Ordliste

uttrykk bruka om at klokka har passert ein heil time (dømet under tyder at klokka har passert 10)

Nò gjeng'e 'u ti' ellev.

vanskeleg personlegdom

Tór æ så úarta, 'an gjère barre som 'an vi'.

negativt karaktertrekk (om folk og hest)

Der kunna vère an úart'e i sòme gúta fysst da stròka ihóp å ha' an tått'e ti' vèr' leie mæ aire. Sòme hesta ha' an úart'e at da tóke út mæ lassæ førr'ell mannen ha' tèkje tauman.

ugrodd (om sår)

Di úbatna såri vídka seg út mei' å mei'.

grått, ufyseleg (om veret)

Mi vi' inkji ti' heis i dag, 'er æ så ubbi.

veldig (forsterkande uttrykk)

'Er æ úbeiskeleg mæ orma i år.

uærleg

'An hèv' gjårt seg úbitrúdd'e.

upassande, uturvande

Det va' úbjåleg kåme dragandi mæ dessa slòsó nò!

freidig, frekk, frampå
Same forklåring som gjæs'e."

"Dei úblauge kåme lengst'e", sa Borgår.

dårleg bodskap, vondt bod

Mi finge a úbód; Gófa hèv' døydt.

ukappa (om tømmerstokkar)

Lange, góe stokka vi' eg helst'e kase úbutta.

ikkje ha arbeid

'An va' úbygd'e det sommåri.

ull; bruka berre i eintal

Klæi av udd æ varme om da æ våte.

ha mykje ull

Sauin æ så udda i haust at eg treng'e 'kji alt ti' vept'e.

ullklede

Eg såg a mellefívrell som fauk inni loptæ, då æ eg allstǿtt så ræde for uddeklæó.

rustvingespinnerlarve (pelskledd makk; same som lónegófa)

Uddemakkan kan an sjå mangestad, endåti' på snjór'e.

sau
Sjå ogå smólogg.

Haddvår hèv' mykji uddsmòlogg.

"har aldri tapa" (oftast bruka i samband med slagsmål, men òg i overførd tyding)

Bjynn va' den einasti som va' údengd'e av ungdómó i Tveitebǿ.

person som ikkje vil eller kan noko

Údugu kunne vèr' bå' kara å kvendi. Anne va' a úduge, 'u tóttest alli vèr' mannti' nòkå ting.

person som korkje kan eller vil noko

Pål va' an údugji, 'an tóttest alli vèr' mannti' nòkå ting.

ugrei eller udugeleg person

Údygdu hèv' det allstǿtt funnest.

uforsiktig både med si eiga "ære" og i høve til andre folk

Herjús varte reikna for údygdeleg av mange.

dødsfall ved ulykke

Den lisli gúten fekk an údǿ'e då 'an varte påkjøyrd'e av an bíl'e.

veldig, over måte svært (forsterkande uttrykk)

Det hève kåmi údǿmeleg mykji snjór'e i vèt'e.

1. fæl og omsynslaus person (simpel framferd)
2. person som har det rotut og uryddig
Sjå også úféelèg'e (V) og úféeleg (H).

1. Úféun kunne øyeleggje mykji.
2. Å dí úfée, sossa kunne mi inkji have det inni stògunn!

1. stor, fæl, udanna, simpel (bruka om t.d. personar og vertilhøve)
2. forsterkande uttrykk
Sjå også úféelèg'e (V) og úfée.

1. Det va' a úféeleg veir då mi våre mæ Bossvatn den dagjen i vèt'e.
2. Det va' úféeleg mange saui i dei hópæ.

1. stor, fæl, udanna, simpel; bruka om t.d. personar og vertilhøve
Sjå også úféeleg (H) og úfée.
2. forsterkande uttrykk

1. Det va' a úféeleg veir då mi våre mæ Bossvatn den dagjen i vèt'e.
2. Det va' úféeleg mange saui i dei hópæ.

stygg framferd; om personar

'An va' jamt úféen mæ kåna sí.

lei seg, uglad
Sjå også fègjen.

Úfègjen æ den som var' skjemd'e.

høgre auga

Ai-ai, nò kleiar eg i úfègjisauga, ko trú det æ nò som kjæm'e.

ikkje trulova (men i gifteferdig alder)

Jentâ va' úfest, endå så vé 'u va'.

1. ugreitt kledd
2. ugrei kroppsbygnad
Sjå også úfjankelèg'e (V).

1. Du kan 'kji gange sossa úfjankeleg fysst det æ sundagjen!
2. Mange glåpte på 'an si' 'an va' så úfjankeleg.

1. ugreitt kledd
2. ugrei kroppsbygnad
Sjå også úfjankeleg (H).

1. Du kan 'kji gange sossa úfjankelèg'e fysst det æ sundagjen.
2. Mange glåpte på 'an si' 'an va' så úfjankelèg'e.

dristig, djerv

Jórånd æ så úforfælt, 'u kan take på seg det meste.

fort, uventa (om person som kjem styngs)

Såvi kåm úforkaga inn i stògâ, så det va' mest'e så mi stukke.

greier ikkje roe seg eller vere i ro 
Sjå også úfrédelèg'e (V).

Sòme unga æ så úfrédeleg at da æ plent riske.

uroleg, rastlaus (bruka både om menneske og dyr)
Sjå også úfrédeleg (H).

Sòme unga æ så úfrédelège at da æ plent riske.

1. ufred, usemje
2. uro, rastløyse

1. Det æ leitt at det ska' vare úfré'e for nòkå líti.
2. Der æ slig úfré'e i dei ungâ, 'an kan alli sitje stilt. Sòme kara have den úfréen í sikkå at da laupe i stògó.

1. fredlaus (bruka om person som kunne drepast utan at drapsmannen skulle straffast)
2. ikkje personleg kristen

1. Åsmund gjåre seg úfrelst'e å laut take út.
2. "Æ an úfrelst'e kjæm'e an beint ti' Helvitæ!", sa Imissæren.

stort stygt tre med mykje greiner

Eg hoggje nåkå fæle úfrjónu oppi úró.

li eller område med mange ufser

Evst i líinn æ der mange ufsedròg.

ferd eller ulykke som endar med døden

Gunnår fekk a úfær mæ 'an jakta nórd i heiinn.

uferdig

Búí æ úfærig, så 'u æ 'kji búandi í ennå.

skadd, ikkje arbeidsfør pga skade eller sjukdom
Sjå også færug'e.

Bjynn va' úfæruge i a håvt år ette det 'an kjøyre útivi mæ bíl'e.

vanskeleg framkomeleg føre (t.d. snø, søle, ras)

'An kåm 'kji i høyskóg for det va' så úfǿrt.

bruka om person som toler lite og har lett for å furte

Nikelos æ så uggeberr'e, an lýt passe seg koss an órdlegg'e seg.

fiskefinne

Uggan å vèli på an fisk'e vi' eg inkji ète.

få dårlegare utsjånad med åra; helst bruka om born og ungdom

Dreng hèv' hell'e úgjårst ette det 'an vart'e vaksen.

gjere noko som er vondt for ein annan (særskilt bruka om nokon som tek guten eller jenta frå ein annan)

Gýró fór så úgjillt i ungdómæ, kunna 'u øy'leggje for nòken, så gjåre 'u det.

vond lukt (td i eit matkar eller frå mat)

Der va' som an úgjæm'e i hókkjæ, mi ljóte två 'an mæ einérelòg'e.

"dårleg menneske"

Úgjævun vare vanda.

skade

Det kan alli nytte spare åkren fysst det fèr'e ti' mæ úgjårslu, d'æ bèt'e skjèr' 'an 'ell å lat' 'an stande.

ugløymeleg (gode og vonde minne)

Túren mi ha' ive heií i snjóstorm'e va' úgløymandi, mi ska'fruse bògó.

ugodsleg, lite triveleg

D'æ úgóslegt å sitje eisemadd'e i kollmørkræ.

forsterkande uttrykk

D'æ úguteleg langt inn ti' Rjúvæ, an veit inkji nær an kjæm' fram.

ukristeleg, gudlaus i religiøs tyding

Dei som våre úgutelège, gjåre bå' banna å krossa sikkå.

usedd

Støylen åkkå i Finndalæ æ så úgådd'e, for 'an ligg'e langt inni skógjæ.

bruka om å ikkje ha på seg klede på ein grei måte
Somme seier "úhemskeleg".

'An ha' havt klæin på seg så úhamskeleg.

ugreitt kledd

'An forsòv seg, å laut nøyte seg så fælt, at 'an va' helst'e úhamsklèg'e då 'an kåm på bussen.

1. forbigåande skade på kroppen
2. liding
3. utrivnad (td om dyr)

1. Eg fekk an úhèvili som eg slít'e mæ ennå.
2. Kåven ha' an úhèvili så eg sendte 'an ti' Samsen (Samslakteriet Kristiansand).
3. Snille-sau hèv' fengje an úhèvili så mi ljóte halde 'an heimi a bil førr'ell mi send' 'an 'å heií.

vond kjensle

Eg hève an úhug'e at detti kan gange gali.

uhyggjeleg, farleg, utrygt

Det tikjest vère an úhuglèg'e plass'e å bú plent unde fjøddæ.

person som ikkje er snill mot dyr

Úhyndun sill' inkji hav' lòv ti' hav' dýr.

ikkje snill mot dyr

Vetli va' så úhyndeleg mæ hesten sin.

1. Om personar: ugrei, til bry, vanskeleg å vere i hop med.
2. Om ting: ugrei, til bry, i vegen for noko.
Sjå også hǿg'e, hǿgt og uhǿgt.

1. Ungan æ så úhǿge, da vi' alli lýe.
2. Da æ úhǿge, desse tronge motórrómí i nýe bíla.

ugreitt, tungvint
Sjå også úhǿg'e og hǿgt og hǿg'e.

Det æ stundom úhǿgt å vère kjeivhendt'e.

gli med vilje sidelengs

Eg lýt uke mi nòkå så dú au fær sitje!

omsynslaus person

Der kåm nåkå úkjúru frå Bygland som barre vill' slåast å vèr' úgreie i ungdómshópæ.

1. uvøren, omsynslaus
2. usømeleg

1.Det æ helst'e gútan som æ úkjúrne, inkji så jamt jentun.
2. Såvi va' så úkjúren, å lauga seg tídt nakjen mæ aire såge på.

uvøre, omsynslaust

Svein tala úkjúri.

dyr eller person som gjer mykje skade

Gullrós va' gó' ti' mókke, men a úkjúrs ting ti' springe gjærí.

svært simpel åtferd

Det va' púre úkjúrskap at Såvi sló a sukke i bílen 'ass Kjètil.

vanskeleg framkomeleg lende

Stundom om hausti finn'e an saui i úkjǿmi som an mest'e inkji kan få da útó'.

vanskeleg tilgjengeleg; om terreng
Sjå også kjǿmt.

Det vare så úkjǿmt itt an lýt vasse i lòkestǿi.

utan klåtu på horna

Du lýt passe deg for 'enni Baselí, 'u æ úklåta.

dårleg handlag (ha vanskar med praktiske gjeremål)

'U æ så úkonstig at 'u kan 'kji stelle klæí sí agong.

gratis
Sjå også adverbet úkosta.

Kjø̀ti æ 'kji úkosta om eg hèv' skòte å slakta dýri sjav'e.

gratis
Sjå også adjektivet úkosta.

Det æ sjella an fær nåkå úkosta.

dårleg til å elske; p.g.a. utsjånad, veremåte eller alder

Gunnúv va' så úkunnelèg'e, kvendí vill' alli hav' 'an.

vanskeleg framkomeleg terreng

Der æ mangestad úkviddi i Ljósådalæ.

vanskeleg framkomeleg terreng

Det æ 'kji gama leite ette saui i úkviddæ.

1. få dårlegare passform, kome i uorden
2. få dårlegare utsjånad

1. Skóne mí hav' úlagast så da æ 'kji gó'e å gange mæ, leng'e.
2. Sòme úlagast mæ åró.

skjemme ut, øydeleggje utsjånaden, øydeleggje funksjonaliteten eller kvaliteten

'U úlaga húsi mæ dei ti'byggjæ.

ugreitt, passe dårleg
Sjå også lagelèg'e (V), adverbet lageleg (V), úlagelèg'e (V) og adverbet úlageleg (H).

Det va' úlageleg at du kåm plent nò, for nò ska' eg ti' doktaræ. Sòme tikje det æ úlageleg mæ nappa i staden for skreielås'e i buksó.

ugrei, upassande
Sjå også adjektivet lageleg (H), adverbet lageleg (H), úlagelèg'e (V), og adverbet úlageleg (H).

'U æ úlageleg å have ti' granni.

ugreitt, passe dårleg
Sjå også adjektivet lageleg (H), adverbet lageleg (H), adverbet úlageleg (V) og adjektivet úlageleg (H).

Sòme tikje det æ úlageleg mæ nappa i staden for skreielås'e i buksó.

ugrei, upassande
Sjå også lagelèg'e (V), adverbet lageleg (V), adverbet úlageleg (V) og adjektivet úlageleg (H).

'An æ úlagelèg'e som granni.

1. harsk (td skjemt kjøt pga for lite salt)
2. sur; bruka om personar
Sjå også úlne og tråen.

1. Det æ iddi disom an saltar kjø̀ti så líti at det vare últ.
2. Jø̀rund varte úl'e då 'an inkji fekk det som 'an villi.

urørd; bruka om noko som ein kan bruke opp

Eg hèv' a úléa flaske mæ mjåkk i kjǿleskåpæ.

lang og smal person; ofte med dårleg fysikk

No for tí'inn fær an allstǿtt tak i buksu som passe, om an æ bå lang'e å úlenkjelèg'e.

endelaust, hardt

D'æ úlenseleg langt ti' Amérika. Da slógest úlenseleg.

usympatisk menneske

Der va an kaptein'e på Móæ som va' slig a úlíe.

bruka om å forandre utsjånad eller veremåte

Mæ åró varte 'u helst'e úlík si.

leitt
Somme seier úlílegt".
Sjå også úlílèg'e (V) og adverbet úlíleg (H).

Det va' úlíleg at det kåm regn i dag.

1. ugrei, ikkje likande
2. bruka i uttrykket vere úlíleg med
Sjå også adverbet úlíleg (H) og úlílèg'e (V).

1. Der va' så úlíleg enn hund'e som allstǿtt gjøydde om néttan.

leitt, ugreitt
Sjå også adjektivet úlílèg (H) og adverbet úlíleg (V).

Eg æ B-menneskjinn, så det úlílegaste eg veit æ å ríse opp tídleg om mǿnó.

erte, mobbe
Sjå også úlíleg

Pål va' så úlíleg mæ æ Sigríd.

1. ugreitt, leitt
2. ufordrageleg
3. bruka i uttrykket å vere úlílège med = mobbe , ikkje reg
Sjå også adverbet úlíleg (V) og adjektivet úlíleg (H).

1. Å klyppe saui æ a úlílegt arbei'.
2. 'An va' så úlílèg'e mæ kånâ sí.

ser ved fyrsteinntrykk ut som ein ugrei person (i oppførsel og/eller utsjånad)

Dei útmennan mi trefte såge så úlílesklège út.

vondt og vanskeleg liv; bruka berre i eintal

'U fekk a úlív mæ dei mannæ.

1. ufred, strid
2. bråk

1. Det vare jamt úliven 'å garæ fysst det æ stórbýti. Mæ dei úlivenæ i húsó hèv' 'u inkji havt det godt.
2. Ungan héle slig úliven åttafyri. Der va' slig úliven i gjerkveld.

ugrei og ufordrageleg mann
Sjå også ulkelèg'e og ulke.

Det æ an ulk'e, an kan alli stóle på det 'an sei.

ugrei og ufordrageleg kvinne

Den ulkâ vi' eg inkji have mei' mæ å gjère!

skitne ut / til, som regel bruka i hop med "ut" og "til"
Sjå også ulke seg, ulkelèg'e og ulk'e.

Nò lýt du ète greitt, så du inkji ulkar út den nýtvegne skjortâ. Dei nýe klæí dí må du inkji ulke ti'!

ugreitt, ikkje likande (td "ulke arbei", "ulke veir")

Det varte a ulke mǿti, der va' tvei som bigjynte å munnhoggast.

skitne seg til / ut
Sjå også verbet ulke.

Nò må du inkji ulke deg út, nò som mi sku at kjørkjunn.

skitne til

Eg ulka út klæin mí då eg tók út tadden i dag.

ugreitt eller ufyseleg arbeid

D'æ nåkå ulkearbei' å kjøyre ut kåmåren.

ugreitt, vanskeleg, vrangt (bruka om storfe)

"Ditt ulkebeist, sjå å hald deg ette vègjæ!"

ekkelt
Sjå også ulkelèg'e (V) og adverbet ulkeleg (H).

1. ufordrageleg
2. motbydeleg
Sjå også adverbet ulkelèg (H), ulkelèg'e (V) og ulke.

1. Òlâv æ så ulkeleg i tòtæ.
2. Sòme tikje det æ ulkeleg mæ blód.

leitt, kjedeleg, dumt, ekkelt, ufyselegt
Sjå også adjektivet ulkelèg (H) og adverbet ulkeleg (V).

uappetitteleg, motbydeleg, ufyseleg
Sjå også adverbet ulkelèg (V), adjektivet ulkeleg (H) og ulk'e.

'An tótte det va' a ulkelegt arbei'. Katten dreit på kjykkentili, å fý, det va' a ulkelèg mukke.

1. ureint
2. ugreitt

1. Det ulkeskapi vi' inkji èg take í!
2. D'æ nåkå ulkeskap mæ tronge motóra, an fær mest'e alli ti' å býte ljóspæru.

få usmak etter ei tid pga for lite salttilsetjing
Sjå også úl'e.

Hèv' kjø̀ti úlna for mykji, æ det 'kji ètandi.

to "klaffar" i hjarta (ein skjer desse bort når ein brukar hjarta til kurv'e og annan innmat); bruka berre i fleirtal

Úlóøyró skjèr'e eg av fysst eg slaktar.

dårleg humør
Sjå også lúne.

An ska' 'kji hǿre úlúnun sí út på aire.

1. ulempe
2. bruka i uttrykket líe úlut'e

1. An hèv' an úlut'e den som inkji æ rétt skapt'e.
2. Å lí'e úlut'e æ a vónd kjensle.

klengjenamn på Hovet

Sòme seie det va' Tarjei Sveinson Hòvæ som fysst'e brúka namni "Ulveríkji".

ulydig
Sjå også lýug'e.

An úlýug'e hund'e kan gjère ska'i.

uvanleg, veldig

Det va' úløyseleg det fanten laug fyre mi.

uløyves

An kan 'kji take si vé'e úløyvis. 

vere i aktivitet

'An fær úmake seg fysst an spring'e ette sauó i heiinn. D'æ godt å úmake seg itt an hèv' sète lengji.

"krokvegar", ulike oppfatningar, problem

Gut hève så mange umbussu mæ åkkå.

skavank, liten skade på kroppen

An líten úmei'e fær an trått.

noko som ikkje passar til det ein treng; td eit tøystykke (vert ikkje bøygt i kjønn, tal eller grader)

Tøyi æ så úmélungs at det æ vanskeleg å få ti' passe.

gløymsk

Gófa hèv' vurte så úminnug'e i det seiste.

ujamn, varierande (td åker, eng, regn, snø)

Åkren æ så úmisjamn'e i år, for det hèv' kåme så líti regn.

ujamt, ujamt fordelt; vert ikkje gradbøygt

Det æ så úmisjamt mæ moltu i år, der æ helst'e barre inni runnó. Det æ hottutt'e å úmisjamt mæ gras itt det hèv' vòre svolldaui på veddó. Snjóren ligg'e så úmisjamt på heiinn i vèt'e. Eg arbeier 'kji líke mange tíma kverr dag'e; det vare så úmisjamt.

liten motivasjon

Det sette úmót í åkkå si' mi finge høyre at det sille vare filli veir mót hægjinn.

lite lysten, umotivert

Hesten va' úmóta ti' gange néd den hengjebratte líí. Eg æ helst'e úmóta ti' reise på heií i sossi den regn.

bruka helst om dyr: kan ikkje tale / ta til motmæle, vert ikkje bøygt i kjønn, tal eller grader

ufrisk, uvel, uopplagd, dårleg mathug

Eg æ så úmǿlí i dag, eg åt nóg for mykji kurv'e i gjår.

utan måte

Tjóstóv sprang úmåteleg fórt, så ingjen kunna fý' 'ó.

ikkje kunne passe måten

Han va' så úmåtelèg'e mæ alt. Eg æ 'kji úmåtelèg på nòkå vís.

uturvande, til fånyttes

Eg hèv' kaupt så únaulaust mykji salt.

underleg, rart

Va' det unde' at jentâ smalka, som va' úti å trimma kverrt einaste kveld?

unna

'An kåm si unda i tí'i.

1. unna (nedover)
2. unna
3. ut under frå

1. Det bèr'e unda nò. D'æ snart í itt det æ unda.
2. 'An kåm si unda i tí'i.
3. Eg såg 'an kåm út unda lǿunn.

unnatak

Det æ midjom undatòkó at Dreng vare i beit for órd.

frå undersida

Mi jekka opp húsi å finge timre inn nýe sydda undâti'. Eg kåmst 'kji ti' undâti', så eg lýt prǿve òvâti'.

under
Sjå også undi.

Høylǿâ æ unde trandó. Unde tòkunn æ der mange svòlerei'.

"ikkje rart"

Det va' 'kji unde' dí at Bóâ våla, 'an klemde fingjen sin.

tilbygg til løa

'An sette høyrívâ unde skúten si' det sille kåme regn.

sengeplagget ein har nærast under kroppen (I eldre tid: ullteppe, fyddu. No for tida: laken)

Undebreiâ laut vèr' tykk itt an låg oppå håm'e.

leggje undebreie i senga

Mi undebreidde mæ a tjell.

teppe på madrass (under laken)

Eg la a rugge som undebreisle i kvílunn.

love, garantere

Då Jórånd fortålde det mæ åkkå, laut mi undegangast å inkji ève det for aire.

underkjaken på eit slakta dyr

Der æ mest'e kjø̀t på undehamæ.

underleg, rart

Va' det undeleg gúten smalka, som va' så fæl'e ti' hogge bjalka?

1. plagg / vest til å feste sokkane i (før strømpebuksa kom på marknaden)
2. underliv

1. Kånâ mí kaupte si a nýtt undelív.
2. Svålaug fekk kreft å laut operére seg i undelívæ.

voven "bleie" nærast kroppen (i eldre tid)

Undereivan våre mjúkare 'ell dei vanelège reivan.

uvanleg (positivt ord)

Båni va' så unders vént.

svært flott

"Å dú unders verk!" sa Gýró då 'u såg den véni stólen som Òlâv ha' snikkéra, skòre út å måla.

godt utrusta, velnøgd, vel stilt

Den som æ undesett'e treng'e 'kji kåme si fyrom.

fløyg'e (bakereiskap av tre)

"Rillen, rallen, undesmjúgaren å smikkedallen", æ a gåmó regle.

den kvite / indre stakken i setesdalsbunaden
Somme seier "kvitestakk'e".
Sjå også svårtestakk'e.

Da brúke tidt gråkupte ti' undestakkjæ.

brodert line øvst i undestakkjen over bringa

Undestakkslínâ æ ive svårtestakkslínunn.

understeinen i ei kvern

Undesteinen å ivesteinen laut an få langvègjis ifrå, for hèra va' 'kji rétte stei'slagjen.

pålegg

An lýt mest'e hav' undesuvl på stumpesivó.

tak rundt bringa på motstandaren (ord i samband med ryggtak)

Undetakji va' det mætaste.

enkel og einsfarga T-skjorte eller underskjorte med lange ermar

Eg hèv' alli etti tvegne undetrøyu i klæ'skåpæ mí.

under

"Den undaste steinen lýt vère ví'e å flat'e", sa Gunnår.

under
Sjå også unde.

Bílen va' så låg'e at Haddvår kåm 'kji undi å fekk stelle.

lure på (varsam spørjing)

Eg undrast om du vi' vèr' mæ ti' Amérika? Eg undrast om du vi' gjèr' mi a greie? Eg undrast om mi fóre gali då mi selde den véni vetrongjen undâ 'enni Brondrós?

underst i

Dei plankun eg hèv' brúk fyri nò, liggje undstí.

ikkje brett i hop (td bruka om lefser); vert ikkje gradbøygt
Sjå også nept'e, tvínept'e og fjórnept'e.

Det æ barre lefsun som æ únepte.

hop med ungar

Ungefjådí kåm springandi heim'tt'e ó' skógjæ, å sa da ha' sétt bjynnen. Der va a ungefjåd midt néd i Skaræ.

drektig (td katt)

Pusi æ ungefudd'e, det vare nóg mange kjeslinga snart.

flokk med ungar som leikar ute

Der æ bå' gúta å jentu i desse ungeskreiinn.

rekkje med ungar

Kjenner du adde bonní i dessa ungestróunn?

unge, barn

Ungan æ alli ústýrne no lenge, seie læraran.

ungdommeleg utsjånad; gjeld andletet og heile kroppen

Tóre æ unglègare 'ell Kristí, om 'u æ gamlare.

etter alderen (den yngste fyrst)

Mi stille opp ette ungleikjæ.

blyg
Sjå også unnséleg (H) og blaug'e

'U va' så unnséelèg, 'u tóre alli gló opp.

blyg, noko mildare enn blaug'e
Sjå også unnsélèg'e (V).

'U va så unnséleg, 'u tór' alli glåpe opp.

unnateke

Det æ 'kji unnta mi sku kåme att'e a onnó gong. "Det ska' koste ditt lív, unnta du vi' kåme hèr ti' att'e mæ yngste dótte dí" (frå eit eventyr). Eg reiser inkji unnta eg var' nøyd'e ti'.

person som er hjelpelaus eller helselaus

Det æ líti an kan have únýtun ti' å gjère.

helselaus, mellombels arbeidsufør pga for hardt slit
Sjå også únýten.

Eg kan 'kji halde på mæ arbeiæ i desse kalde snjóræ, eg vare plent únýt'e! 'An va' únýt'e som arbei'smann'e. Eg æ plent únýt'e i ryggjæ. Det æ mange sjúkdóma an kan vare únýt'e av.

dårleg handlag
Sjå også únýt'e.

Da våre helst'e únýtne, bå' fairen å sòn 'ass. Såvi æ únýten å úkånstig'e.

nådelaus

'An va' så únådelèg'e mót húsmonnó.

skade, verk

Eg hèv' fengje an únå'i som det tèk'e tíd å sleppe.

utriveleg, ukoseleg
Sjå også úònelèg'e (V), adverbet úòneleg (H) og adverbet òneleg (V).

Det æ úòneleg i tóreveir.

utriveleg, ukoseleg
Sjå også adverbet úòneleg (H), úònelèg'e (V) og adjektivet òneleg (H).

Detti æ a úòneleg stòge fysst det æ kaldt úti.

utriveleg, ukoseleg
Sjå også adjektivet úòneleg (H), adverbet úòneleg (V) og òneleg (H).

Det æ myrkt å úòneleg itt straumen reiser.

utriveleg, ukoseleg
Sjå også adverbet úòneleg (V), adjektivet úòneleg (H) og ònelèg'e (V).

Det va' an úònelège húseplass'e, så avsǿlt å myrkt i skógjæ.

dårleg rykte

'An fekk slig úórd på seg då 'an ha' narra den jentâ.

ufs

Reissdýrí fóre útiv' upsí, å om våri funne mi bei'grindin ette tvau av da.

når ein ropar dette ordet er ein med i leiken att etter eit opphald (i barneleik utandørs)

"Utta, nò æ eg mæ att'e", sa Yngjebjør å sprang inn'tt'e i ringjen.

yrande

'Er æ plent úrandi mæ maura hèra mi sitje, mi ljóte flytj' åkkå!

bruka i omtale av ei mengd levande dyr, tett i tett, som regel insekt; bruka berre i eintal

leggje stein over eitkvart i ei steinur (helst kjøt eller fisk)

Mikkjål úra néd kjø̀ti ti' néste dag'e.

den eine sida av eit vatn som har høge fjell og urer heilt ned til vatnet

Mi plage tikje der æ smæri fisk'e 'å úrelénæ 'ell 'å dei hí lénæ som æ grunnare.

1. opprørt vatn med grums og partiklar, uklårt vatn
Sjå også urglast og urgle.
2. mykje bråk eller aktivitet
3. fortumla i hovudet

1. Vatni i kjellunn va' i eitt urgl då det ha' kåme a fæl fló, så eg laut finne a bytte å lense. Kafféi ditt æ barre a urgl, det lýt stande a bil å skjírne.
2. Eg reiste útt'e, det va' barre i eitt urgl i dei stògunn.
3. Hòvúi mitt æ i eitt urgl fysst fókk spile håg'e musikk'e.

verte uklårt (om vatn)
Sjå også urgle og urglen.

Vatni i kjellunn urglast fórt fysst kjellâ inkji æ lensa.

gjere vatn uklårt
Sjå også urglast og urglen.

Du må alli urgle ti' vatni i kjelló! I a gongkjèr må an 'kji urgle opp sadden som ligg'e né'å botnæ.

tettpakka og uordentleg samling med folk

I desse "koróna-tíi" i 2021, lýt an halde seg unda urglebǿli!

tettpakka og uordentleg (om folkehop)

Hèra æ så urgleleg at mi ljóte take út!

1. opprørt vatn med grums og partiklar, uklårt vatn
Sjå også urglast og urgle.
2. mykje bråk eller aktivitet
3. fortumla i hovudet

1. Vatni i kjellunn va' urgli, si' eg inkji ha' lensa æ.
2. Der va' helst'e urgli i dei bryddaupæ, minnest eg.
3. Tårål vakna urglen i hòvúdæ.

uoppretteleg, uboteleg

Brannen gjåre úríselèg'e ska'i.

urørt

Talemåli æ jamt mest'e úrupla i útkantó.

1. frostsam
2. ustelt

1. Eg æ så urví, eg trúr mest'e eg fær krím.
2. Eg æ så urven, hèv' alli stelt meg.

svært mykje, svært mange (forsterkande uttrykk)
Sjå også adverbet úryggjeleg (H).

Det låg a úryggjeleg stórt skjip i hamninn. Det æ úryggjeleg langt ti' Amérika.

forsterkande uttrykk, svært mykje / mange
Sjå også adverbet úryggjeleg (V).

Der æ úryggjeleg mæ moltu i år.

svært (forsterkande uttrykk)

Der ligg'e an úryggjelèg'e skróthaug'e ett' 'ó.

uredeleg person

Úræun kan an alli líte på.

upassande

'U tala så úsameleg at eg skjemdest fyr' 'enni.

upassande

An kan vèr' úsamelèg'e bå' i klæ'evègjæ å i framfærd.

lite vakker person

Åni æ 'kji så úsjålèg'e som fai sin.

ugrei utsjånad (t.d. at eit fotografi er teke på feil tidspunkt)
Sjå også úskapelèg'e (V)

Òlav varte úskapeleg på dessa fótografíæ.

ugrei utsjånad (td at eit fotografi er teke på "feil tidspunkt")
Sjå også úskapeleg (H).

Du såg úskapelèg'e út på dei bilætæ, Ånund!

som fortent (når ein vert råka av noko leitt som ein helst fortener)

Det va' nå uskeleg at 'an fekk det.

1. "har ein versågod med å.." (til pass, passeleg i negativ tyding)
2. passar greitt

1. Fysst an øy'legg'e nòkå, æ an uskelèg'e nóg ti' stelle det att'e.
2. Lislebóa æ uskelèg'e nóg ti' late att'e grindan for búskapen.

utan skaft

Øksí æ úskjept, så eg lýt finne a skaptimni å skjept' 'æ.

ikkje i slekt

Det æ 'kji lengji førr'ell an æ úskjyll'e.

gløymsk, tankelaus

Lars va' så úskjøyten; 'an gløymde lykló i tenningslåsæ.

umåteleg, overs mykje
Sjå også úskóneleg (H).

Der va' úskómeleg mæ moltu på Lauvåsmýrinn i år.

overs mykje (forsterkande uttrykk)
Sjå også úskómeleg (V).

'Er æ úskóneleg mæ moltu i år.

jente som "ligg med kven som helst"

Det æ 'kji kå úslettu som vanke i dei húsó.

ikkje slett, humpete

Vègjin æ úslétte hèra, så det skungrar fælt i skjýsskjerrunn!

1. ureinsleg, ufyseleg (td katt som drit inne og kvar som helst)
2. forfallen (bruka om personar)
3. bruka om jenter som "ligg med kven som helst"

1. Fý for dei úslettni kattæ!
2. 'An æ så úsletten at eg líkar 'kji å kåme inn ti' 'ó.
3. 'U æ úslettí å tèk'e ilag mæ kvæ det æ.

1. avvegar
2. tunn mjølk med lite feittinnhald

1. Eg kåm på úslåttó då eg gjekk i skoddinn.
2. Der æ úslått'e i mjåkkjinn, så eg fær inkji fløyte âv rjómi.

usmak

Der æ a úsmòk 'å mjåkkjinn.

ikkje spesielt grei i omgang med andre folk

Såvi va' úsnill'e i húsi, sa dei som såte der.

1. utdraging av tida; bruka berre i eintal
2. floke, samanfiltra
Sjå også verbet usse og substantivet usse.

1. Det varte nåkå uss førr'ell da finge reise.
2. Fiskenèti æ i eitt uss si' der hékk så mykji fisk'e.

floke seg

Bådi spitegåni å minni kan ussast ti' fysst an vare gåmål'e.

floke med td tråd eller leidning
Sjå også verbet usse, uss, vòse, tvòse (H) og tvasi (H).

Vi' dú halde dei ussunn mæ èg prǿvar å tæ æ út?

treg person som har vanskeleg for å halde same tempo som andre (td arbeid eller fysisk aktivitet)

Salmund, den ussen, eg kan alli naudt vente ett'ó.

vere sein, kaste bort tid
Sjå også substantivet usse og uss.

Da ussa út håve dagjen førr'ell da finge starte motóren. Nò vi' eg 'kji usse å vente leng'e. Mi uss' åkkå plent út, sossi. Gró ussa i same fussunn.

floke seg (bruka om tråd eller snøre)

Det tèk'e tíd å rétte fysst tunne træa hav' ussa seg.

rote til

Eg ha' kobla opp det nýe stérióanleggji så greitt, men Knút kåm å ussa ti' alt eg ha' gjårt.

1. hefte
2. streke over (td noko ein har skrive eller teikna)
Sjå også usse

1. Borgjill ussa út æ Jórånd så 'u laut vente ti' néste dag'e mæ bakingjinn.
2. Åslaug ussa út teikningjí sí.

person som er sein i vendinga (og vert seint ferdig med det som skal gjerast)

Lidvår æ slig an ussebundi, det var' allstǿtt dýrt å leigj' 'an.

treg og sein person (i arbeid og verksemd)

Taddâk va' an ussefót'e, det va' ingjen som ville hav' 'an ti' slåttedreng'e.

kvinne som aldri vert ferdig med eit eller anna eller greier å kome til rett tid; negativt uttrykk

Det æ 'kji gama å vare kadda a ussefu.

mann som aldri vert ferdig med eit eller anna eller greier å kome til rett tid; negativt uttrykk

For an ussekopp'e, kan du 'kji nøyte deg?

sløsing med tida

Torbjynn æ så usseleg, å bigjynder arbeisdagjen dògúrmålsbil.

treg, sein, ha vanskeleg for å halde lag med andre

Dei ussne ljóte helst'e fýast itt da sku út!

sløsing med tida

Det var' mykji usserí fysst inkji arbei'sfókkji mǿte opp som da sku'.

mann som er kjem seint i gong og er lite effektiv

Den usseveiren, Taddeiv, nò rokk 'an alli bussen denne gongjí hell'e!

samanfiltra

Spitegåni mitt æ så ussutt'e, eg trúr katten hèv' vòre i spitekorgjinn mí.

svært (forsterkande uttrykk)

'An ha' ústúrteleg mykji pæninge.

uregjereleg; bruka helst om born

Ungan våre så ústýrne at forellí måtte happe på da.

ustø
Sjå også støyg'e.

Ùstøyge stiga æ farlège. Eg kjenner meg nòkå ústøyg'e ennå ette operasjónæ.

grenselaust, utømeleg

Da vare jamt ústøyteleg glae fysst da vinne i ídrottæ. Mi våre så tysste at mi drukke ústøyteleg mykji.

lite mjuk i kroppen
Sjå også svím'e.

Eg kjenner meg úsvímare nò 'ell mæ eg va' yngri. An vare helst'e úsvím'e fysst an gjeng'e mæ tunge langstivla.

upassande, dårleg utforming

Det va' mykji arbei mæ dei slé'â, men 'an varte líkevæl úsvipelèg'e.

upassande

Tór klær seg så úsvipleg. Detta va' úsvipleg gjårt.

upassande

Torrgrím varte helst'e úsviplèg'e i dei gamle langbuksó 'an ha' ervt.

seinfør og stiv
Sjå også svirp'e.

Bjúg hève allstǿtt vòre úsvirp'e.

1. bruka om stad som ikkje er så lett å sjå frå ein bestemt stad
2. makelaus, spesiell

1. Der æ a plass òvenat Rygnestad som ligg'e så úsýnt ti'.
2. Alt 'an laga va' der an úsýnd'e sveip'e på.

ikkje symjedyktig

An fossekar'e kunna 'kji vère úsynnt'e, for det hendte at da måtte í.

tydeleg, lett å sjå, skil seg ut
Sjå også sýnt.

Det va' úsýnt kòr hú ha vòri, alt va' så greitt stelt.

upåliteleg (ikkje til å tru på)

D'æ úgreitt gjère avtala mæ fókk som æ úsætandi.

kvinne som ikkje held ord

Eg tenkte eg kunna líte på 'æ Rannei, men eg skjø̀na 'u va' a úsæte.

usætande, upåliteleg

Svein æ úsæten, så an kan inkji fare ett' 'ó allstǿtt.

ut
Sjå også úti, út'te, útí og út'tí.

Eg æ så leid'e å vère inni, at nò vi' eg út.

1. på besøk til kvarandre om dagane (uttrykk berre bruka om kvinner)
2. i den andre stoga (der ein ikkje budde til vanleg)

1. D'æ 'kji så tídt nò leng'e at kvendí æ út i stògun om dagan.
2. Sjalefókkjí åkkå ljóte liggje út i stògunn.

på slåtteteigen, på slåtteteigen på heia (heieslåtte)

Eg va' út'å teigjæ då eg høyre om den fæle úlykkâ. Sku mi have mæ åkkå nyste út 'å teigjen i dag?

på utsida av foten/beina

Eg hèv' fengje slig blåmerkji, útabei's.

føretrekt, utvald
Somme seier "útbladd'e".

Knút ha' enn útblédd'e hamlit'e.

utslite (om td teppe, klede eller reiskap som er dårleg vedlikehalde, men ikkje øydelagt)

Sku' mi kaupe a nýtt tæpi, detti gamle æ så útdrègji.

utetter

Útette vetræ minkar det mæ vé'æ. Útette dalæ vare det mei' skóg'e.

utetter

Då eg kåm útetti, såg eg at eg ha' gløymt pungjæ.

uroleg (kan ikkje roe seg i heimen), ofte på reise; negativt ord

Ingjer æ så útfluktig, 'u hèv vòr' i útlondó trjå vendu i sommår.

spørje ut

Då eg va' innom 'æ Góme, varte eg útfrèga om alt som ha' hendt.

utforbakke

Det æ snartí drage a lass útfyri. Det æ spélegt å løype útfyri itt det æ hålt.

gjere ferdig eit innvendig snikkararbeid

Mi ljóte útfære kjykkeni fysst'e, førr'ell mi take stògâ.

bruka om øl som er ferdig gjæra
Sjå også gjengjen.

Heimeǿli lýt vère útgjengji fyrr'ell an kan drikke det.

utgift (noko uventa)

Vilborg visste 'kji kòss det sille vare mæ adde dei útgjifsló.

ferdig utført 

Nò æ denne sleiví útgjår'. Fysst mi ha' stývt, kvista å sevla, då va' stokkjen útgjår'e.

svært leitt (td bruka om å ikkje ha høve til å vere med på noko ein hadde hatt svært lyst til å vere med på)

Det va' plent útgjårt at mi inkji våre 'er då Òlâv va' 'er a sjella gong.

uthogst av tre som var store nok (tømmer som kunne seljast)

Der va' úthogstre i Kanalíinn; furun våre sérs lange å beine dèr. Nò æ det stóre maskjín som gjère úthogstran.

midt mellom mannsrøyst og kvinnerøyst (ljos mannsrøyst eller mørk kvinnerøyst)

Det va' a úthøyrt mål mi høyri.

ut i
Sjå også út, úti, út'te og út'tí.

'U hoppa útí mæ klæ'ó på.

ute
Sjå også út, út'te, útí og út'tí.

Æ Mamme úti ennå? Bonní æ úti å stròke.

på ein "uframkomeleg" plass, avsides

Tarjei hoggje vé'e langt úti avrommó.

"utanom det vanlege"

Det va' nåkå úti fúru di feit Angjær va'.

ute for (vere utsett for noko leitt)

Ja, alt 'an kan var' úti fyri...

til inga nytte
Sjå også gust'e.

Å røykje æ å kaste pæningan úti gusten.

hjå ein eller annan granne

Æ fai din heimi, ell' æ 'an úti stògó?

manglar tenner

Gunnår ha' slègjest, å kåm heim'tt'e mæ úti tenna.

tid når det ikkje passar

Åni tóttest allstǿtt lut' kåme i útídó. 'U kåm i a útíd.

kvinne frå Utigard ( Røysland osb.)

Båa tvæ av útigaró våre så ivelagji virkne mæ alt da gjåri.

mann frå Utigard (Røysland osb.)

Sýgaran kóme ti' mæ útigaran om býtí på heiinn.

nedover Setesdal

Hèv' du vòre útigjænom ell' oppigjænom i dag?

kvinne frå Utistog

Taddeiv gav dei lisle útistògunn a lítí, vé' brǿsnål.

mann frå Utistog

'Er æ 'kji så mange útistòga, Útistog æ a sjella stògenamn.

ha dårleg mathug

Pål æ så útíug'e, at eg æ ræd'e 'an æ alvårleg sjúk'e. Fysst an æ útíug'e ska an sjóe sǿterót å drikke avkókji.

sjukdom etter kalving som td inneber at dyret ikkje vil ete

Útíugheití varte langvarig, så kjýrí minka fælt ti' mókke.

utover

Hunden sprang útive vodden å jaga sauin.

utover

Sauen sprang útivi å blækta ette lombó.

utmødd etter hardt eller langvarig fysisk arbeid

Hèv' an sprungje på heió an heil'e dag'e å leita ette saui, då æ an helst'e útkjasa.

særmerkt, merkjer seg ut

Haddvår æ útkjend'e for å vère gó'e ti' kvée.

1. utsliten
2. utkøyrd
3. utvaska (bruka om gras som kan verte "útkjådt" av regn og sol)
4. oppbruka

1. Det útkjådde kvíletjelli æ 'kji så varmt leng'e.
2. Eg æ plent útkjådd'e ette adde desse mǿtó.
3. Der æ 'kji så mykji næring i høy som æ útkjådt.
4. Itt kjæsen æ útkjådd'e, kan an 'kji brøyte mjåkkjí.

arm, kraftlaus

Òlâv va' så útkjåka ette å ha' vassa i snjómjøddinn heile dagjen.

rekkje (td husrekkje)

Torjús la ti' mæ slig a útkrâing, så det varte a heil húsrøkkje.

utspekulert, sløg, greier oftast å kome seg ut av ein vanskeleg situasjon (negativ personkarakteristikk)

Dei útkropne tjóvan ha' krabba inn gjænom kjeddarhòli.

tjukk og kraftig person

Gònil hèv' vorte så útlagd, at eg kjenner 'æ mest'e alli att'e.

utland

Fókk reise så mykji for gama ti' útlondó nò.

helling i ei grøft slik at vatnet renn unna

An vare i beit mæ å få út vatni i a mýr, itt der inkji æ útlaup.

ubeden gjest i bryllaup

Útlauparan våre slíe ette drykkjevòre.

svært lei (eit eller anna)

Nò æ eg útleid'e av dei lange reisó.

hender og føter (ekstremitetane)

Eg verkjer 'kji kå i útlèmó.

utlegg

Eg hèv' havt så mykji útlògu i det seiste at eg hèv' alli etti an dankji.

bruka om jenter frå lengre ut i dalen som svinga seg på ein viss måte

Det æ sjella fókk tale om útmanndreien nò for tí'inn, for stakka var' líti bruka.

person frå Bygland eller lengre ute i dalen

Mi mǿtte útmonnó mæ Stórestraumen.

kledd slik dei gjekk kledde utanfor Setesdal

Dei som våre útmannklæde gjinge inkji mæ rétte klæi.

det vanlege lâ'i til bryllaupskleda

Brúrin gange mæ útmannlâ'.

ordet vart bruka om kvinner lengre nede i dalen som gjekk i stakkar og hadde eit særleg ganglag (helst bruka i bunden form, eintal)

Fókkji kjende att'e æ Tóne å Yngjebjør på útmannsdreien.

jente frå bygder og grender lengre ute i dalen (frå rundt Byglandsfjord og utover)
Sjå også útmannskar'e.

Útmannsjentun såg an sjella i evri dalæ.

mann frå bygder og grender lengre ute i dalen (frå rundt Byglandsfjord og utover)
Sjå også útmannsjente.

Útmannskaran gjinge blåklædde.

ut ved

Útmæ Flårendsbrúne æ der a fælt sòg i ånæ.

ut av (ut or)

Troskjen hoppa útó' byttunn 'ass lisle-Jón.

usannsynleg, urimeleg, utanfor samanheng, mislykka, under all kritikk, meiningslaust

Det va' plent útó' imnó det 'an øyelâ økseskapti. Detti du fortèl'e nò æ plent útó' imnó, så eg veit alli ko eg ska' trú! 

frådela (om eigedom)

Túptí æ útó'býtt frå Kjelleberg.

usedeleg kvinne

D'æ sjella an høyrer om útóu.

usedeleg 

Mange tikje at ungdómen i dag æ útóen.

usedeleg mann

Den fæli útóen varte jaga ó' bygdinn.

ugrei og vrang kvinne

Du æ a útòle, Torbjørg!

ugrei og vrang mann

Gunnår va' an fæl'e útòli fysst 'an va' drukkjen.

ut or att

Kjæm'e du útótt'e ó' dessa hòlunn? Fær du denna lyklen ótt'e?

avplukka, utplukka (td bær i skog og varer i butikk)

Det va' så útpila at det nytta alli å leite.

lutfattig

Eg æ så útplatta at d'æ plent såvídt eg greier meg.

svært plaga eller mobba (noko meir enn ti'plåga)

Nò æ Tarjei så útplåga at 'an tòler alli mei'.

flatt, ikkje bretta (om flatbraud)

Braui æ útrakt itt det inkji æ nept.

utlegg, utgift

Den útreislâ mæ asfalt i túnæ kåm eg alli i hug at eg fekk.

bruka om personar som er flinke til å kome ut av ein situasjon og sjeldan vert i beit; kan vere både positivt og negativt

Dei seljaran æ útrende ti' narre fókk.

heile (lange)

Eg arbeidde útréttis heile dagjen, men eg varte inkji færig'e mæ forsagdæ.

særprega, skil seg ut; gjeld helst positive ting

'An æ útrita ti' pynte seg.

mistrivsel (hjå dyr)

Den vetren tóttest det vère mykji útriv i fjósó.

annsam (ha det så travelt med mange ting at ein snautt får sanse seg)

Òlâv va' så út-riven mæ politikk'e å mange slags vendinga, at 'an mest'e alli fekk gjårt nåkå heimi.

dårleg trivsel, dårleg helse, dårleg stand; helst bruka om dyr

D'æ fillí lǿnsemd i útrivne dýr. Gunstein æ så útriven at det nyttar alli ko godt eg stellar mæ 'ó, sa Gývi.

uendeleg, evigvarande

"Det æ útrjóteleg langt å kjøyre ti' Trondheim", sa Åslaug.

utmark, slåttemark, heiemark, vedskog

Heimejór'i æ filli, men útrustin æ góe. Der æ så mykji útrusti ti' garæ.

utstrekt

Fysst presendingjen æ útrøkkte, æ 'an kalleg ví'e.

utan ende, vert aldri slutt

Tí'í tóttest vare útrøytelèg då eg miste kånâ.

utsett, verte lett ramma

An sjarvl'e kan vère útsett'e ti' snåve i sí egne fǿta.

jordskifte, utskifting

Tarjei mǿtte mykji mótbyrr'e då 'an króv útsiptning.

avsides, utkant, liten utkant av ein teig
Somme seier "útskjèkjili".

Mi have slègje alt det lagelègaste; nò have mi barre etti útskjeklan.

1. øydelagt, for gamalt
Sjå også skjemd'e.
2. mindre verdt, om kvinne som har fått barn utanfor ekteskap

1. Høytti æ útskjemt itt det hèv' mygla.
2. 'U va' útskjemd då 'ú fekk lausungji.

1. særskilt, utmerkt
2. tilsidesett

1. Åsmund va' plent útskjúld'e ti' vèr' flink'e i skúlâ.
2. Ingjer varte útskjúld i leikjæ.

fattig, "på bar bakke"

Da våre útskuldige i Svòlestog, så da lute frå garæ.

treskurd
Sjå også skjère út.

Der æ så vén'e útskúr'e på skåp å kvílu. Eg såg 'å útskúræ kvæ som ha' gjårt kjistilen.

utstikkande tilbygg på bygning
Sjå også skút'e.

Da bygde an útskút'e innat lǿunn.

"ætta frå"

Bjørgúv Uppstad va' útstukkjen av fókkeslagjæ frå Kvòsåk i Valle.

utsoven

'U ha' det så annvint at 'u va' alli útsvævd nòkåsinni.

randsydde sko (sko der solen er sauma oppunder overleret)

Sólan gange mei' útom iveleiri 'å útsǿleskó 'ell i aire skó.

utan at

Eg kjæm'e alli på den høystakkjen uttast di hyske mi.

langs med

Da gjinge å fiska útt'emæ Stóråne.

takutstikk på bygning

Eikjâ låg unde úttòkunn.

ut att
Sjå også út, úti, útí og út'tí.

Papa hèv' vòre inn å èti, men nò hèv' 'an reist út'tt'e. "Nò lýt du pakke deg út'tt'e"!, sa Margjitt 'ass Pål.

ut i att
Sjå også út, úti, út'te og útí.

Der va' så varmt i vatnæ at eg vi' út'ttí. Eg ha' lauga meg tvæ vendu, men hoppa líkevæl út'ttí.

nedover Setesdal att (ein gong til)

Nò hèv' eg vòr' 'er så lengji at eg lýt út'ttigjænom.

ut att av (ut att or)

Músí kåm út'tt'ó kvílebòsæ.

utom att

Håvår reiste út'ttom å henta rjúpesekkjen sin. Eg va' út å meig, men ette a bil laut eg út'ttom.

ut på att

Sku mi út'tt'å vatni å fiske, att'e? Eg tenkte 'an va' leid'e skjeise, men no æ 'an alt út'tt'å.

uttvervd, vrangsnudd, på vranga, vert ikkje gradbøygt
Somme seier "útverd'e"
Sjå også uttverve.

Det va' så fæl'e an vind'e at parapløytti varte úttvervt.

vrangside
Somme seier "úttvervde".

Denné genseren æ vén'e på úttvervun au! An lènar lefsun på úttvervdunn å klínar da på réttunn.

1. uttverve, vri på vranga
Sjå også uttvervd'e.
2. fortelje altfor personleg om seg sjølv og sine tankar

1. Eg plag' jamt úttverve genseran fyrr'ell eg tvær da.
2. 'An úttvervde seg plent fyr' 'enni.

utslite

Desse buksun æ plent úttværa, eg lýt kaupe mi nýe.

tilsøla, urein

Nò æ dei nýe buksun dí plent útulka, Bóa!

ut frå noko ein er under

'An dróg slé'en útundâ lǿunn.

ute under

Kjåkkjen 'ass Ånund stend'e útunde svòlinn. 

hefta (med eit eller anna)

Sòme vare útussa mæ mykji mǿti.

utyrst

D'æ godt å få drikke seg útysst'e fysst an hèv' vòr' úti i høyonninn.

ugreitt laga, lite vent laga

Tínâ varte útægelèg, eg fekk æ alli ti'.

heilt utslite

Frakkâ mí æ plent útæva. Skóne æ så útæva at der æ 'kji mei' å slíte på.

ut på

Da ró langt út'å vatni.

Ulv (mannsnamn)

Kjempekaren Åni va' sòn 'ass Úv.

1. person som er kvardagsleg, lett å ha med å gjere og grei
2. ikkje fin, ikkje forseggjord
3. lite vakker
Sjå også úvant og vand'e.

1. Det æ allstǿtt greitt å spørje æ Birgjit, hú æ så úvond å létt å bé'e.
2. 'An gjekk i úvande klæi.
3. Danil æ an host'e úvand'e dreng'e.

1. ikkje spesielt fint, daglegdags
Sjå også úvand'e.
2. bruka i uttrykket det æ úvandt (vert ikkje gradbøygt i denne samanheng)

1. 'An gjekk så úvandt klædd'e.
2. Det æ úvandt å gjère si fyri itt 'an hève gó' tí! Det va' úvandt å vite at det gjekk sò!

1. drøvelen
2. ulv
Sjå også drypili.

1. Eg æ jamt sår'e i úvæ itt eg æ kalleg krímsjúk'e.
2. Hèv' úven tèkje mykji saui i år?

uver

Mange vare dapare i úveir. An kan 'kji renne for úveiræ. Nær katten ell' hunden èt'e gras, kjæm'e det úveir. Fysst katten tvær seg attom øyró kjæm'e det úveir.

vind/skyretning som oftast gjev uver

Fysst skjýne kåm' frå Hâstâkoddæ, så kjæm'e regni frå an úveirskant'e.

ser ut til å verte uver

Det såg så úveirskleg út i dag tí'leg at mi hesja líke godt heile teigjen.

fjørskyer (uver i vente)

Sòme líke 'kji úveirskrulla itt da hav' liggjandi tjurt høy úti.

mønster eller "teikningar" på vatn som varslar meir regn

Det va' kalleg mæ úveirslǿkji på tjynninn, så det vare vel mei' regn snart.

svartsnegel

Mǿter an an úveirssnigjili vare det regn.

ugreitt, usameleg

'An gjekk så úvendeleg, huska si, å vrei seg.

ugrei å sjå til, usameleg
Sjå også úvendelèg'e (V).

Dèt va' den úvendelegaste jentâ eg hèv' sétt.

ugrei t.d. framferd, usameleg
Sjå også úvendeleg (H).

Dèt va' den uvendelègaste framferd eg hèv' sétt i heile mitt lív.

ein eller annan farleg handreiskap som ein ikkje bør bruke i slagsmål

Gònil varte så vónd at 'u tók a úverje å trúga mæ å drèp' 'an Gunnår.

vyrdlaus person

Mannen va' a úvidde som drakk å slóst kòr 'an fór.

lite vid

Slåtteteigjen va' helst'e úví'e, så mi laut slå godt út for å få an fudd'e stakk'e.

drap i vanvare

'An varte dǿmd'e for úviljedrap, så 'an slapp fengsel, men 'an laut bitale pæninge.

udugeleg person

'An va' a úvíse på slåtteteigjæ.

1. uvitande
2. liten (td del eller rest), uviktig

1. 'An laga seg så úvís'e.
2. Denna æ så úvís'e, å líti å brý seg om.

1. uhøfleg, useda, støytande
2. dårleg utsjånad
Somme seier "úvísklèg'e".

1. Ånund varte allstǿtt så úvískelèg'e fysst 'an ha' smaka det.
2. Svein varte reikna for úvísklèg'e, å varte alli gjipt'e. 

1. ugreitt kledd
2. ugrei framferd
Sjå også vískleg.

1. 'An gjekk så úvískleg klædd'e.
2. Tóne svòrar allstǿtt så úvísklegt.

medvitslaus tilstand; bruka berre i eintal
Sjå også úvite

Då da funn' 'æ, va' 'u i úvitæ.

1. svime av
2. slå nokon i svime
Sjå også úviti.

1. 'An ha' úvita då da funn' 'an.
2. "Eg ska' úvite deg!", kjýtte Bjørgúv.

handledd

'U va' rålíka 'å båe úvléó.

uforsiktig, uvyrden

Eg va' úvòrig'e å meidde opp'tt'e såri.

svært kvalmande synsinntrykk (bruka helst i ubunden form, eintal)

Eg fekk plent úvsig då eg såg dei feite, kvíte makkan.

1. uforsiktig person
2. person som ikkje bryr seg om korleis han steller seg

1. 'U va' a úvýre ti' løype.
2. Han æ a úvýre; 'an drikk'e å slæst å steller seg filli.
'An vart'e plent i úvýrunn då Gró sló opp.

uvørden
Sjå også agelaus'e.

Eivind va' an úvýren flòtari. Da våre úvýrne i talæ sí.

uforsiktig med eiga helse

Den som æ úvýren mæ sjave si, kan kåme ti' trège på dèt.

vyrdløyse

Det va' barre úvýrskap at 'an fǿre sund'e kjåkkjen.

leik som er så fæl og farleg at andre kan kome til skade

Mæ' da héle på mæ úvýrskjætó sikkå, gjekk det gali mæ 'enni Tóre.

uforsiktig, vørdlaus

'An va' så úvýrsklèg'e, å bar seg så úvýrsklegt at.

låm eller løype i bratt og ulendt terreng

D'æ mange unge som tikje gama løype úvýrslåmi.

skamfull, kjenner seg uverdig; gjeld både menneske og dyr

An kunna sjå ko úværug'e 'an va'.

skamfull, kjenner seg uverdig, føle at ein vert sett ned på, ikkje verte vyrd, ikkje kjenne seg vel

Hunden såg så úværugsklèg'e út då 'an skjø̀na 'an ha' gjårt nåkå gali. Gúten kåm så úværugsklèg'e inn på lærarrómi.

ikkje van med, ikkje van til, urøynd (vert ikkje gradbøygt)
Sjå også vånd'e og vengjast.

Ungan våre úvånde mæ å take fókk i hondí.

nokon som et "ureine ting" (om rovdyr og rovfugl)

Ramnen æ svårt'e å a grådig úæte.