Ordliste

1. sitjebenk utan ryggstø, kan vere både veggfast og laus
2. lita flate i terrenget
Sjå også anveggspad'e, kvílepad'e, lislepad og mollpad'e.

1. Mýsan sprunge ette padó.
2. Eg plukka moltu oppå padó.

benken lengst borte frå døra (fastmontert på gavlveggen)

Paden når'e gjekk tversive stògâ, mót kvílunn.

stappe i seg mat

Æ an hólsolten så paggar an í seg.

tykk og kraftig; gjeld personar

A paggelegt kvendi treng'e stóre klæi.

tjukkfallen

1. liten sekk
Somme seier "pagg'e".
2. gutunge

1. Eg hèv' barre an liten paggji mæ mi.
2. Dei paggan ljót' allstǿtt gnåvast.

ha seg bort

Du kan barre pakke deg heim'tt'e!

syfilis

Det va' kji så létt å lækje paks førr' i tí'inn.

bylt (helst om klede som var knytta saman til ein bylt som ein kunne bere med seg)

Da ha' jamt an paltr'e mæ klæi å anna på ryggjæ fysst da flutte 'å støylen.

Pappa
Sjå også Mamme.

Papa hèv' vòr' sjúk'e a heil vike.

papp

Detti pappi æ så gåmålt at det muldrast plent opp!

par

Kòri hèv' eg gjårt av dei tvau pòró mæ skjinnskó som eg gjøymde âv då vetren kåm?

paraply

Det va' så fæl'e an vind'e at parapløytti varte útvervt.

parkett

Parketti eg nýss kaupti hèv' nåkå små skâ'a.

1. ferdagods
2. mindre verdfulle ting som er lagde bort

1. Mi turge vel 'kji hav' mæ åkkå så mykji paskrí på desse stutte túræ?
2. Det låg nåkå paskrí híti loptæ som 'an inkji visste ko 'an sill' gjère mæ.

med måte

Det lýt vère a pass mæ det.

"utbrodert" forteljing (ein person fortel om noko han har høyrt)

'An fortålde an fæl'e passasi som 'an ha' høyrt på bussæ.

"betale med same mynt"

Eg ska' passe deg att'e a onnó gong for det du gjåri.

ete og drikke med måte

Antel det æ å ète ell' å drikke, så lýt an passe måten.

ta vare på

Eg fann nåkå brevleppi mæ gåmó skrift, som slunge lause, så eg passa på da.

sparsam med td pengar
Sjå også jinídig'e gjèrug'e og nadige.

An kan vère fatikk'e om an æ passig'e.

sparsemd med pengar

Der va' a passigheit forotta grensu i Lislestog.

patron

Eg fann a lâdd patróne som låg i grasæ attenat gymsalæ.

kvinnebryst

Anne tótte 'u ha' passeleg stóre patta.

brysthaldar

Det va' 'kji nåkå skomm å brúke pattebrillu for turista på færi.

armhole

"Det kjæm'e an mann'e stintandi å startandi opp dei bratte bakkan, å spyr'e om 'an kan få hús i Lisle-Tittas pattekró." (gammal regle for born)

stappe mykje mat i munnen
Sjå også mause.

Mi pauka å åte nåkå kallegt.

prege (lage dekor eller mønster i vått ler)

Eg gjeng'e mæ a eiskjei som æ så vént pauta.

plugg i enden av ei hesje

Mi setje pautan på snei i kvære endâ av hesjó, så da halde tyngdunn av grasæ. 

moped
Sjå også péde.

Eg hèv' trimma péden min ti' 11 hesta nò.

køyre moped
Sjå også péd'e.

Eg péda heim'tt'e tídleg om morgónen, då eg ha' vòr' av ti' jentó.

slåst

Jón peisa opp 'an Tòróv, å sló 'an mest'e helselaus'e.

peikefinger

Eg sló meg på pékefingjen mæ håmåræ så naglen varte blår'e.

1. mindre pinne til å fylgje lina med (når ein les i ei bok)
2. peikestokk (til å peike på tavla)

1. I dag brúke inkji fókk pékepinni fysst da lèse.
2. Skúlemeistaren stó' mæ pékepinnâ å sýnte det gamle Jerúsalem i Jǿdeland.

1. penn
2. pennesplitt

1. Det æ så ímíse mæ dei pennó, eg hèv' ein som litar så filli.
2. Eg stakk pennen så úvýri néd i blèkhúsi at eg bøygd' 'an.

pennal

Dei gamle pennehúsí våre av tré. Då da våre færige mæ fókkeskúlâ samlast nåkå gúta å hoggje opp pennehúsí.

reiskap til å skrive med når ein bruka blekk og penn

Penneskapti va' jamnast'e av tré.

forminskande ord

Den troskjen va' pére líten. Kjettâ fekk sjau kjeslinga, men den eini va' pérandi líten.

ertebelg

Æ pesjun úmogne, så æ da møyre å sǿte.

oppe i

Stakkan 'enni Mamme hange 'pi loptæ. Mi turke kjø̀ti 'pi rótæ. D'æ kaldare 'pi hægdinn 'ell heimi. Ko æ det du hève 'pi sekkjæ dí?

opp i

Nò må du 'kji ause 'pí mei', sekkjen æ fudd'e! Teiâ æ for lítí, det lór alli 'pí!

plassen mellom klyvmeisane midt oppå hesteryggen når ein klyvjar
Sjå også midjom

Papa hèv' sagt at eg va' barre tvau år fysste gongjí eg va' av på heií, å då sat eg 'pi midjom på hesteryggjæ.

fanatikar, intolerant person

Den pidden dèr kan det alli nytte å bigjynde å diskutére mæ!

snarsinna, "stutt lunte", intolerant

Tårål hèv' allstǿtt vòr' pidden.

vanskeleg og snarsinna person
Sjå også pidden.

Enn piddingji æ helst'e úhǿg'e vèr' ihóp mæ.

sleggje, flat på ei side, spiss på andre sida, bruka til å forme naturstein til muring

Múraran brúka piggsetten fysst steinan inkji våre greie.

1. spiss topp på td fjell eller kyrkje, noko som stikk opp
2. pigg på stav

1. 'Er æ nóg 'kji fjødd mæ píka i Sætisdal.
2. D'æ hǿgt mæ pík'e på skjístavó fysst an ska' stave seg ive a vatn på ís'e mæ líti snjór'e.

forsterkande ord

No lýt du píkejó kåme!

smette inn att fort

Mæ same 'an såg æ, va' det pikk inn'tt'e mæ 'ó.

1. "så fullt som sand" (td maur)
2. "rått og rote", alt

1. Det æ fullt som pikk' å sand'e mæ lǿmendi i år.
2. Eg tèk'e mæ mi bå' pikk' å sand'e.

banke varsamt

'An pikka på rútâ å ville hav' út 'an Jón.

forminskande ord

Han va' pikkandi líten. Eg vi' have barre nåkå pikke líti. An pikkandi líten tussi.

svært lite, smått

Det va' pikke líti du ha' øydt av pæningó då du va' ti' Bý'n. Dokkejentun bú i a pikke líti hús.

skunde seg av garde

Fanten pikka si av gari helst'e fórt då hunden tók 'å 'an.

strikka lue med fastsauma dusk
Sjå også húve.

Nissan vare tídt teikna mæ pikkhúve.

snarsinna

Pål va' så pikksinna at ungan tór' alli inn'å 'an.

puss, skøyarstrek
Sjå også piksutt'e og piksen.

Òlâv fann jamt på nåkå piksu å moddu.

1. person som har lett for å gjere fantestrek mot andre
2. uventa åtferd (om hest som ikkje alltid er til å stole på)
Sjå også pikse og piksutt'e.

1. Jón æ så piksen; an veit alli ko 'an finn'e på!
2. Det va' inkji greitt have an piksen hest'e.

1. person som ha lett for å gjere puss / fantestrek mot andre
2. hest som ikkje alltid er til å stole på (gjer uventa ting)
Sjå også pikse og piksen.

1. Gunvor kan vère piksutt stundom, 'u kjæm'e på nåkå lapprí ell' fant.
2. Denné hesten æ alli piksutt'e.

plukke

Torbjør æ úti Hognesta'líinn å pilar týtebèr.

reise fort av stad, kome seg vekk fort
Sjå også pile.

Nò æ det best'e du pilar di heim'tt'e, sò som dú hèv' stelt deg!

pelemente (uskuldig fantestykke)

Sòme unga fare stundom mæ pillementu.

penissokk ("sokk" til å ha over penis når ein var ute i sterk kulde)
Sjå også pilli og hýsi.

Papa fortålde at 'an ha' brúka pillhýsi bådi mæ 'an va' i høyskóg, å mæ 'an sette snòru.

pikk
Sjå også dalli.

Pillen 'ass va' helst'e stutt'e.

pils

Pilsi stend'e i kjǿleskåpæ.

pilkogger

I pílskåppæ ha' da pílin itt da jakta mæ píl å bògji.

småspringe
Sjå også filtre (V).

Torjús va' fillen i fótó, men 'an piltra si' 'an ha' vónd tí'.

halde ut, presse seg

'An pínte seg for å pisse på heile túræ.

gran som har vakse svært seint pga dårlege veksttilhøve

Pínegrån kan brúkast ti' takspón'e.

feste skosolane

Eg lýt få ti' pinne desse skóne i ikkó, pinningjí hèv' sprungje opp.

syl til å lage hol for pluggar i ein ny skosole

Skómakaren æ nøydd'e ti' have pinnesýla.

nubb i skosolar (for å feste solane)

Pinningjí hèv' sprungje opp.

betale, verte dømd til utlegg økonomisk

Såvi laut visst pintére, sa da.

munnstykke på pipe

Papa ræla opp pípebíten mæ an píperæl'e.

piperensar
Sjå også ræle.

Píperælan vorte fudde av tóbakks-saur'e ette kverrt.

"pipeutstyr" (pipe, tobakk og fyrstikker)

1. pipe (om fugl som td er skræmd)
2. tale med ljost mål

1. Fuglan píple stundom fysst det æ fari på færi.
2. Bjørgúv pípla å tala så det va' vanskeleg å skjø̀ne ko 'an sa.

1. skjelve (av rædsle)
2. strø pepar

1. 'U va' så ræd at 'u pipra å skolv.
2. Hèv' du pipra kåvesússi, Einår?

kalvesuss

D'æ sjessi mæ pipresúss.

pepar

Vi' du flí mi pipåren, æ du snill'e?

1. piple
2. kome til syne (om vokster)

1. Mjåkkjí pírar út ó' koddunn.
2. Konni pírar opp.

bruka om gras og vokstrar som spirer

Grasi pírar fram om våri.

"pirk-arbeid" (kan oppfattast positivt og negativt)

Gjermund héldt det mæ pirklæ sí, så 'an varte mest'e alli færig'e mæ arbeiæ, men vént varte det!

pirke (i td mat)

Tóne pirklar barre i matæ.

ilter, lett å terge

Den pirrni Pålen varte inkji líka.

strevsamt, einsformig

Det kan vèr' pisi å bake.

eitermaur
Sjå også migmaur'e.

An må inkji setje seg dèr der æ mykji pissemaure.

sikkerheitsnål

Fysst det hèv' dutte út an napp'e, kan an setje í a pissenål.

bruka om person som kjenner at han / ho må late vatnet
Sjå også migtung'e.

Det kan vèr' úhǿgt vère pissetrengd'e fysst an æ i enn stór'e fókkehóp'e.

lunka; bruka om kaffi og anna drikkande

Ska' kafféi vère godt, lýt det vère mei 'ell pisslunka.

bitte lite, smått

Det va' pitrandi líti smòk i dei disæræ. Den troskjen va' pitrandi líten!

1. oppå
2. over

1. 'Pive skåpó æ mykji gjyv.
2. Kaffékaslen heng'e 'pive ellæ.

opp over

Sèt kaslen 'pivi, eg lýt have nåkå kaffé no!

sekk med innhald

Kom mæ dessa pjaltæ, så ska' eg leggj' 'an på klyví.

bylt eller liten sekk med innhald

Eg hèv' mæ mi an líten pjaltr'e mæ klæi.

liten bagasje

"Eg hèv' nå mæ mi barre detti pjaskerítti", sa Tóne.

1. hake eller kleppbròt med hake
2. snag eller plugg i endane av ei hesje

1. Pjeksan hange 'kji så godt i an stokk'e som hakan.
2. An lýt slå pjeksan godt n'i jórdí så hesjâ stend'e stǿtt.

liten og/eller veik

'An va' an pjúsk'e, va' 'an.

dårleg tilstand hjå personar og dyr
Sjå også pjuskelèg'e (V) og pjuskjen.

Det va' syndlegt så pjuskeleg som den katten ha' vorti.

dårleg tilstand
Sjå også pjuskeleg (H) og pjuskjen.

Eg va' síle våt'e å såg nóg pjuskelèg'e út.

1. sjuk, ser klein ut
Sjå også pjuskeleg (H) og pjuskelèg'e (V).
2. om kattar som har slegest

1. 'U æ pjuskjí, 'u hèv' fengje lungebitendelsi.
2. Pusi kåm atte pjuskjen å riven.

smågut 
Somme seier "pjæs'e".

Sjå dei pjæsan; da kjøyre rundt å spóle opp túni åkkå! Ånund va' barre an líten pjæs'e då 'an gjekk heile støylsvègjen at Finndalæ.

prat i eitt sett; vert ofte oppfatta som uvesentleg mas og vas
Somme brukar ordet som hannkjønnsord (pjåtr'e).

Det va' i eitt pjåtr mæ dei lisle ungâ.

tale mykje med lite innhald (om born)
Sjå også pjåtren.

Ungan pjåtra så dei vaksne finge 'kji naudt tale.

pratsam men lite innhald (pjatt)
Sjå også pjåtre.

Fysst bonní hav' lært å tale nòkålundi reint, så æ da jamt helst'e pjåtrne.

pla, ha for vane

Èg plage allstǿtt slå húseteigjen fysst'e. Eg plage pusse tennan itt eg hèv' ète bítåi, å hellis ette kverrt mål.

1.skaut, til å ha på hovudet
Sjå også skaut og niveplagg.
2. kledeplagg

1. Plagg lýt an have, fysst an ska' gange stakkeklædd'e.
2. Ko allverdens mange plogg hèv' du på di i dag?

asjett

Denné plaiten lýt an visst två nòkå bèt'e.

plakat

Der heng'e mange plakâtu av "pop-sjynnu" på rómæ mí.

setje i stand noko på ein dårleg måte (men brukbar)

Góme va' fæl ti' å planke ihóp klæí som ungan ha' rive sund'e.

husmannsplass

I plossó, i a lítí stòge, búdde húsmennan mæ húslýó sikkå.

kvinne som bur på eller kjem frå ein husmannsplass
Sjå også plassemann'e.

Der va' sòme plassekånu som gjinge båe sikkå.

mann som bur på eller kjem frå ein husmannsplass
Sjå også plassekåne.

Sòme plassemenna arbeidde for aire i onnó for å greie sikkå.

plast

Plasti kan vère hǿgt ti' mangt, men det æ leitt itt det kjæm'e på avvègji.

1. nøyaktig, akkurat (vert ikkje gradbøygt)
2. helst, nokså
3. absolutt

1. Eg va' plent færig'e då da kóme. 'An visste 'kji plent nær 'an kåm heim'tt'e. Eg meine plent du vi' lívræde meg!
2. Det va' plent ǿrvinskleg detti som eg stelte ti' i dag, men eg ha' 'kji venta fókk.
3. Det æ plent úmògeleg å vite detta.

skikkeleg, sedug

"D'æ úvandt å vèr' plent'e", sa Bjúg, han va' allstǿtt så sipelèg'e.

pigg, tagg

Der æ an pligg'e ytst'i skjístavæ.

ulike former for plystring 

Pål gjekk å plístra ette vègjæ.

plogstokk

Plógjen, dragji å stýri æ feste ti' plóghémunn.

beste måten å gjere det på (helst bruka i bunden form eintal)

Det va' nóg plógjen, dèt!

person med utydeleg tale pga delvis lukka munn

Gunnår va' helst'e enn pludr'e, 'an va' inkji gó'e skjø̀ne.

utydeleg tale (med mest lukka munn)

Åni tala pludrelegare 'ell bróe sin.

feitt som ligg kring tarmane på dyr; bruka til talg; bruka berre i fleirtal
Sjå også feiti.

I plukkefeitó kan der vèr' mykji eisla som an lýt plukke út.

slit, strev

Det æ a plæv førr'ell an æ færig'e mæ verkjinn.

streve meir enn ein har godt av

Kjètil tóttest ljót' plæve aila 'ell aire. Ja, dú plævar deg ti'!

strevsam

Det æ plævi i slåttæ.

bord med not og fjør (td golvbord)

Eg gjåre mi an síló'e av plǿgde bórd.

1. streve
2. pløye

1. "Den som ska' téne fær plǿgje seg", sa Lisle-Taddeiv, 'an va' ein av fossekaró.
2. Nò hèv' eg plǿgt i heile dag.

nypløgd mark

Eg hèv' tvæ plǿgslu, ei 'å kvære teigjæ.

0ppblåsen i andletet eller raud i andletet. Ein tunn person kan og vere "pløseleg" når han har sprunge fælt.

'U ha' vorte tykk å feit, å plǿseleg i andlitæ.

oppblåsen i andletet eller raud i andletet; helst bruka om eldre folk som ser sjuklege ut (ein tunn person kan også vere pløseleg når han t.d. har sprunge fælt)

'U ha' vorte tykk å feit, å plǿselèg i andlitæ.

1. rund og triveleg (eldre tyding)
2. pløsete i andletet

1. Gunnår æ plǿsen å i godt hald.
2. Æ an plǿsen så æ an for feit'e. Lidvår va' heit'e å plǿsen å pústa tungt.

bunadssko med pløse som ligg laus frampå skoen (det skulle "plapre" i pløsa når folk gjekk)

Ska' an få si plǿseskó, lýt an ti' an dugandi skómakari.

plage, ulempe

D'æ slig a plåge mæ adde desse spjankó i kveld!

arbeide meir enn ein har godt av

Stundom æ an nøydd'e ti' plåge seg ti', fysst d'æ nòkå som hastar.

plaster
Sjå også plåstre.

Eg hèv skòre meg i leiesvein; hèv' du a plåstr?

plastre
Sjå også plåstr.

Eg lýt plåstre deg, Bóa, eg sér du blǿr 'å handebakjæ!

padde

Mange tikje at poddun æ ulkelège.

myrdam, mindre tjørn

An podd'e æ jamt líten, men 'an kan vère djúp'e.

vrong, gretten

person som ikkje vil lyde, person som har lett for å furte, person som er imot det andre vil
Sjå også pòkjen og pòke seg.

Gunnår æ an pòk'e, 'an æ allstǿtt imót aire.

vere vrang eller sur, ha lett for å furte, ikkje ville lyde, vere motviljug til å gjere noko (eller la vere å gjere dette)
Sjå også pòk'e og pòkjen.

Da pòka sikkå å ville slett inkji høyre på aire.

påståeleg, vrang, einvis
Sjå også pòk'e og pòke seg.

Lisle - Gunne va' så pòkjí då da sille ti', 'u ville alli fýe.

politikar

Politikkaran kan an sipte út kverrt fjóri år.

politi

Kjøyrer du úlovleg mæ skóter, kan det hende at poltíi tèk'e deg.

1. steikepanne
2. "hylla" under omnsdøra

1. Åslaug steikte si a dugeleg ponne mæ flesk.
2. Nò æ der for mykji oske i ponnunn!

svulme ut

Sykkelslangjen pòsa út så eg va' ræd'e 'an eksplodéra. Stein hèv' pòsa fælt út ette 'an datt å sló seg. 

kvinne som tiggar (bé'e si)

Pòsekjèringan ha' an pòsi ti' å samle gåvun í.

hoven, opptrutna

Tóre sér inkji frísk út, 'u æ så pòsí. Såvi æ så pòsen kring augó.

snodig, forunderleg

Knút æ så posérleg.

pussig; ofte bruka om personar

Eivind va' helst'e posérlèg'e i dei gamle klæó si.

snodigheit

svulme opp

'U datt stygt, å fóten posna opp. Sauen posnar fysst 'an ligg'e a bil ette an hève tappa av blói.

pors

Mi have inkji mykji poss'e i Valle.

1. arbeid, stilling
2. post

1. "Eg hèv' fengje post'e på búinn", sa Lív.
2. Hèv' posten kåmi i dag?

porselen

Denné koppen æ av postelín, så du lýt vère forsiktig'e mæ 'ó.

postombering

"Postfǿrslâ tikjest var' filnare å filnare", seie Såvi.

hovudvegen gjennom dalen

'An kåm daskandi ette postvègjæ tídleg sundagsmorgónen.

1. flytje litt etter litt ein tung ting med hjelp av reiskap
2. gå seint (td i oppoverbakke)
Sjå også fète og pòte mæ sitt.

1. Kom mæ jinnstauræ, så vi' mi pòte denné steinen ó' vègjæ!
2. Mi vi' nå bigjynde å pòte åkkå oppigjænom.

koppevaksinering (gammalt uttrykk)

Eg varte póta i gjår.

presse eit eller anna smått og seint inn i eit lite holrom (vanskeleg og tidkrevjande arbeid)

Mi ljóte pòte innundi nåkå steina så múren inkji ræser út. Nò som regni kjæm'e, sku' mi prǿve å pòte detti høytti innunde lǿetòkâ.

bruka om personar som ikkje vil gje seg i diskusjon
Sjå også pòte.

Adde dei hí våre einige, men Ånund pòta mæ sitt.

fotografi
Sjå også skjeldrí.

Kòr hèv' du gjårt av dei gamle pótrettó frå Amérika?

1. potte, volum-måleeining, 1 potte = 9,6 desiliter = 4 pelar
2. pissepotte

1. Ko mange pottu æ denna hókkjen på?
2. Pottâ ha' da unde kvílunn.

to treputer som er fest til hyvri; dei tek av for tyngda på lasset

Pottan laut vère avrunda så da inkji sille make.

flaske (1 liter)

Pottebuttilan kunna vère bå' av glas å kjeramikk.

tale
Sjå også præke (V).

D'æ 'kji så mykji 'an gjèri, men 'an æ fæl'e ti' préke!

presenning

No lýt du kåme mæ presendingó, for mi ljóte breie ive stòpúlen.

skreddarutstyr til å dampe eller stryke klede (Har liknande funksjon som eit strykebrett. Ein må plassere "pressehesten" oppå eit bord for å få rett arbeidsstilling når ein skal dampe/stryke klede på han).

Pressehesten æ polstra oppå, så an treng'e inkji anna undelag fysst an strýk'e.

prestekall

Det va' 'kji adde prestekadd som våre líke góe, sòme prestegjell våre små å fatikke.

potet av type "kong Georg"

Prest'eplí æ kvíte, å va' den gamlasti å einasti slagjen fókk ha' i gåmó tí'.

prestekrage

Eg plukka véne prestesveikadda i dag.

1. prikk
2. prikk / pynt på flekkjesaumen i broderiet på setesdalsbunaden (både den mannlege og den kvinnelege)

1. Det va' leitt mæ dei prikkjæ eg fekk i fǿrarkórtæ mí.
2. Der æ trjú prikk inni midten av kvær grille.

tøyse, fantasere, ikkje seie heilt sant

Du må inkji príme sossa, Bóa!

kitle (noko som irriterer, td i nasen)

Det prísar så i nòsinn, eg trúr eg held'e på å var' krímsjúk'e.

prislapp

"An må alli trú på "fyreprísen" på prísleppæ", sa Danil.

knappenål

Prjónu lýt an have fysst an ska' saume klæi. Det æ fælt ti' stinge seg på dei prjónó.

fint kledd, iaugefallande kledd (positivt meint)

Det va' prjåli mæ sò mykji lýsandi saum'e å sylv.

prokurator, sakførar (nedsetjande uttrykk i eldre tid)

Prokrattan brúka tídt úfíne knip for å få sakjin sí igjænom.

seie "pro" til hesten for at han skal stoppe

Èg prutta, å hesten stansa mæ ei gong.

seie noko som tyder "stopp!" til hesten

An lýt prutte på hesten for å få 'an ti' å stanse.

pryde

Hæge, 'u prýr lagji dèr 'u æ.

nål av einer som vert bruka ved binding av tæger

Prýlen tepper âv, så då æ det létt å stinge igjænom hòlí.

harpiks til felestrenger

Eg hèv' fengje nåkå nýtt prýss som du lýt prǿve.

preike
Sjå også préke (H).

D'æ 'kji så mykji 'an gjèri, men 'an æ fæl'e ti' præke!

prøve kven som er sterkast i ryggjetak

Nær da mǿttest, prǿvdest da.

flatbotna trebåt
Sjå også rǿi og eikje.

puddersnø

Det hèv' lagt seg nåkå pudresnjór'e i nótt.

strøsukker

Sòme líke pudresukker på grautæ.

oppmode sterkt, poengtere

Lidvår pukka på at mi laut hav' mæ åkkå børse på heií, mi kunna treffe bjynn'e.

opp under

Denné bílen æ så låg'e 'punde tòkunn at eg kan alli hav' 'an.

opp under

Eg hèv' tvègje 'pundi, men hèv' etti veggjin.

pynta, "unødvendig" saum (om sko; td naglar, saum, farga skinnkant)

Snípeskóne mí æ punsa mæ mykji saum'e.

drikke litt av alkoholhaldig drikk (slik at ein kanskje vert full etter kvart; nedlatande og ironisk ord om den som drikk)

'An sat å punsa å drakk heile kveldi.

reint, ublanda, ekte (vert ikkje gradbøygt)
Sjå også sjíre.

Fókk tótte det va' púre trolldóm'e då dei fysste bílan kóme ette vègjæ. D'æ púre lygji alt samen! Det va' púre fanta som kóme 'er i gjerkveld!

syne motvilje (med ord eller kroppsspråk)

Òlâv purka imót då da ha' déla sikkå pæningan.

skrape kvae til tyggjegummi (íkonnkvåe)

Eg hèv' vòre i skógjæ å purka kvåe i dag.

sur, tverr, vrang

Purran var' 'kji fornǿgde åtta da få det som da vi'.

pus (vanleg kallenamn på katten)

Eg hèv' alli sétt 'an Pusi på a heil vike nò.

andpusten

Pål va' så pústefudd'e då 'an kåm oppå líí, men 'an sprang avgari att'e mæ ei gong.

stol med stoppa sete

Førr'e va' det barre stórfókkji som ha' púta stǿli.

bestemt type stol med pute i sete og/eller rygg (noko stor, og med brugde)

Pútestólen æ så gó'e sitje í at det hender an sovnar itt an sit'e í 'ó.

1. "mæleboks" for passeleg mengd t.d. kaffe
Sjå også kafféputt'e.
2. liten kar

1. D'æ nóg mæ tvei putta ti' dessa kaslâ.
2. Tjógjei va' barre an líten putt'e.

skunde seg inn eller ut (til / frå hus eller liknande)

No lýt du sjå ti' putte deg inn'tt'e!

1. pølse
2. kjøtpålegg

1. Pylsâ æ gó' å steikje på ellæ.
2. Æ det pylse ell' ost'e du hève på nystunn?

1. setje i stand, reparere (td sko, snòru)
2. pryde, dekorere
3. skjere bort stygge kantar

1. Hèv' Asbjynn pynta skóne dí? Eg sér at eg ha' lòt' gjårt mi mei' fyri då eg pynta skóne mí.
2. Sòme spǿni våre vént pynta.
3. Gunnår fekk mykji skantinga itt moir 'ass pynta lefsun.

vaske opp

'An lýt pynte koppan førr'ell an sèt'e da opp i grindí.

gjere ferdig smør etter at det er kinna

Fysst an pynta smø̀r, vaska an út saupi å salta smø̀ri.

gå etter snòrelínâ og rette opp dei rypesnarene som er i ustand

No hève 'er vòre slig snjóføykje i dag, at eg trúr eg lýt âv å pynte snòrunn.

von om å kunne reparere td klede og gjere dei fine att

Dessa buksun æ så stygge at der æ alli pyntevó'.

pølse

"Dú salte pýsse", sa mannen, 'an åt opp kjæsen. Pýssun hengje mi opp å turke da nåkå viku.

1. kopp med hank (metall)
2. pel, volummåleeining, 1 pel = 2,4 desiliter = 1/4 potte.

1.De'æ greitt hav' pæla for små unga, da æ så gó'e halde í.
2. Du lýt hav' minst an pæl'e mæ feskjen rjómi ti' dessa kakedeigjinn.

pengar

Hèv' du 'kji pæninge, kan du 'kji kaupe nåkå. Èg hèv' pæningan mí i Valle Sparebank.

pengepung

Æ detta pæningepungjen 'ass Gamlegófa?

"bortkasta pengar", bruke pengar tankelaust

Du må inkji kaupe detta pæningespiddi!

mynt

Hèr ska' du få an pæningji av mi!

pengar (bruka om person som er blakk)

Eg hèv' vòre så forøyelèg'e at eg hève alli etti pænings mynt.

lyspæra er gåen
Sjå også springe.

Pærâ oppå fosstogtrèvæ hèv' sprungji.

gut

'An æ 'kji kå an líten pøyk'e, så an kan 'kji vente så mykji av 'ó.

liten vassdam eller vasspytt (helst i myr, blautt lende)

Det æ 'kji visst at det æ så trygt å drikke vatni i dei små pøyló.

blaut myr som luktar når det vert grave

Inkji gakk út'å denna pøysâ, så du søkk'e âv å dritnar deg ti'.

gjære, utvide seg

Håne pøyste så kjýne vorte skròvige. Det æ nóg midisíní som gjèr' at Danil pøyser út.

på

Sku mi på heií i dag?

på

'U sette seg på stólen. Eg bar 'an 'å ryggjæ.

nokonlunde, om lag

Eg veit det sò på a lei. Der æ på lei a míl frå Nórdibǿ ti' Òveinang.

på einannan

Asbjynn å Aslag låge på ananné å nývdest.

bit på kroken (om fisk)

Fiskjen va' så på beit at eg fekk kalleg mykji.

bit godt (om fisk)

Fiskjen æ 'kji på bit i dag.

på / i "øvste rommet i huset"

"På evste have mi barre rót å skraml", sa Marí.

uttrykket er bruka om tilstanda til ei kvinne like før ho skal føde

Signe æ på faddandi fǿta, men 'u féktar líke mykji.

vere ute med gut eller jente og leiast i hendene

Va' du úti på flaks mæ 'ó Tårål i gjerkveld?

"gjere med ein gong"

Detta ska' eg gjère på flekk å stad'!

straks, med ein gong

Nò kjæm'e du på flýgandi flekkjen, 'ellis fær du júling!

oppegåande etter sjukdom
Sjå også fót'e.

Eg æ nå på fótó att'e, men eg æ 'kji plent min same.

på anna språk enn vallemål

Æ det 'kji dèt det heite på fræmint?

fiske i bekken i tida når han går opp for å gyte
Sjå også gåtte og gått'e.

Torjús å Òlâv våre på gåtten seiste hausti, men det va' líti fisk'e da finge. Sku mi på gåtten snart?

bruka om når ein ber eit barn på herdane: ein fot på kvar side av halsen
Sjå også på haukenhest.

Det va' létt ti' få mauren i fótó fysst an sat lengji på haukelhest.

bruka om når ein ber eit barn på herdane: ein fot på kvar side av halsen
Sjå også på haukelhest.

Det va' létt ti' få mauren i fótó fysst an sat lengji på haukenhest.

til fjells, på fjellet (uttrykket er bruka om å reise på heia, vere på heia eller å gå på fjellet)
Sjå også hei og nórd i heií.

Èg líkar godt å vère på heiinn. I morgó vi' eg på heií. Eg hèv' vòre på heiinn a heil veke.

på nippet
Somme seier "på hektæ".
Sjå også hekti.

Nò va' det på hekti at mi rukke det førr'ell det varte mørkt.

svært nært (at noko kunne gå gale)

Det va' på hoggji at 'u greidde seg.

på huk

An kan 'kji sitje for lengji på húkjæ, då kan an have vóndt for å kåme opp'tt'e.

1. høgaste toppen
2. høgast på himmelen (om sola midt på dagen), midtsommars

1. Sku mi have an matpausi itt mi kåme på hægste?
2. Nò æ sóli plent på sitt hægste.

"svært nøyaktig"

Eivind va' så nøyen fysst 'an snikkéra, alt va' på a hår.

oftast

'Er æ på jamnen mykji fókk på jóletréfestó.

1. i særleg godlag
2. om lag, omtrent

Haddvår varte så på lag då 'an fekk so mykji fisk'e. 'An va' så på lag i dei bryddaupæ.

godt i lag på grunn av å ha drukke alkohol

Det va' 'kji vanskeleg skjø̀ne at Åni va' på letten, 'an va' mei' talig'e 'ell vanleg.

"på livet laust" (svært viktig å få det til)

Det va' plent på lívi å få gjårt det i dag.

i militærteneste
Sjå også mó.

Ko tí' va' dú på Mónæ; va' det midt på trædev-talæ?

i militærteneste
Sjå også mó'e.

Tårål va' på Móæ då 'an va' nitten år, fysst'e på Voss, å så i Týslandsbrigadâ.

når månen er på ne; bruka berre i bunden form eintal

An sille 'kji antel klyppe ell' slakte på né'a, då varte det fillí udd å líti kjø̀t. Det néa leiver, tèk'e nýâ mæ.

på nippen

Det va' på nippæ at eg fekk fiskjen på land.

på vidvanke (slik at ein ikkje kan finne det att)

Dessa gamle dokumentí som have fýgt garæ så lengji, mòge inkji kåme på rèkom.

1. i skrens, i rundgong (helst på isen)
2. i rulling

1. Ungan løypte på kjåkkji på ísæ å kóme på runsi.
2. Timrestokkan kóme på runsi på sleipó å trilla greitt úti ånæ.

uviss utvikling (td om veret)

Det varte sagt at veiri va' på rå'stògunn fysst an alli visste ko kant'e det vill' vríe seg ti'.

på besøk hjå andre folk og få mat

Eg va' på sjal sjå 'enni faisysti om sundagjen.

på sjølvstyr (utan gjetar)

Kjýne mí gange på sjavstýr, å kåme heim'å støylen av sjave si.

på farten (og vere oppjaga)

Nò æ sauin plent på skrei! Nò æ Pål fudd'e å plent på skrei!

i arbeid på slåtteteigen (slå, breie, vende, sæte, hesje, høye)

Om sommåri våre fókk på slåtteteigjæ bå' seint å tí'legt.

på støylen (bruka om tida då folk var med buskapen på støylen)
NB: "Æ-lyden" i dette uttrykket er lengre enn i dativforma på substantivet støyl'e.

Mi såte i åtte viku på støylæ.

"som gjeld"
Sjå også sæt 'å og sæte.

Nò spile mi fysste inn ei gong, å då æ det inkji på sæt, men néste gong gjère mi opptak.

å stiltre seg på tå

'U gjekk på tiltentå, så da høyre 'æ alli.

tredje høgda i eit stort bustadhus

Mi have tvau små sòveróm, a gong, å trjú kòt, på tré'i.

uttrykk bruka om å ha lite att av td mat

No æ mjø̀li på tròtæ, du må inkji gløyme å kaupe att'e fysst du æ sǿetti. Nò æ det på tròtæ mæ mjåkkjinn. Nò æ det på tròtæ mæ grautemjø̀læ.

vere gravid

'U æ på trulten, Anlaug.

bit ikkje på kroken (om fisk)

Eg fekk líti, fiskjen va' på úbeit.

på villspor ute i terrenget

Det va' så skoddi på heiinn at mi kóme på vadri.

på vid vegg, heilt open

Trandehúrí stend'e på víandi vegg'e, kan 'kji dú Bóa springe å lat' 'æ att'e.

ta ein sjanse med stor risiko for at det går gale (oftast økonomisk)

Eg kaupte den gamli traktóren på vó' å våge.

lite truleg, tvilsamt, uvisst
Sjå også vó'.

D'æ på vóní om mi kunne kåme. Eg vi' take mæ mi parapløy på vóní.

påfunn

Detta va' a fælt påfynster, detta ha' du inkji sillt gjårt!

rundt påske

Fókk æ mykji på skjítúr'e, påskebil.

på att

'U datt av vogninn, men så greidde 'u å springe attí å hoppe på'tt'e.