Ordliste

leggje i rader, stå i rader, sitje i rader

Kjètil radde heile åkren mæ lórtehauga. No ra kråkun sikkå på tillefóntræó. 'An æ gó'e ti' skjóte mæ bògji, å rar pílin oppette stóppâ.

1. røe lenge og vel (vert aldri ferdig)
2. sladre

1. Bjynn laut radde mæ adde menneskjin.
2. An laut vèr' forsiktig'e itt an tala mæ 'an Såvi, for 'an va' så fæl'e ti' radde.

gå seint på ein veg

Mi æ nòkå tílège ti' bussæ, men kunne mi 'kji barre ragle ti'? Haddvår kom raglande at kjørkjunn i dag.

rake høy, gras, kvist, lauv o.l.med rive
Sjå også rake seg og ríve.

Det æ fórt å få blému 'å hondó itt an rakar forotta hanska.

barbere seg
Sjå også rake'nív'e, rakemaskjín og rakeblad.

Det æ greiare å rake seg mæ maskjín 'ell mæ hǿvili.

gå seint
Sjå også raklen og rakl.

Trú mi sku rakle heim'tt'e nò, det fèr'e ti' skómne.

falle, dette

Nò rallar eg, sa Góme, då 'u høyre a fæl gjysje.

lage render
Sjå også rond.

Papa randa staven min. Detti kvíletjelli som eg vèv'e, vi' eg rande i båe endó.

vandre i terrenget

rase nedover mot td golv (oftast bruka om mindre ting, td erter)

Det hèv' rapa av tòkunn i nótt.

1. trille, rase
2. tale lite gjennomtenkt
3. strøyme inn (td tekstmeldingar)

1. Eg høyre det rapla steina oppi fjøddæ i nótt.
2. An sill' trú det ha rapla fyr' 'ó, som 'an tala.
3. Det rapla inn é-posta då eg ha' skríva det dramatiske innleggji i Fæ'vennæ.

remje, gaule

"Eg kan 'kji kvée men eg kan raule" (stevline).

byggje raustet på ein bygning

Nò hav' mi rausta húsí i dag, så nò æ det klart for raptan i morgó.

lyge fælt
Sjå også ljúge og dravljúge.

Rannei sa: "Nò hèv' eg ravlògji for 'ó Papa, men eg tór' alli seie det som det va'".

skjelle ut kraftig

Taddeiv ravskjemd' 'an Úv'e for å hav' hoggje for langt, altså ive býti.

1. koke graut
2. bruka i uttrykket reie ti' og reie seg ti'

1. Tóne reier graut'e ti' middags. Nò vi' eg reie mi enn gó'e tukkji.

sjangle, stå ustøtt

'An reia lengji førr'ell 'an datt.

1. huske
2. koke graut
Sjå også reie, runse og runse.

1. Sku mi reie åkkå? Eg reia mi mykji då eg va' lítí.
2. Nò vi' mi reie åkkå an gó'e tukkji, mæ feskjí mjåkk.

gå eller drive omkring nokså vidt; bruka om dyr og menneske

Eg hèv' reiksa i heió i heile dag, men alli sétt a reissdýr.

vingle til sides, bylgjande rørsle

1. reise
2. gå heim
3. stutt forflytjing
4. reise t.d. ein minnestein
5. døy
6. forsvinne

1. No hav' mi reist rundt heile jórdi.
2. No lýt du reise, du hèv' sète 'er i sjau tíma!
3. Reis hít ette fjærnkontrollæ!
4. Eg reiste an vé'ekost'e opp'ttemæ dei stóre gråninn.
5. No hèv' Angjærd reist.
6. Snjóren hèv reist nédi dalæ, men inkji 'å heió.

1. skrelle rå poteter
Sjå også flysje.
2. reinske (td bær eller ei rist)

1. Vi' dú Bóa reiske eplí, mæ èg steikjer kjø̀ti?
2. Mi have reiska ristí ti' bekkjeinntakjæ, så det inkji flǿser ivi.

sveipe småborn inn i eit vove kledeplagg (før ca 1945)
Sjå også reiv'e, reivebån, reivlingji og reivungji.

Det tikjest vèr' vóndsklegt å reive ungan så hardt som da gjåre førr' i tí'inn.

1. flyte på vatnet, med straumen
Sjå også årek.
2. "reke etter bygda"
3. stikke td ein staur eller stong under td ei eldre løe eller eit stabbur
4. bruka i uttrykka: rèke út, rèke attí og rèke opp'tte.

1. Ko æ det som rèk'e út'å åne? Eg rók mæ straumæ på an flòti.
2. 'An drív'e tí'í mæ å rèke ette bygdinn.
3. Eg rók fiskestongjí unde den gamle lǿâ.

vere doven, liggje gjerandslaus
Sjå også rembedag'e.

Om vetran rember Jø̀rund seg det meste av tí'inn. Jø̀rund ligg'e å rember seg i kvílunn.

skrike stygt og høgt
Sjå også ræme.

tøygje (seg)

vere rastlaus, vere uroleg, vere utolmodig, vere fortfarande, vere innpåsliten
Sjå også: rèn, og rènen.

'An rèna avgari så mi stóge 'an alli att'e.

1. renne
2. røme / springe unna

1. Vatni renn'e i bekkjæ.
2. Då den hin tók níven, rann 'an.

1. lage renning av renningstråden til veving
2. støype td sølv

1. I dag lýt eg renne så eg fær bigjynde ti' vève ette' hægjí.
2. Gófa rende nýsylv ti' júrehekti.

kappspringe

leggje taksperrene på eit bygg
Sjå også rapt'e.

Det va' godt at mi rukke å repte i dag, så då kunne mi trǿ i morgó tídleg.

rettleie

Du tar' alli réssleie æ Targjær, hú hèv gjårt detta så jamt.

1. skli
2. ride
3. pare seg
4. ride på skistavane
5. "for høg" (om laftestokk)

1. Det rei út a snjórås oppi heiinn.
2. Borgjill rei tanesprangji heim'tt' ó' skógjæ. Kjýne rie på kvorairne.
3. "Fókk ríe for líti!", sa Pål, om fókketalsútviklingjí.
4. Mi rie på skjístavó néd det bratte Gjili.
5. Stokkjen rí'e på midten så eg lýt take âv 'ó nòkå dèr.

gjere noko ujamt og uvøre
Sjå også rifs og rifsen.

'An rifsa å arbeidde, men det mòna líti. 'An rifsa å kjøyre så eg va' mest'e ræd'e.

gå seint

Dei tvau gamle rigla ette vègjæ.

regne; bruka berre i eintal

I gjårførridagjen va' det kallegt dèt det ringdi.

1. gå seint
2. røre, bevege

1. 'An rikka avgari, plent såvídt 'an knita si. Ljóte mi 'kji rikke heim'tt'e snart? 'An rikka hít ti' grannâ sí a ettenón.
2. Du må 'kji rikke sossa mæ húrinn!

1. ta tak i
2. bruka om noko som er laust
Sjå også rikl og riklen.

1. 'U rikla mæ húrinn, men 'u va' læst.
2. Skapti riklar så på desse rívunn at an kan mest'e alli brúk' 'æ.

1. skli
2. få fram stokkane med handemakt når det er så bratt eller ulendt at der ikkje er køyrande med hest. Der må då vere så bratt og glatt at stokkane glid av eiga tyngde. Det er best å "rinde" på frosi / snødekt mark (lite snø), med toppenden på stokken fyrst. Har ein vore uheldig med fellinga av treet slik at rota på stokken ligg i "rinderetninga", eller når stokken ligg ugreitt og må kappast, må stokken "kollast".

1. Bílen min rindte ti', å fór beint n'i lopti.
2. An lýt helst'e vère tvei mann ti' å rinde, ein i toppæ å ein i rótinn.

bite på, verke på
Sjå også uttrykket ríne 'å.

'U va' så sterk at det rein alli 'å 'enni nòkå ting.

ringe (telefon eller ringeklokke)

Inkji ringji ti' mi i morgó-hindagjen, for då æ eg oppi flýæ.

1. i samband med slakting, å klemme ut innhaldet i tunntarmen med fingrane og reingjere han til "kurv'e"
2. dra bæra av ei "lilje"

1. Det æ kaldt å stande i åne i tímevís å ripe tarma.
2. Tór ripa sólbèrí, 'an vill' hav' da ti' sylte.

dengje med bjørkeris
Sjå også dengje.

Det æ slutt mæ å rísdengje ungan.

leggje eit lag med ris td under ein høystakk

Du lýt ríse godt i stakkstadæ, så høytti ligg'e tjurrt.

når kyr løyp oppatt gong etter gong

Det æ leitt mæ kjý som risse.

1. sløye fisk
2. riste
3. skylje klede
4. skjere opp skinnet på eit slakta dyr

1. Itt an rister fiskjen kan an sjå at hjarta pumpar lengji ett' at fiskjen æ dau'e. Da riste fiskjen i Lægdebekkjæ.
2. Eg fraus så eg risti.
3. Itt an skjýler klæi, så rister an da i vatnæ.
4. Nò hèv' eg rist detti lambi, så eg lýt ti' njóe det.

1. streke
2. bruka i uttrykka rite av / å a fýrstikke (H), rite í a fýrstikke (V) og rite seg út.
Sjå også rit.

1. Herjús rita néd'i steinen mæ an spíker, det va' blautgrjót.

leikeslåst

Da rivest fælt, dei tvei gútan.

drusle vatn over flatbraudleiven når ein steikjer han på takka
Sjå også roddvippe.

Fysst an rjóar, vare leivan brúnflekkjutte.

1. snorke
2. verte slengd eller kasta
3. bruka i uttrykka rjóte 'å hovdi, rjóte ó' / útó' og rjóte ó' ongli

1. Nò kan an operére seg itt an rýt'e for fælt.
2. 'An skúva meg så eg raut lang'e vèg'e.

1. ryke
2. bruka i uttrykket rjúke ti'
3. tape
4. tykne til regn

1. Eg sér alli det hév' ròkji ó' omspípunn 'enni Åslaug i dag.
3. An rauk å måtte frå garæ.
4. Fysst skoddí rýk'e opp'tt'e, kjæm'e der úveir, men fysst 'u legg'e seg néd, ell' løyser seg opp, kjæm'e der gó'veir.

blåse av taknever

Det va' syndlegt å sjå kòss det ha' ròvi av fjósæ på
Gullborrstøylæ. Hèv' an 'kji góe yfsingesteina, kunne da dette av, å då kan det bigjynde ti' rjúve.

samle høyet i rader på marka
Sjå også substantivet rodde.

Ånund roddar, å Fókkji kjøyrer ballemaskjíni.

1. lage ro
2. lage ro (klinke) på td ein metalnagle

fylle opp eit kar så mykje at det vert ein haug på toppen
Sjå også ròka og ròkji.

An kan ròke byttun, så fær an mei' mæ si.

tale mykje tøv

1. utvide
2. gje større plass

1. Du lýt setje í a stǿri bòr så mi få rómke detta hòli.
2. Det rómka fælt då mi finge út den breie kvílâ.

romstere, lage ugreie, rote

'An romstéla útiv' heile stògâ, men 'an fann alli att'e brillun sí.

øydeleggje, ruinere

"Da arme út jórí å rònéle skógan, sò som da dríve dèra!", sa Gamle-Svein.

rosemåle

dette ned, rase saman

vere i arbeid

heve seg (om gjærbakst)

Stumpen vi' 'kji rovne, det må vère nåkå gali mæ gjærinn.

samle mykje og raskt

Det rubba fórt ti' høy fysst der va' mykji fjårúvi i slåttunn.

rulle klede med eit "ruddakjevli" (mangletre)

bruka i uttrykket ruffe seg ti'.

grovkarde ull til kairefyddi (rive ut dei verste flokane, og deretter karde ulla til rullar)

bruke rugmjøl til breiemjø̀l (ved flatbraudbaking)

Sòme tikje braui vare gósmaka itt an rugstrår det.

1. rynke tøy eller skinn
2. rynke panna
3. flytje seg, lée si
4. endre meining

1. Da rukka vallmåli itt da sille stelle sikkå ti' fedda.
2. 'An sér streng'e út itt an rukkar blèsâ. "An fær 'kji ti' å rukke blèsâ itt an brúkar bótoks", sa Yngjebjør.
3. 'An sat der i hågsætæ å vill' alli rukke seg ifrå. 
4. An fær alli rukk' 'ó, 'an æ plent som a marót.

flytje seg

Rukk deg, Tòróv!

fortelje ei "sladresoge"

ståke

saumfare

gjere rundare

'An rundla tréimni så det varte greitt.

svingast rundt på glatt is

1. springe rundt
2. huske (reie si er truleg eit eldre ord)
Sjå også runse, reie si og reie.

bruka i uttrykket ruple mæ

1. abortere
2. føde raskt
3. rase småstein
Sjå også trèk'e.

1. Det va' så vóndt då Anlaug rusa aire gongjí.
2. Da reidde rjómegraut'e då Ingjer ha' rusa.
3. Det rusa ti' oppi líinn. Det rusa ifrå lastebíltròmæ.

lage bråk

Rúsi 'kji så fælt at di vekkje båni!

springe / virre rundt og bråke

1. døy
2. spasere

1. Pål rusla i nótt.
2. Sku mi rusle an túr'e.

bråke, sjaue

"Då la' Den Vóndi ti' rútéle i bríkjinn så Lidvår inkji fekk sòve", sa Fókkji.

verte oppskaka, gjere sterkt inntrykk, støkkje

"Nei, nò rúvnar eg", seie Mamme fysst 'u høyrer nåkå útrúleg vare fortålt. Eg tenkte eg rúvna då eg høyre for arige da våre i Sýstog. Eg høyre nåkå så fælt at det æ plent så eg rúvnar!

lage rukker (td i klede; skjorte, stakk - plissert, "fedda")

Det æ a konst å vère gó'e ti' rykkje. Saumar an a stakkskjorte, lýt an rykkje i ermó.

gjere uryddig

1. røme
Sjå også renne.
2. jage buskapen frå der dei er om natta og ut på beite
Sjå også rýmeveg'e.

1. Rèven rýmde då 'an gådde mi.
2.Det æ helste ungan som ljóte rýme kjý.

1. vekse groe på potet
2. vekse til med kratt og nye tre
3. verte større (om born)

1. Itt eplí fare ti' rynne om våri, lýt an brodde da.
2. Veddin rynne ti' itt det inkji vare slègji.
3. Det æ a bísn å sjå ko fórt bonní rynne ti'.

1. rive
2. rive laust
3. noko som gjer sterkt inntrykk, td. motbydeleg

1. 'U ruste 'an i håri så 'an tók ti' tåró.
2. 'An ruste nåkå gras som 'an gav dei eine kanínunn sí.
3. Det rys'e plent í mi fysst eg sér makkan kravle i a daudt dýr.

vere redd for

Eg ræest da alli finne fram fysst da sku ive heian i desse úveiræ.

skremme, jage bort, gjere redd
Sjå også ræd'e.

Du rædar 'kji æ Kristí, hú æ jarta å støyg. Mi mòge stidd' åkkå så mi inkji ræde dýrí.

lyd frå usmurde hengsle

Det ræktar i húrinn kverr gong eg lèt' æ opp.

stikke inn eit eller anna, som regel for å opne
Sjå også ræl'e.

skrike med brølande røyst
Sjå også ræm'e og remje.

1. rase (jordras, snøras o.l).
Sjå også rås og råsefadd.
2. lage rås (ved å velte steinar)
3. råne, køyre

1. Det ræser jamt i fjøddó om våri itt snjóren å ísen brånar.
2. Mi ungan tótte allstǿtt gama å ræse fysst mi våre på Húsefjødd.
3. Jón ræser med mopéd'e kverr dag'e fysst 'an kjæm'e ó' skúlâ.

1. rydje, hogge eller sage ned småtre og buskar
2. skræme vekk

1. Åsmund rǿr dèr 'an vi' dyrke. Kòri va' det du ruddi? Om våri rǿr eg veddin for stein'e å anna som inkji ska' vère der.
2. "Vi' du sjå mæ eg rǿr túni", sa Tór mæ 'an Håvår, då 'an va' drukkjen i bryddaupæ 'ass Knút Bjúgson.

samtale
Sjå også substantivet rǿe.

Mi rǿa om så mangt. Da tikje gama å rǿe om gamle dage.

1. kome tidsnok
2. utføre
Sjå også substantivet røkkje.

1. Mi rukke heim'tt'e i tí'i førr'ell regni kåm.
2. Tóne rokk allstǿtt mykji, 'u va' så fórtfarandi.

1. rekkje fram handa
2. gå i rekkje
3. strekkje seg
4. bruka i uttrykket røkkje opp
Sjå også verbet røkkje.

1. Eg røkkte fram hondí å helsa på 'an.
2. Røkkji nò i rad, sa kjèringjí, 'u ha' barre ei kjyr.
3. Lògan ljóte få røkkje sikkå, da mòge 'kji liggje i kóvi

romme
Sjå også róm'e og rómsklèg'e (V) og rómskleg (H).

Kaslen æ for líten, 'an rǿmer 'kji så mykji som mi trengje.

1. røykje (om kjøt)
2. lage røyk mot plagsame insekt for buskapen (om kvelden, på støylen)

1. Inkji røykji kjø̀ti so mykji som di gjåre i fjår!
2. Mi samla ihóp rår'e einér'e, å stelte an ell'e út'å støylæ, å røykja for flygjæ.

1. erfare, røyne
2. Bruka i uttrykket røyne ísen.

1. Eg hèv røynt det så mang' a gong: Å dyrve æ an léttvint'e fiskemåti.

raudne

'U ha' létt for å røyne. No bigjynde bèrí å røyne.

tvinne taumen kring fiskestonga i enden (toppen) og feste godt

leggje kadaver under stein i ei røys

Mi røysa di daue rådýri mi funne i skógjæ.

1. slengje vekk i full fart
2. spreie
3. når hår losnar på dyr; òg nytta om prosessen ved garving av skinn
4. rotne
5. bruka i uttrykket røyte opp epli
6. Bruka i uttrykket røyte pinn
7. Bruka i uttrykket å røyte ut

1. Kjýrí va' fæl ti' røyte mæ honnó. An tók an pinni å røytte ormen langt av gari.
2. I verkjinn kunna det vèr' tungt å røyte út lórt'e an heil'e dag'e.
3. Hestan røyte fælt fysst det lí'e mót våræ. An kan røyte a lói skjinn mæ å leggje det i enn rennandi bekk'e førr'ell an garvar det.
4. Det røyter undâti' i a hús fysst jórdí æ så våt.

sveipe inn, brette innunder (td stoff eller bløytte lefser)

verte rå (våt)

Vé'en rånar fysst 'an ligg'e úti i regnæ.