Ordliste

i
Sjå også preposisjonen i.

'An hèv' lange lommu, men der æ líti í.

i
Sjå også adverbet í.

Eg vi sitje i bílæ å vente ti' du kjæm'e. 'An ha stóre lommu, men der va' líti í da.

i ei handvending (tek litt tid)

D’æ ‘kji gjårt i a hondevending, detti!

til alle tider, allstøtt

Detti lopti ska' stande 'er i alder å æve!

i kvarandre

Di eg bèr'e æ så pass tungt at eg hève tvei sekkji í ananné.

i etterskot med arbeid (rekk ikkje det ein skal)

Eg æ så ivelesst'e mæ arbeid, at eg vare i baktropp mæ mykji.

1. i fortviling
2. i mangel

1. Eg vare plent i beit mæ dessa ungâ!
2. Eg æ så i beit for tóbakk!

i tvil

Eg va' så i birå' om mi sill' av på heií ell' barre vèr' heimi. Eg æ så i birå' om eg ska' halde på mæ desse spitingjinn.

1. nedfor, trist til sinns
2. i tvil

1. Eg æ så i bitrykk si' ungan have flutt út.
2. Eg æ så i bitrykk ko eg ska' gjère!

i vårbløminga

D'æ vént i blǿmingjinn.

i sine beste år (mest bruka om karar)

Båi sø̀nin mí æ i bragji å hav' sett sikkå opp kverrsitt hús.

lagringsplass for ved til dagleg bruk i eller ved åren (i tida etter at vedomnen vart vanleg å ha i stoga)

'Er æ så mørkt i stògunn seinhaustis, at du må inkji snåve i brondó itt du kjæm'e inn dynní. "Bóa sit i brondó å brenner seg 'å hondó" (rim).

"akkurat då" (samtidige hendingar)

I den formédels tí' mi venta på bussen, såge mi sjúkebílen kjøyrde forbí.

då, i den stunda

I det bil da vill' ti' heise flakji, kåm der nåkå frykteleg vindkost.

i diket

Mi strita å slite, men mi rikka alli vetrongjæ som låg i díkji.

i knas

Den véni koppen datt n'i tili å gjekk i dras.

i brennhast, i rask rekkjefylgje, i eitt

Då eg ha' blærebitendelsi, laut eg springe å míge i ei brennòte.

i eitt, omatt og omatt, stendig, i eininga
Sjå også sau.

Itt an eller mæ brusu, lýt an sópe tili i ei sau.

t.d. uryddig i vid forstand

Adde leiingan låge barre i a usse, så eg brúka long tíd på å veivle da opp.

tora slår i eitt

Det hèv' vòre i ein brakji i heile ettenónæ, så eg hèv' drègje út mange av stǿpseló.

"i ein samanhengande arbeidsinnsats"

Høyingjí gjekk i ein kjøyr'e då veiri såg útrygt út.

"i ei suppe"

Spíkera å skrúva låge i ein saur'e.

uttrykk bruka om å gjere ting fortare enn ein kan forvente

Eg gjåre fem munnhorpu i ein smedd'e.

"i ein haug"

Búí ligg'e i ein sodd'e!

i eitt, omatt og omatt, gong etter gong, stendig, i eininga

Da héle det i eitt bâ i epl'onninn.

i snøstorm

Heile heií va' i eitt fòk i dag.

utan opphald

Da héle det i eitt renni, trettendi ti' endis.

i oppøsing, i opphissing
Sjå også eksi og ekse seg opp.

Anne va' så i eksi, at eg tóre alli spørje om eg fekk låne pæninge av 'enni.

i farten; stressa tilstand

Eg va' så i fauksen at eg sprang út i barre tofló.

"i farten" (ha det travelt)

Èg æ så i feikten i dag, for eg hève så mykji eg lýt gjère. 'An va så i feikten for å finne a kåne.

i fjor
Sjå også i fjår (V).

I fjór va' 'er jamt kaldt.

i fjor
Sjå også i fjór (H).

I fjår va' 'er an fæl'e snjóvetr'e.

i flaum

Bekkjen gjekk i fløymi.

i farten

Òlâv va' så i fòkji då mi mǿttest, 'an ha' alli tí' ti rǿe mæ meg.

i lomma (innvendig lomme i dalebuksu)

Eg hèv' seslebókjí i fóræ.

arbeide med fløyting av tømmer i Stóråne

Om våri va' det mange ungdóma som våre mæ i fossó.

til rådvelde (om pengar)

'An ha' 'kji kå tvó hundre krónu i vikunn i frí.

stor nok til å kome med fýâ (om elv)

Fysst åne æ i fýelag, æ 'u så flaumstór at an kan støyte timri útí.

natt til i går

Det va' kalleg di det ringde i fyrenótt. Eg sòv alli heile fyrenótt.

1. i farten
2. i stor glede

1. Kjètil va' i føykjen jamt å samt, 'an kunna alli róe seg.
2. Svein va' så i føykjen då eg treft' 'an, 'an ha' plent vorte gófa.

i slag

'An va' så i gér då 'an kåm att'e frå Sǿlondó.

"i form"

Koss æ du i gjeiró i dag?

i emning, noko som vert gjort

Kubbestólen du ska' have, æ i gjærsló.

utmarka der ein har husdyra på beite og gjæter dei (bruka berre i bunden form eintal)
Sjå også búskog'e

"I dag lýt dú Bóa i gjæsleskóg", sa Mamme då 'u vekkte meg.

i går
Sjå også i gjårførridagjen og i gjårmorgó.

I gjår va' eg sjúk'e.

dagen før i går; bruka berre i bunden form eintal
Sjå også i gjår og i gjårmorgó.

Birgjitt å Èlí tóke út i gjårførridagjen; alli sa da kòr da silli.

"kvelden før i går kveld"

Det blés harleg i gjårfyrrikveldi.

om morgonen i går; bruka berre i ubunden form eintal
Sjå også i gjår og i gjårførridagjen.

Gýró å Hæge bigjynte å bake i gjårmorgó.

i krangel / usemje med

Eg æ tídt i hakkji mæ ein av grannó.

vere ør i hovudet (slik at ein ikkje veit kva ein seier pga ulykke, sjukdom o.l.)

Ein som æ i hèlóró, sansar si 'kji plent.

stansa av folk, stansa av hindring

Mi tóke sauin i hepti så da sille kåme inn på den rétti vègjen.

å vere i betring, kome seg att

Gunnår va' i hèvi då 'an kåm heim'tt'e frå sjúkehúsæ, fortålde Gófa.

"i full fart", "fort og gale"

Denne munnhorpa eg fekk, som Bjúg hèv' smía, må vèr' gjår' i hurr å snurr, for eg kan alli brúk' 'æ!

såvidt, snautt

'An fekk i hægdinn a høysbýr i dei gjótunn.

Uttrykket er bruka om å køyre heim høy frå heia dengong bøndene slo der. Når der ikkje var veg, måtte høyet hentast med hest og slede på vinterføre. Høyet var hausta sommaren før, og lagra i bu eller høystakk. Snøføret var oftast ikkje godt nok før i februar, men uver kunne likevel gjere desse turane dramatiske for både mann og hest. Dei som hadde lengst veg starta i mørkret om morgonen, og kom heim att i mørkret om kvelden.

Det va' vóndt i høyskóg itt det va' snjóføykje.

halvvaken

Eg va' 'kji plent vak'e, så eg svòra i håvsvimnæ.

i tvil

Eg æ i ív om ko som æ best'e. Eg æ i ív om eg ska' fǿ den sauen.

i tvil
Sjå også íve seg í.

'U va' så i ívelsi om 'u sill' gange gymnasi ell' yrkjisskúlen.

i jord

Mi kåme 'kji i jari førr'ell mi sku'. Gófa hèv' lègje i jari i tjúge år.

om kapp

Da stevjast i kappi. Den lisle jentâ ha' mót i bringe, 'u vill' i kappi mæ sólí springe (stevline).

nedsøkkt
Sjå også kave (2).

Nò æ den hǿgri stivilen min plent i kav i søyledíkjæ.
Torgrím va' i kav i gjelli.

misse pusten (ved hoste, lått eller gråt)

Itt bonní ha' kjíkjehósti, så hósta da sikkå i kjíkji.

i kominga
Sjå også kjǿmd.

Da sille vère i kjǿmdinn nò, ette som da hav' sagt.

i klemme

Kjýrí kåm i klemstr då 'u vassa ive Opte, der va' tvei steina som stóge mótananné som an plóg'e.

i full kost gjennom arbeidsdagen

D'æ mykji arbei for húsmoirí å hav' mange i kostæ.

skort på luft (td om ved som er dekt av oske)

Ellen sloknar fysst vé'en ligg'e i kóvi. Lògan ljóte få røkkje sikkå, da mòge 'kji liggje i kóvi.

i løynd, hemmeleg, løynleg

Detti lýt vère i kúrt mak, mi vi' alli seie det mæ nòken.

i kominga

Våri æ i kåmingjinn nò.

i godt humør
Sjå også i úlag og lag.

Æ du alli i lag idag?

uttrykk bruka i samband med å hente heim lauvkjervar frå skogen

Mi våre i lauvskóg i gjår å kjøyre heim'tt'e a lass mæ lauvkjervi.

til sengs

'U va' så sjúk at 'u måtte i lègâ.

før det vert mørkt om kvelden (uttrykket er ubunden dativ)

Eg vi' helst'e kåme heim'tt'e i ljósi, så eg sér ti' slípe ljæne.

i lære

Torgrím æ i læri ennå, 'an hèv inkji tèkje sveinebrævi.

sund, i småbitar

Den véni vasen datt n'i stei'tili å låg i mask.

så lenge eg har levd eller kan minnast

Eg hèv' alli sétt makjen i mitt livandi lív.

i morgon

I morgó vi' mi hav' åkkå an heietúr'e.

i morgon (uttrykk som tyder at noko må skje dagen etter)

I morgó den dag ordnar du detti, din filleveir'e!

"dagen etter i morgon"

Èg kan inkji vèr' mæ i morgóhindagjen.

i motlegg

Ko fekk du i mótlag for den klokkâ?

i mørker (uttrykket er ubunden dativ)

Èg å Sigúrd tótte det va' gó'slegt å sitje i myrkri.

i skog der ein kan plukke nøtter

Sku' mi i nateskóg i dag?

til knes

'U vassa i nétti. Grasi gjekk i nétti.

"i form"

Koss æ du i nykkjingó i dag?

i spesielt godlag

Mannen kåm i ovlag út'å kveldi.

i hardt arbeid (om hestar og folk)

Det æ tungt å vère i reiunn heile åri.

uttrykk bruka i samband med å dra til skogs etter ris for krøter og smòlogg i vårknípa

I vårknípunn måtte da stundom i rísskóg for å bergje dýrí.

i same omgang (medan ein er i farten)

Sku' mi beise lé'veggjen å plattingjen i same fòkji?

på same tid, i same omgang

Eg va' av å plukka týtebèr, å glåpte au ette búinn i same renni.

ikkje kome lenger, vere på same staden som før 

Detti eg stelte, gjekk sund'e att'e, så nò æ eg i same skòrinn.

1. opprømt, i høg stemning
2. svært engasjert td i ein debatt
3. i farten

1. Haddvår va' så i segl då 'an ha' fengje si kåne.
2. Tóre va' så i segl då da diskutéra sentrumsbyggji.
3. 'U va' så i segl då 'u kåm, at 'u ha' alli tíd ti' tale mæ åkkå, men laut avgari mæ same.

den seinare del av noko, på slutten av

I seini endâ av slagsmålæ varte det Kjètil som vann. I seini endâ av kampæ varte det a mål.

i siste liten

"Eg æ sein'e, men inkji for sein'e", sa Torgrím, 'an kåm i seiste slǿmdinn.

for seg sjølv, åtskilt.

Èg vi' have mitt i sér! Búsètan åte i sér.

i seg

'U fekk slig a ræsle í si då tóreveiri kåm. 'An æ så snill'e í si, 'an ligg'e i voggunn å der æ alli an lýd'e í 'ó.

nyleg, nokså nyss

Nò i sinn va' der an tòkedugnâ'e i Vaddebǿ.

til / på skulen

Èg plage kjøyre ungan i skúli. Eg gjeng'e i skúli kverr dag'e, detti åri.

sjå etter rypesnarene

Hèv' du vòre i snòreskóg i dag?

heilt knusa

Búí varte slègjí i sodd'e av råsinn.

ved solnedgang

Skó' alli jenta i kyrkjeklæi, å alli slåttâ i sóleglæi (stevline).

i god stand

Gognin 'ass Taddeiv æ allstǿtt i stell.

i fine klede, opplagd og i godlag (om karar)

Åni va' verkeleg i stròkji det kveldi.

lett synleg

'U stód plent i sýndinn på haugjæ.

til synes

Nò æ da i sýninn, støylsfókkji. Kan du 'kji gå detta moltestǿi; dèra stend'e det midt i sýninn!

1. ha for mykje å gjere
1.ha gjeldsproblem 
Sjå også kave (1).

1. No æ eg i søkk å kav i arbeid.
2. Æ an i søkk å kav i gjelli, så fær an alli fré'e i tankó.

"i landa rundt Middelhavet"

Sòme líke sikkå i sǿlondó, dèr det æ varmt.

halvturrt høy som er lagt i haugar

Ha' an kjembt å lagt høytti i såt, tólde det godt nåkå líti regn om nóttí.

å vere i gong med noko

Nò æ eg i takji mæ å tekkje húsí.

i strekk (samanhengjande td dagar)

Mi ha' sløyd'e fjórten dage i trekk.

vere sliten

Mi gjinge i tròtó mæ dei tunge kjø̀tkassó.

i trumål, plent som det er

"I trús måti æ det plent sò", sa Anne mæ 'æ Yngjebjør.

no og då, av og til

'U va' sjúk å låg i túrevis. Eg verkjer i ryggjæ túrevís.

vere dårleg til beins eller uklår i hovudet (pga ei helsetilstand eller alkoholpåverknad)

'An måtte vère i tussvidrunn den som tók den lange ytrifrakkâ mí ette mǿtæ!

i dårleg humør
Sjå også i lag og lag.

Jón æ jamt i úlag for tí'inn.

når det ikkje passar

Det tikjest treffe at sòme allstǿtt ljóte kåme i útíó.

bruka om person som ikkje bryr seg om korleis det går med ein sjølv eller konsekvensane av det ein gjer (oftast bruka om personar som har mist kjærasten og kastar alle hemningar)

Tóne va' plent i úvýrunn då kjærasten ha' reist frå 'enni.

1. i beit for, vere i vanskar
2. i tvil

1. 'An kåm så i vandi for pæninge.
2. Eg æ så i vandi ko eg ska' bistemme meg fyri.

i vedskog

Hèv' du vòre i vé'eskóg i heile dag?

falle ned på bakken (td pga glatt underlag eller slagsmål)

Tór dalga ti' mi så eg laut i velten.

i vinter
Sjå også vetr'e.

I vèt'e hèv' det vòr' líti snjór'e. Hèv du hoggje bjalka i vèt'e?

i bjørkebeltet

Rjúpesnòrun sette da mykji i véunn.

yrkedagane (måndag t.o.m. laurdag)

Eg gjeng'e kvendagsklædd'e i virkó.

i pant

Tommås fekk klokkâ mí i visse då eg lånte nåkå pæninge av 'ó.

1. senil, ikkje tilrekneleg, sinnsforvirra
2. gjere noko utan å tenkje seg om
Sjå også båndǿmi, fjatre, fjatren og vadre (tyding 2).

1. Ette dèt 'an ha' vòr' úti i FN-tæniste, va' 'an helst'e i vodrunn då 'an kåm heim'tt'e.
2. Koss' kunna du finne på detta; æ du plent i vodró?

i våre dagar, i vår levetid

I åkkås dage hèv 'er alli vòr' slig sótt som korónaen.

idast (gidde)

'An íest alli bère inn vé'e agong!

1. smø̀r som er så blautt at det har bråna eller halvsmelta
2. oppjaga, sveitt etter hardt strev, raud i andletet

1. Det va' slig hiti ette heiinn at smø̀ri mi ha' mæ va' íbråi.
2. Åsmund va' så íbråen då 'an kåm i mål i Síredal, 'an ha' gjengje Sæsilåmí.

krokete (om tre)

Denna furâ æ så íbugjí at an kan inkji brúke 'æ ti' anna 'ell vé'e.

oppøst og "skarp" (om oppførsel)

'U kunna vare iddandi itt 'u varte mótsagd.

verte oppøst eller sinna

'An idda seg ti' å tók út førr'ell eg fekk tale mæ 'an.

ille
Sjå også vóndt, vestne, vónde og adverbet iddi.

Det va' a iddi veir i gjår.

ille
Sjå også adjektivet iddi, vóndt, vestne og vónde.

Det va' så iddi fyr' da som det kunna, da svulte mest'e i hèl.

motlaus, fortvila, tykkje leitt, vere nedfor

Moirí varte så iddi farí då Anlaug tók 'an Òlâv. 'An varte så iddi faren då 'an braut âv skjíne sí.

vanskeleg tilstand

Da vorte iddi fata då húsí brunne å alli nòkå ting varte berga.

dårleg situert

Sòme av húsmonnó våre iddi stadde.

rådlaus, vere i beit med noko

Eg æ iddi stelt'e si' eg vrei' av den eini tennpluggjen då eg sille sipte plugga!

vanskeleg for å tru

Dèt vi' eg iddi trú.

dårleg stelt (økonomisk eller fysisk)

Gunnår æ så halt'e å iddi vòren.

vere i tvil

"Eg idrar alli på Skriftí, sa Sigríd, då 'u las i Bíbilæ.

kvervel i vatn
Sjå også sveivle.

Der va' a stór íe i Rèkavíkjinn, å dèr va' der ei som druknast for lengji sía.

fall gjennom skare eller blaut myr

Haddvår ha' nåkå fæle ífodd nédafor Svíneva'.

opninga i ein sko

Skóne mí æ så tronge i ífaræ at da æ mest'e úmògelège å få på seg forotta skójinn.

giktbroten, krokete

Aslag æ igdebròten, 'an gjeng'e mæ tvæ krykkju.

1. svolten
2. tom innvendig; t.d. eit rote tre
3. konveks

1. Eg æ så solten at eg æ plent íhól'e.
2. Den furâ æ íhól.
3. "Det nyttar inkji mæ íhóle brillu itt an æ nérsýnt'e", sa Såvi.

samansett på ein dårleg måte

Kvilten min æ så ihópfata, eg veit 'kji ko lengji 'an kan brúkast. 

velbygd (om kroppsform)

Òlâv va' fǿr'e å godt ihópkåmen.

ihoplafta (om taksperrer)

Raptan våre ihópskara.

i saman att

Grímâ hèv' losna frå sólâ, eg lýt saume det ihóp'tt'e.

fotkvelv (midt under foten)

Eg hèv' så vondt i ikkâ, eg trodde n'i an spíker.

bruka om person som er vanskeleg å ha med å gjere

Lidvår æ så fælt a ikl, 'an tòler inkji å var' mótsagd'e.

terge, erte, mobbe

'An ikla ti' 'an fekk det som 'an villi.

kranglete

'An varte tídt iklen itt 'an va' drukkjen.

ekorn
Sjå også trébjynn'e (H).

Íkonní kunne stundom øyeleggje furun fysst da nage av borkjen dèr 'an æ tunn'e.

harpiks av gran, med ljosraud farge; bruka berre i eintal
Sjå også íkonn, kvåe og grånkvåe.

Íkonnkvåâ æ så raud í si.

om lag

Det æ ikring trjå míl frå Valle ti' Bykle kjyrkjebygd.

alt det ein får

Det va' líti vermdi mi finge i sommår, å di mi finge i júní, va' alt íkåmi, resten av sommåræ va' barre úveir.

1. dra noko unødvendig ut i tid (td eit møte)
2. forlengje sjukdomstida ved å vere uvøren når ein er sjuk

1. Denna sakjí turve mi alli ílengje mei'.
2. Du lýt vère vòrige så du inkji ílengjer sjúkdómen.

elektrikar

D'æ vanskeleg å få tak i iletrikara i dag.

elektrisk

Ånund hèv' lært seg å spile på iletrisk'e gitar'e.

gråte med kraftig røyst, skrike
Sjå også bèle, bèl'e, illvåle og illbelje.

Det va' så vóndt at 'an illbèla.

gråte med kraftig røyst, skrike
Sjå også belje, illbèle og illvåle.

1. snappsinna kvinne
2. person som er "hyperaktiv"
3. uforsiktig "rivjern" i arbeid

1. Gònil æ a illflette, 'u tòler líti førr'ell 'u var' vónd.
2. Den illflettâ kan alli sitje i ró!
3. Illflettun kunn' vèr' nòkå tankelause å úvýrne i arbeiæ sí.

hyle skjerande og langdrege (bruka om td bjørn eller gris)

Bjynnen illgrýlte då 'an datt.

ustelt, uflidd
Sjå også illhervelèg'e (V).

Eg såg enn illherveleg mann'e ned'å kaféæ.

person / ting som er ustelt, svært stygg
Sjå også illherveleg (H).

'An såg illhervelèg'e út ette' å hav' lègje trjå viku inni heiinn. 'An ha' dotte å slègje seg å rive sunde klæí, å såg illhervelèg'e út.

tanke om noko vondt

'U fekk slig enn illhug'e at nòkå vóndt ha' hendt heimi.

å skrike ut når noko er så smertefullt at ein ikkje kan teie seg
Sjå også húve og nauhúve.

lage ein svært kvass og spiss lyd (forsterkande uttrykk)

Lǿmendí illníste itt an ǿrter da.

eldraud

Mi vurte plent illraude ette å have vòre úti i sólinn heile dagjen.

kraftig skrik, sterk gråt

Tóne illræma då 'u fekk "trippelsprøytâ".

illrøynsle

Eg fekk slig a illrøynd mæ dei dýre, fillne bílæ eg kaupti.

dårleg erfaring

An lærer av illrøynsle.

oppjaga og vondsleg andletsuttrykk
Sjå også illskleg (H).

Bjørgúv va' så illsklèg'e at mi vorte mest'e ræde.

ser vondt ut (td eit betent sår)

Kaunen på hondinn såg illsklèg'e út, så Anne laut ti' doktaræ.

person med "oppjaga" andletsuttrykk
Sjå også illsklèg'e (V).

Tarjei æ jamt så illsklèg'e.

svært sur (td om mjølk om sommaren i eldre tid)

Den mjåkkjí da' ha' heimi fysst kjýne våre 'å støylæ, va' illsúr fysst det lei' 'å sommåri.

1. uroleg, nervøs for noko som er i vente
2. (over) ivrig etter å få vere med / sleppe til
Sjå også tradde.

1. Eg va' så úrólèg, det va' plent så eg illtradda.
2. 'An va' så ǿr'e ette å kåme út'å banen at 'an plent illtradda.

verkje svært vondt og skarpt

Nò illverkjer det i tonninn som eg hèv' fengje hòl í.

gråte svært kraftig / høgt og sårt (om born)
Sjå også våle, vål, illbèle og illbelje.

Sigríd illvåla då 'u datt ó' voggunn. Det va' så vóndt at 'u illvåla.

1. glødande
2. brennande med store flammer

1. Jinni lýt vare mest'e ílògandi fysst an vi' smíe.
2. Båli brenn'e ílògandi.

andløgd, på gensa til å le

Eg varte så ílǿgd'e då eg såg 'an Aslag i rósa stuttbuksu.

1. skiftevis
2. varierande, "opp og ned"

1. Det blés frå ímíse kanta. Èg kan spíkre mæ ímíse hondó. "Èg gjeng'e mæ ímíse fótó fyri" (skjemtande tale).
2. Det æ så ímíse mæ dei pennó, eg hèv' ein som litar så filli.

skiftevis, ulikt

D'æ så ímíst mæ fókk, sòme vi' hav' det so, å aire vi' hav' det so.

arbeide på eit emne som skal verte til eit ferdig produkt

Haddvår imna på an kubbestól'e.

1. likne på (utsjånad, eigenskaper)
2. herme etter

1. Torjús imnar ette gófa sí.
2. Vetli tótte så gama imne ette vaksi fókk.

tenkje ut, planleggje, førebu

Ko æ det du imnar på?

vekse til, teikne til

Håvår imnar ti' å vare an gó'e sylvsmé'e. Detti imnar ti' vare a vént bórd.

lovande

Sigríd æ slig a imnelegt bån.

emnetre (tre som kan vere eit godt emne til noko ein kan trengje)

Da blédde sikkå jamt út imnetré i håbballæ, då ha' da best'e tíd.

1. treemne
2. tema

1. 'An fann a greitt imni ti' a stuttorv.
2. Sòme líke best'e å granske nåkå få útvålde imni å setje sikkå mest'e mògeleg inn i dei.

byrjing, på gong

Då mi slakta sauen va' der imning ti' fóster í 'ó. Eg hèv' an slé'i på imning inni verkstaæ.

mot einannan

Mi butta imót ananné i trengslunn.

siste sundag før jol

Imresundagjen laut fatikkfókkji få almissun sí; kjø̀t, flesk, ǿl, brau å anna.

ingen

"Det kan ingjen vite om lykkâ æ fyri ell' etti" (herme). Yngjebjør å Òlav finge ingle bonn. Heile botnen av stólæ æ né'å, så der æ ingle stig. Mi have der ingle klæi ti' två.

Inger

Ingjer hèv' gjårt 'pomm.

på ingen måte

Det æ ingjóleis dèt same ko an èt'e. Eg vi' ingjóleis klandre deg for detti.

ikkje
"Inkji" vert oftast bruka når ein vil understreke meininga si. "'Kji" er trykklett og er ei avstytting av "inkji".

'Er æ inkji úti vèrandi, i desse kjylæ! 'Er æ 'kji úti vèrandi, i desse kjylæ! Inkji kåm om sundagjen, for då æ eg 'kji heimi. Det som inkji kan lækjast lýt haldast út.

"endåtil ikkje", "ikkje eingong"

Eg fekk inkji agong lǿn av 'ó. Eg va' så sjúk'e at eg visste alli agong kor eg va'.

ikkje andre alternativ

Det vare 'kji anna ti' 'ell at mi ljóte bigjève denna túren. 

"ikkje brukande til anna enn å..."

'An æ 'kji annas ti' 'ell å slengje heimi. Detti plaggji æ så dvålka at det æ inkji annas ti' 'ell ti' kvenndagsbrúk.

korkje

D'æ 'kji antel vént ell' godt bygt detta byggverkji du hèv' sett opp!

svært lite bel, ein augneblink

Det va' inkji bil, så kåm Jø̀runden jótandi.

ikkje greie å få eit vindauga fritt for rim og is sjølv om ein fyrer kraftig

'Er æ tjúge kallegradi úti, så eg fær inkji knite rímæ på kjykkenglasæ.

berre; berre bruka i nektande form

Det æ inkji kå èg som hèv' vòr' heimi i dag. 'An hèv' 'kji kå sjave si å takke! Eg hève 'kji vòre sjúk'e kå ein dag'e i år.

ikkje kome av flekken

Skóteren kåm inkji avstâi, 'an barre spóla seg né'í.

tillate seg mykje
Sjå også meikke.

Mi meikka åkkå alli nòkå ting då mi våre på færi. Eg vi' inkji meikke mi nòkå ting i jólinn.

ikkje vakker 

"'An æ inkji nåkå sjå på, den nýi læraren da hav' ti'sett", sa Tóne.

får ikkje gjort unna arbeidet

'U fekk alli arbei'i ó' hondó.

ikkje heilt normal i hovudet, psykisk utviklingshemma

'An æ masen, men an må vite at 'an æ 'kji plent som 'an ska'.

vere uklår i hovudet (bruka om born og vaksne)

Torjús rådde si inkji allstǿtt.

ikkje så veldig stor

Lisle-Gýró æ inkji stór ti', men 'u kan alt mókke.

uventa sterk, god, flink (gjeld personar)

Ånund æ líten å sjå ti', men 'an æ inkji for katten i ryggjetak.

ikkje like noko

Eg æ 'kji på 'an Einår. Eg æ 'kji nåkå på mjåkk.

uttrykk bruka om personar med mentale skavankar
Sjå også rétt'e.

An kunna 'kji trú at Anne va' rétt, sò som 'u bar seg då Bóa fǿre sund'e den rósutti bodden.

ikkje nøye

Det æ 'kji vandare í mæ dessa jakkunn, 'u æ så útslití at du kan barre kast' enni.

ynkeleg, lite verdt

Detta æ så inkjiskleg, d'æ alli verdt nòkå ting.

på innsida av beina

Fysst an æ fæl'e ti' kanne njó, kan an slíte buksun innabei's.

innanfor (td hus, grense eller gjeldande regelverk)

"Eg meine eg æ innafyri fysst eg legg'e fram denné tioríen", sa forskaren.

innomhus

Det æ best'e å halde seg innahýsis itt veiri æ for fælt. Mi kunne 'kji have sossavóri innahysis!

innvendig mål (uttrykket vert berre bruka når ein måler opp avstander)

Rómi æ fem méter breitt, innaskors.

inntil

Sèt deg innat omnæ så du fær verme deg! Då mi kóme innât, såge mi at lambi låg der daudt.

inntil kvarandre

Der va' så mykji fókk i kjyrkjunn at mi såte plent innâtananné i benkjó.

innanfrå

'An bòra innâti då 'an sille leggje vassrøyra inn i fjósi.

innbarka, sterkt interessert

Bjynn va' innbeitt'e mæ gåmålt, så 'an visste så mykji. 

tru

Eg vi' innbille mi at denna bílen æ spræk'e.

innafor, på innsida av

'U høyre at det tusla innenat klæningjæ.

innetter

'An gjekk innette vègjæ.

innetter

'An ha' a rart gongelag, mæ fótó innetti.

bekk eller elv som renn inn i eit vatn

Mærelagji ligg'e allstǿtt i innfallsósæ, i gåttebekkjæ.

dyr som har mykje feitt kring innvolane 

Dei stuttróva sauin æ innfeite.

bruka om personar som går med fotblada mot kvarandre

Hæge æ så innfǿtt, men 'u veks'e det vel av si itt 'u var' stǿri.

inngått, tilpassa

Nò æ skóne góe å gange mæ si da æ inngjengne.

gjerug, får aldri nok av mat o.l.

Jón sa 'an va' plent innhól'e, 'an ha' gløymt nystunn sí, så 'an ha' alli ète heile dagjen.

inni

Tréstomnen æ hól'e inní. 

inne

A innvedde sit'e mykji inni.

inn igjennom

Da ha' meldt fælt úveir, men Tór reiste innigjænom líkevæl.

person som talar for ofte og mykje

"Lat barre denna innikvinní gange!", sa Gunvor om æ Svålaug.

1. ha nok av alt
2. samle seg mange ting for å ha det for seg sjølv
Somme seier "innmugga".

1. Nikelos æ inkji létt'e å gjève gåvu ti', 'an æ plent innimugga!
2. Tårål æ innimugga.

mykje påkledd med tykke jakker o.l. på seg

Ska' 'an i høyskóg, æ det godt å vère innirúa.

uver som er så kraftig at det er best å vere inne (vanskeleg å drive med arbeid eller aktivitetar utandørs)

I dag æ det innisètveir, å godt å have nóg av vé'e.

kvinne frå Innistog (Homme, Dale, Viki osv)

Eg kjenner a innistòge som búr i Býn.

mann frå Innistog (Homme, Dale, Viki osv)

Mi fýgdest mæ innistògan 'å støyli. Mi mǿtte innistògó 'å vègjæ.

1. innover
2. skjøne

1.  Det va' a sýn koss 'u dreia si innive kjørkjetili.
2. Eg trúr Bóa tók det innive seg at 'an ha' gjårt nåkå gali.

ha nok av alle slag, ha store mengder på lager

Tussejentun sille vèr' innmugga mæ sylv.

samle

"Eg hèv' stræva å innmugga meg mæ órd å talesveipi som hav' gjengje hèra førr'ell landsmåli kåm", sa Knút.

person med smale og tunne lepper (og har hake som stikk langt fram)

Den jenta va' innmynnt. Misser an tennan, var' an innmynnt'e.

innmed

Eg stód innmæ den stóre furâ å Papa tók meg av.

1. åkerkant
2. strandkant

1. Kvikâ kan ète seg inn'å åkren, innmæ land. An fær fillí avling innmæ land.
2. Vi' an lauge seg, æ det varmaste innmæ land.

innmed einannan

Støylan låge tétt innmæ'nanné.

fastsurra

Det va' kalleg ko innsnara fiskan våre i nètæ.

stutt ærend innom i eit hus

'An va' jamt på innstig sjå 'ó Taddeiv.

innskrumpa

Det va' kallegt di innsukkjí kjýrí va' i svongó.

innåt att, i tillegg til

Eg legg'e nòkå inn'ttât desse gåvunn eg sender.

inn att

'U reiste inn'tt'e mæ postæ å ville fysst'e lèse âvísâ. Det æ alli så vént som fysst det véne vender inn'tt'e.

inn langs med

Eg gjekk inn'tt'emæ húseveggjjæ for å inkji var' våt.

inn att i

Hèv du vòr' inn'ttí?

innover att

'An gjekk inn'tt'igjænom vègjen att'e.

inn att frå

Gunnår kåm plent inn'tt'ó' fjósæ, då grauten stó' på bóræ.

inn att (ein kjapp tur)

Eg kjæm'e inn'ttom å hentar deg klokka sjau i kveld. Gyvi va' tídt inn'tom å drakk vatn i heitaste slåttæ.

innunder att

Eg kasta dei òverlause skóræ inn'ttunde kvílâ. Eg legg'e detti tæpi inn'tt'undi att'e; det kan barre liggje unde kvílunn.

inn på att

"Hèv' du kåm' inn'tt'å vègjen att'e, 'ell gjeng'e du ennå dèra i úkviddæ?", spúre Augund 'an Tarjei, i tilefónæ.

1. mann eller kvinne som held seg helst heime (sjeldan ut blant folk, kan vere folkesky)
2. mann som ikkje duger til arbeid ute
Somme seier "innivedde".
Sjå også innvedden.

1. Innveddun få 'kji opplive mykji.
2. Den inniveddâ kunn' mi inkji hav' mæ åkkå på tòkedugnâ'en!

bruka om person som mest berre held seg heime
Somme seier "innivedden".
Sjå også innvedde.

Jón va' så innvedden at det va' mange som alli ha' sétt 'an på år å dage.

mann som mest berre held seg heime
Somme seier "inniveddingji".

Innveddingan halde sikkå mest'e barre heimi.

Innvollane; bruka berre i fleirtal.

Førr'e så brúka da mesteparten av innvòló ti' mat'e, det va' líti da kasta.

bere på eit konstant sinne innvendig (utan å vise det direkte)

Gjermund tóttest vère innvónd'e heile lívi.

innpå
Sjå også preposisjonen inn'å.

Eg kjøyre traktóren inn'å trandan. Det gjekk inn'å meg då eg høyre at Gófa ha' døytt.

innpå, inn i mot
Sjå også adverbet inn'å.

Eg kjøyre traktóren inn'å trandan. Det va' såvídt eg kåm inn'å 'an, men 'an datt som enn sekk'e.

spreie seg, setje i gong med noko nytt, nøre under eit eller anna

Det vare jamt ínǿrt fysst sòme bigjynde. Det va' ingjen som ville ínǿre denna úlílège sakjí.

spreie seg, utvikle seg (td ein idé eller materielle ting)

Der varte mange ínǿr'e hít 'å Hòvæ, då nokle ha' fengje sikkå skóter.

grue seg for noko, íve seg í

Pål íra seg ti' å seie at 'an inkji kåm i líkfærí.

avrunda (td egga på ei øks, eikje)

Denne øksí æ så írunda at an snautt kan brúke 'æ ti' hogge ís'e mæ.

iskant på vatn eller elv (der isen sluttar mot ope vatn)

Di ljóte passe dikkå på ísæ né'å ånæ så di inkji kåme for nére ísbaræ.

is

'An måtte hogge gjænom fleire ísi då 'an vill' hente vatn i tjynninn.

verte islag på toppen av kvinneslòkji så vatnet kan renne mellom "slòkji" og íslaget

D'æ greitt male i kjylæ fysst slòkji hèv' ísa ivi.

isflak

Ísflongjí drív'e att å fram for veir å vind'e.

1. is som er farande på over vatn
2. islagd veg

1. Botnaran vår' jamt avhengige av ísfǿri vetretíd.
2. Det æ 'kji jamt 'er æ ísfǿri i dag si' da brøyte så godt.

istapp

Det æ jamt a teikn på fillen isolasjón'e fysst det heng'e mykji ísjokla útive droprennó.

smelte frå land (om is)

An kan 'kji fare votní lenge', for det hèv' íslòsa.

person som smiler over heile andletet, vert ikkje gradbøygt

Det æ gó'slegt sjå 'an Niklos, 'an æ så ísmílen.
Åslaug kåm så ísmílí inn'tt'e.

rastlaus, svært uroleg

'An sprang som 'an va' issa.

ha lyst på

Bóa issa ette ís'e, mest'e kverr dag'e.

tunn issørpe på vatn

Om hausti æ det kaldt å grave å arbeie i íssarræ.

1. kommandere ein hund til å få tak i noko (td eit dyr)
2. vere rastlaus, ikkje kunne vere i ro

1. Taddeiv issa hunden på sauin så 'an sille jage da ó' hagâ.
2. Borgjill sprang som 'u va' issa.

øse opp

Inkji issi opp 'an Bóa, 'an ska' snart leggje seg!

legge seg is eller hard snø framføre torvollen (demmer opp vatn som då fløymer «oppover» og gjer neverlaget utett; same forklåring som anskare)

Det ísskara då mi ha' vòr' i búinn i nåkå tíma, å ellt helst'e fælt.

isbelte langs land i bekk eller vatn (der det er ope vatn midt i bekken, men der isen ikkje har lagt seg over heile bekken)

Det singla i ísskrjån då eg stakk skjístaven igjænom.

lang og smal remse med is langs med land

Karan hoggje út a long ísspong så da finge leggje 'å vèg'e ive åne.

1. trappesteg (det ein stig på i ei trapp)
2. stigbøyle på vogn eller sal

1. D'æ greitt mæ breie ístig i a stétt.
2. Skjýsskjerrâ æ så håg å kåm' oppí at der æ a ístig 'å kvære lénæ.

1. reiskap til å hogge hol når ein vil fiske på isen
2. dei framståande "greinene" på reinsdyrhorna

1. Hèv' du hoggje hòl i ísæ mæ ísvekkje nòkåsinni?
2. Óri "ísvekkje" varte visst au brúka om "greinin" på reissdýrhonní, førr' i tí'inn.

når
Sjå også fysst, dissom, visst og sjå / sétt nå.

Eg kjæm'e itt eg hèv tí'. Itt 'an alli vi', kan an 'kji trúg' 'an.

flittig, verksam

Ingjer æ allstǿtt så íug, kò 'u gjèri.

over ende

Eg snåva i a furerót å måtte iv' ende.

tvil om

Der va' 'kji ív í at detta va' rétt.

overlag, svært, umåteleg

D'æ iv'alt di hǿgt d'æ mæ bíl'e. D'æ iv'alt koss det kan fadde ti'.

svært rusa av alkohol

Øyúv va' ivandi fudd'e i bryddaupæ å' syste sí.

bruka i uttrykket íve seg í

Mi íva åkkå kalleg í om mi tóre hoppe ive bekkjen, der va' så strøymt.

over
NB! Komparativ og superlativforma er adjektiv, ikkje adverb.

Han ligg'e ive mé, i køyesengjinn. Han ligg'e i dei evri kvílunn.

over
Sjå også ivi.

Eg sprang ive bekkjen.

over alle grenser
Sjå også brík.

Det gjeng'e ive adde bríka mæ 'ó Grundi, nò hèv' 'an nóg øydt opp alt di 'an hèv' ervt.

sers, makelaust

Det va' reint ive adde pass, slig konnåkr'e det va'.

vere i tvil, nøle
Sjå også íve og i ívelsi.

Mi íva åkkå kalleg í om mi tóre hoppe ive bekkjen.

rugge, tjeld; noko ein breier over seg i senga

Det æ godt å have a gó' ivebreisle itt det æ kaldt om néttan.

overfall

Mi låse om a fælt ivefadd der ha' vòre i Bý'n.

overfalle

Eg æ ræd'e denna håvgalni mannen kjæm'e ti' ivefadde meg snart!

overstadig berusa

'An låg ivefudd'e i vègveitunn.

stuttvarig sjukdom, omgangssjuke
Sjå også kríkje.

oppgitt
Sjå også ivesigjèven.

"Nò hèv' Tårål handla skóter att'e, eg æ plent ivegjèví!", sa Gró.

uvanleg, overlag (td stort), grenselaust ; vert ikkje gradbøygt
Sjå også adverbet ivegongs.

'U va' så ivegongs ti' pynte seg. Det lýt allstǿtt vère nåkå ivegongs mæ 'enni Svålaug.

uvanleg (positivt); vert ikkje gradbøygt
Sjå også adjektivet ivegongs.

Yngjebjør æ ivegongs gó' ti' å saume.

overler på sko

Æ ivehamen útsliten, då æ der alli pyntevó'.

overhøvle

Håvår varte ivehǿvla, 'an ha' gjårt så filli arbei'.

når ein slåtteteig vart slegen kvart tredje år

Va' slåttâ langt inn'å heiinn, trefte det at da slóge sjellnare, så det varte ivekvílt.

uvanleg bra / dårleg

'U va' ivelags gó ti' breie. Tvíbandsvettin våre ivelagji vént spita.

ytre om at noko er fælt (frå ein som "læt ive seg")

Haddvår kåm mæ nåkå fæle ivelæti då 'an ha' mist hesten.

på andre sida

Der ligg'e an fæl'e stein'e ivenat åne.

Særnamn for Hovet, Haugen og Bjørgum

Det hèv' tåna mei' Ivenat 'ell på Rysstad.

overnatte

Førr'e ivenótta kjøyraran gjinni på Ósi, å det va' sò Gófa trefte æ Góme fysste gongjí.

"rubb og rake"

Tjóvan reiste mæ íver å bitt.

Plass i elvekanten der det var fast stasjonert båt til å ro folk, dyr og varer over elva (bruka i tida før det var utbygt med bruer til dei ulike grendelag)
Sjå også stó.

Der va' iveró fleire stâ'a né'ette dalæ.

"puslearbeid" som er arbeidssamt og tek svært lang tid; bruka berre i eintal

Det æ a ivesèt mæ dessa fíne útskúræ. Det æ a ivesèt å saume løyesaumen i a blåkupte ell' a bukselòk.

vere overgjeven over noko
Sjå også ivegjèven.

Vilborg va' så ivesigjèví då 'u ha' fengje flekkji på stakkan sí, syttendi mai.

overskya; vert ikkje bøygt i kjønn, tal eller grader

Metrológan ha' meldt sól i heile dag, men iveskjýa varte det líkevæl.

overskot

Iveskòti ette bygdekveldi gjekk ti' å kaupe nýe leikeapparat i skúlâ.

overstått

Nò æ líkfærdí ivestaí.

øvre steinen i ei kvern

Konni ræste ifrå víunn å gjænom kvinnauga i ivesteinæ.

1. tak rundt skuldrane på motstandaren (ord i samband med ryggtak)
2. overtak

1. Da brúka jamt ivetak itt da prǿvdest førr' i tí'inn.
2. Den som veit mest'e, hèv' ivetakji i an diskusjón'e.

overtale

I gjår finge da ivetelje 'an ti' å selje dei tvæ hyttetúptin.

overtrøytt

Dreng ha' leita ette saui heile dagjen, å va' plent ivetròta då 'an kåm heim'tt'e om kveldi.

overtru

"Da ha' mykji ivetrú å såge spǿkrí førr' i tí'inn", sa Pål.

overtruisk

Eg æ inkji ivetrúisk'e, men eg såg nåkå rart i gjerkveld...

over
Sjå også ive.

"Kjæm'e du ivi?", rópa Gunnår ive åne.

ver i tredje leveåret

Mi hav' tvei veiri, den eini æ ivifǿd'e å den hin æ an rísbít'e.

Ivar

Ívår hèv' kaupt si ný'e bíl'e.