Nò blæs'e det så det kvítfyssar på vatnæ.

auke på, verte vansklegare eller strengare

Nò kvossnar vinden ti'. Nò kvossnar di polittiske ór'sipti!

om våren; når snøen smeltar i vårsola; motsett av å skræne; bruka berre i eintal

Nò kvæar det mæ Kvæasåne!

kvelve, snu opp ned

An laut kvæve salttrògjæ itt an ha' tvègje det.

breie nyslege høy med rive jamt utover jordet slik at det får turke

Papa sló grasi mæ slåmaskjín, å mi gjinge attí å kåddi. An lýt bå' kå å vende høytti.

dulle (med t.d. born)

Du må 'kji kåkre sossa mæ 'ó Bóa.

drepe
Sjå også kabbe og kabbe seg.

Jón kleiv så hågt at da våre ræde 'an sille dette néd å kåle seg.

1. kome
2. Bruka i úttrykket kåmast undi mæ

1. Det lýt kåmast i hug at lagji åkkå hèv' gjårt mykji godt.

kome

NB: konjunktiv og preteritum eintal: kóm; truleg mest bruka i Valle sokn: Det einaste måtte vère om du kóm innom sundagjen. KKH og GE.

Bonní glé'a sikkå ti' fai' deiris sille kåme heim'tte. Fysst hesten rister seg, kjæm'e der úveir. Fysst skoddí rýk'e opp'tt'e, kjæm'e der úveir, men fysst 'u legg'e seg néd, ell' løyser seg opp, kjæm'e der gó'veir. Kåmi nå i hug at di inkji egne dikkå for langt út'å ufsí!

1. leggje på seg
2. friskne til, verte frisk
3. verte betre / flinkare
4. få betre råd

1. Tikje du eg hèv' slanka meg? Nei, eg tikje du hèv' helle kåme di.
2. Òlav hèv' kåme si så i det seiste, at nò æ 'an i arbei' atte.
3. Eg hèv' kåme mi så mæ matematikkjæ i det seiste, at nò tikje eg barre gama.
4. Svein hèv' kåme si så nò, at 'an kan betale reikningan sí.

skilst såvidt i væske og ostemasse (om mjølk)

Fysst mjåkkjí brýtst líti, å osten æ smår'e å blaut'e, å mysâ mest'e kvít, seie mi at det kårast. Eg ville brøyte nåkå haglette, så ha' eg né'í for líti brøytingji, så det barre kårast.