Ordliste

vanskeleg personlegdom

Tór æ så úarta, 'an gjère barre som 'an vi'.

ugrodd (om sår)

Di úbatna såri vídka seg út mei' å mei'.

grått, ufyseleg (om veret)

Mi vi' inkji ti' heis i dag, 'er æ så ubbi.

veldig (forsterkande uttrykk)

'Er æ úbeiskeleg mæ orma i år.

uærleg

'An hèv' gjårt seg úbitrúdd'e.

ukappa (om tømmerstokkar)

Lange, góe stokka vi' eg helst'e kase úbutta.

ikkje ha arbeid

'An va' úbygd'e det sommåri.

ha mykje ull

Sauin æ så udda i haust at eg treng'e 'kji alt ti' vept'e.

"har aldri tapa" (oftast bruka i samband med slagsmål, men òg i overførd tyding)

Bjynn va' den einasti som va' údengd'e av ungdómó i Tveitebǿ.

uforsiktig både med si eiga "ære" og i høve til andre folk

Herjús varte reikna for údygdeleg av mange.

1. stor, fæl, udanna, simpel (bruka om t.d. personar og vertilhøve)
2. forsterkande uttrykk
Sjå også úféelèg'e (V) og úfée.

1. Det va' a úféeleg veir då mi våre mæ Bossvatn den dagjen i vèt'e.
2. Det va' úféeleg mange saui i dei hópæ.

1. stor, fæl, udanna, simpel; bruka om t.d. personar og vertilhøve
Sjå også úféeleg (H) og úfée.
2. forsterkande uttrykk

1. Det va' a úféeleg veir då mi våre mæ Bossvatn den dagjen i vèt'e.
2. Det va' úféeleg mange saui i dei hópæ.

stygg framferd; om personar

'An va' jamt úféen mæ kåna sí.

lei seg, uglad
Sjå også fègjen.

Úfègjen æ den som var' skjemd'e.

ikkje trulova (men i gifteferdig alder)

Jentâ va' úfest, endå så vé 'u va'.

1. ugreitt kledd
2. ugrei kroppsbygnad
Sjå også úfjankelèg'e (V).

1. Du kan 'kji gange sossa úfjankeleg fysst det æ sundagjen!
2. Mange glåpte på 'an si' 'an va' så úfjankeleg.

1. ugreitt kledd
2. ugrei kroppsbygnad
Sjå også úfjankeleg (H).

1. Du kan 'kji gange sossa úfjankelèg'e fysst det æ sundagjen.
2. Mange glåpte på 'an si' 'an va' så úfjankelèg'e.

dristig, djerv

Jórånd æ så úforfælt, 'u kan take på seg det meste.

greier ikkje roe seg eller vere i ro 
Sjå også úfrédelèg'e (V).

Sòme unga æ så úfrédeleg at da æ plent riske.

uroleg, rastlaus (bruka både om menneske og dyr)
Sjå også úfrédeleg (H).

Sòme unga æ så úfrédelège at da æ plent riske.

1. fredlaus (bruka om person som kunne drepast utan at drapsmannen skulle straffast)
2. ikkje personleg kristen

1. Åsmund gjåre seg úfrelst'e å laut take út.
2. "Æ an úfrelst'e kjæm'e an beint ti' Helvitæ!", sa Imissæren.

uferdig

Búí æ úfærig, så 'u æ 'kji búandi í ennå.

skadd, ikkje arbeidsfør pga skade eller sjukdom
Sjå også færug'e.

Bjynn va' úfæruge i a håvt år ette det 'an kjøyre útivi mæ bíl'e.

bruka om person som toler lite og har lett for å furte

Nikelos æ så uggeberr'e, an lýt passe seg koss an órdlegg'e seg.

ugløymeleg (gode og vonde minne)

Túren mi ha' ive heií i snjóstorm'e va' úgløymandi, mi ska'fruse bògó.

ukristeleg, gudlaus i religiøs tyding

Dei som våre úgutelège, gjåre bå' banna å krossa sikkå.

usedd

Støylen åkkå i Finndalæ æ så úgådd'e, for 'an ligg'e langt inni skógjæ.

ugreitt kledd

'An forsòv seg, å laut nøyte seg så fælt, at 'an va' helst'e úhamsklèg'e då 'an kåm på bussen.

uhyggjeleg, farleg, utrygt

Det tikjest vère an úhuglèg'e plass'e å bú plent unde fjøddæ.

ikkje snill mot dyr

Vetli va' så úhyndeleg mæ hesten sin.

1. Om personar: ugrei, til bry, vanskeleg å vere i hop med.
2. Om ting: ugrei, til bry, i vegen for noko.
Sjå også hǿg'e, hǿgt og uhǿgt.

1. Ungan æ så úhǿge, da vi' alli lýe.
2. Da æ úhǿge, desse tronge motórrómí i nýe bíla.

1. uvøren, omsynslaus
2. usømeleg

1.Det æ helst'e gútan som æ úkjúrne, inkji så jamt jentun.
2. Såvi va' så úkjúren, å lauga seg tídt nakjen mæ aire såge på.

vanskeleg tilgjengeleg; om terreng
Sjå også kjǿmt.

Det vare så úkjǿmt itt an lýt vasse i lòkestǿi.

utan klåtu på horna

Du lýt passe deg for 'enni Baselí, 'u æ úklåta.

dårleg handlag (ha vanskar med praktiske gjeremål)

'U æ så úkonstig at 'u kan 'kji stelle klæí sí agong.

gratis
Sjå også adverbet úkosta.

Kjø̀ti æ 'kji úkosta om eg hèv' skòte å slakta dýri sjav'e.

dårleg til å elske; p.g.a. utsjånad, veremåte eller alder

Gunnúv va' så úkunnelèg'e, kvendí vill' alli hav' 'an.

vanskeleg framkomeleg terreng

Der æ mangestad úkviddi i Ljósådalæ.

ugrei, upassande
Sjå også adjektivet lageleg (H), adverbet lageleg (H), úlagelèg'e (V), og adverbet úlageleg (H).

'U æ úlageleg å have ti' granni.

ugrei, upassande
Sjå også lagelèg'e (V), adverbet lageleg (V), adverbet úlageleg (V) og adjektivet úlageleg (H).

'An æ úlagelèg'e som granni.

1. harsk (td skjemt kjøt pga for lite salt)
2. sur; bruka om personar
Sjå også úlne og tråen.

1. Det æ iddi disom an saltar kjø̀ti så líti at det vare últ.
2. Jø̀rund varte úl'e då 'an inkji fekk det som 'an villi.

urørd; bruka om noko som ein kan bruke opp

Eg hèv' a úléa flaske mæ mjåkk i kjǿleskåpæ.

lang og smal person; ofte med dårleg fysikk

No for tí'inn fær an allstǿtt tak i buksu som passe, om an æ bå lang'e å úlenkjelèg'e.

1. ugrei, ikkje likande
2. bruka i uttrykket vere úlíleg med
Sjå også adverbet úlíleg (H) og úlílèg'e (V).

1. Der va' så úlíleg enn hund'e som allstǿtt gjøydde om néttan.

1. ugreitt, leitt
2. ufordrageleg
3. bruka i uttrykket å vere úlílège med = mobbe , ikkje reg
Sjå også adverbet úlíleg (V) og adjektivet úlíleg (H).

1. Å klyppe saui æ a úlílegt arbei'.
2. 'An va' så úlílèg'e mæ kånâ sí.

ser ved fyrsteinntrykk ut som ein ugrei person (i oppførsel og/eller utsjånad)

Dei útmennan mi trefte såge så úlílesklège út.

ugreitt, ikkje likande (td "ulke arbei", "ulke veir")

Det varte a ulke mǿti, der va' tvei som bigjynte å munnhoggast.

1. ufordrageleg
2. motbydeleg
Sjå også adverbet ulkelèg (H), ulkelèg'e (V) og ulke.

1. Òlâv æ så ulkeleg i tòtæ.
2. Sòme tikje det æ ulkeleg mæ blód.

uappetitteleg, motbydeleg, ufyseleg
Sjå også adverbet ulkelèg (V), adjektivet ulkeleg (H) og ulk'e.

'An tótte det va' a ulkelegt arbei'. Katten dreit på kjykkentili, å fý, det va' a ulkelèg mukke.

ulydig
Sjå også lýug'e.

An úlýug'e hund'e kan gjère ska'i.

noko som ikkje passar til det ein treng; td eit tøystykke (vert ikkje bøygt i kjønn, tal eller grader)

Tøyi æ så úmélungs at det æ vanskeleg å få ti' passe.

gløymsk

Gófa hèv' vurte så úminnug'e i det seiste.

ujamn, varierande (td åker, eng, regn, snø)

Åkren æ så úmisjamn'e i år, for det hèv' kåme så líti regn.

lite lysten, umotivert

Hesten va' úmóta ti' gange néd den hengjebratte líí. Eg æ helst'e úmóta ti' reise på heií i sossi den regn.

bruka helst om dyr: kan ikkje tale / ta til motmæle, vert ikkje bøygt i kjønn, tal eller grader

ufrisk, uvel, uopplagd, dårleg mathug

Eg æ så úmǿlí i dag, eg åt nóg for mykji kurv'e i gjår.

ikkje kunne passe måten

Han va' så úmåtelèg'e mæ alt. Eg æ kji úmåtelèg på nòkå vís.

godt utrusta, velnøgd, vel stilt

Den som æ undesett'e treng'e 'kji kåme si fyrom.

under

"Den undaste steinen lýt vère ví'e å flat'e", sa Gunnår.

ikkje brett i hop (td bruka om lefser); vert ikkje gradbøygt
Sjå også nept'e, tvínept'e og fjórnept'e.

Det æ barre lefsun som æ únepte.

drektig (td katt)

Pusi æ ungefudd'e, det vare nóg mange kjeslinga snart.

ungdommeleg utsjånad; gjeld andletet og heile kroppen

Tóre æ unglègare 'ell Kristí, om 'u æ gamlare.

blyg
Sjå også unnséleg (H) og blaug'e

'U va' så unnséelèg, 'u tóre alli gló opp.

blyg, noko mildare enn blaug'e
Sjå også unnsélèg'e (V).

'U va så unnséleg, 'u tór' alli glåpe opp.

helselaus, mellombels arbeidsufør pga for hardt slit
Sjå også únýten.

Eg kan 'kji halde på mæ arbeiæ i desse kalde snjóræ, eg vare plent únýt'e! 'An va' únýt'e som arbei'smann'e. Eg æ plent únýt'e i ryggjæ. Det æ mange sjúkdóma an kan vare únýt'e av.

dårleg handlag
Sjå også únýt'e.

Da våre helst'e únýtne, bå' fairen å sòn 'ass. Såvi æ únýten å úkånstig'e.

nådelaus

'An va' så únådelèg'e mót húsmonnó.

utriveleg, ukoseleg
Sjå også adverbet úòneleg (H), úònelèg'e (V) og adjektivet òneleg (H).

Detti æ a úòneleg stòge fysst det æ kaldt úti.

utriveleg, ukoseleg
Sjå også adverbet úòneleg (V), adjektivet úòneleg (H) og ònelèg'e (V).

Det va' an úònelège húseplass'e, så avsǿlt å myrkt i skógjæ.

yrande

'Er æ plent úrandi mæ maura hèra mi sitje, mi ljóte flytj' åkkå!

tettpakka og uordentleg (om folkehop)

Hèra æ så urgleleg at mi ljóte take út!

1. opprørt vatn med grums og partiklar, uklårt vatn
Sjå også urglast og urgle.
2. mykje bråk eller aktivitet
3. fortumla i hovudet

1. Vatni i kjellunn va' urgli, si' eg inkji ha' lensa æ.
2. Der va' helst'e urgli i dei bryddaupæ, minnest eg.
3. Tårål vakna urglen i hòvúdæ.

uoppretteleg, uboteleg

Brannen gjåre úríselèg'e ska'i.

urørt

Talemåli æ jamt mest'e úrupla i útkantó.

1. frostsam
2. ustelt

1. Eg æ så urví, eg trúr mest'e eg fær krím.
2. Eg æ så urven, hèv' alli stelt meg.

svært (forsterkande uttrykk)

Der ligg'e an úryggjelèg'e skróthaug'e ett' 'ó.

upassande

An kan vèr' úsamelèg'e bå' i klæ'evègjæ å i framfærd.

lite vakker person

Åni æ 'kji så úsjålèg'e som fai sin.

ugrei utsjånad (t.d. at eit fotografi er teke på feil tidspunkt)
Sjå også úskapelèg'e (V)

Òlav varte úskapeleg på dessa fótografíæ.

ugrei utsjånad (td at eit fotografi er teke på "feil tidspunkt")
Sjå også úskapeleg (H).

Du såg úskapelèg'e út på dei bilætæ, Ånund!

1. "har ein versågod med å.." (til pass, passeleg i negativ tyding)
2. passar greitt

1. Fysst an øy'legg'e nòkå, æ an uskelèg'e nóg ti' stelle det att'e.
2. Lislebóa æ uskelèg'e nóg ti' late att'e grindan for búskapen.

utan skaft

Øksí æ úskjept, så eg lýt finne a skaptimni å skjept' 'æ.

ikkje i slekt

Det æ 'kji lengji førr'ell an æ úskjyll'e.

gløymsk, tankelaus

Lars va' så úskjøyten; 'an gløymde lykló i tenningslåsæ.

1. ureinsleg, ufyseleg (td katt som drit inne og kvar som helst)
2. forfallen (bruka om personar)
3. bruka om jenter som "ligg med kven som helst"

1. Fý for dei úslettni kattæ!
2. 'An æ så úsletten at eg líkar 'kji å kåme inn ti' 'ó.
3. 'U æ úslettí å tèk'e ilag mæ kvæ det æ.

ikkje spesielt grei i omgang med andre folk

Såvi va' úsnill'e i húsi, sa dei som såte der.

sløsing med tida

Torbjynn æ så usseleg, å bigjynder arbeisdagjen dògúrmålsbil.

treg, sein, ha vanskeleg for å halde lag med andre

Dei ussne ljóte helst'e fýast itt da sku út!

samanfiltra

Spitegåni mitt æ så ussutt'e, eg trúr katten hèv' vòre i spitekorgjinn mí.

uregjereleg; bruka helst om born

Ungan våre så ústýrne at forellí måtte happe på da.

ustø
Sjå også støyg'e.

Ùstøyge stiga æ farlège. Eg kjenner meg nòkå ústøyg'e ennå ette operasjónæ.

lite mjuk i kroppen
Sjå også svím'e.

Eg kjenner meg úsvímare nò 'ell mæ eg va' yngri. An vare helst'e úsvím'e fysst an gjeng'e mæ tunge langstivla.

upassande, dårleg utforming

Det va' mykji arbei mæ dei slé'â, men 'an varte líkevæl úsvipelèg'e.

seinfør og stiv
Sjå også svirp'e.

Bjúg hève allstǿtt vòre úsvirp'e.

1. bruka om stad som ikkje er så lett å sjå frå ein bestemt stad
2. makelaus, spesiell

1. Der æ a plass òvenat Rygnestad som ligg'e så úsýnt ti'.
2. Alt 'an laga va' der an úsýnd'e sveip'e på.

ikkje symjedyktig

An fossekar'e kunna 'kji vère úsynnt'e, for det hendte at da måtte í.

tydeleg, lett å sjå, skil seg ut
Sjå også sýnt.

Det va' úsýnt kòr hú ha vòri, alt va' så greitt stelt.

upåliteleg (ikkje til å tru på)

D'æ úgreitt gjère avtala mæ fókk som æ úsætandi.

usætande, upåliteleg

Svein æ úsæten, så an kan inkji fare ett' 'ó allstǿtt.

føretrekt, utvald
Somme seier "útbladd'e".

Knút ha' enn útblédd'e hamlit'e.

utslite (om td teppe, klede eller reiskap som er dårleg vedlikehalde, men ikkje øydelagt)

Sku' mi kaupe a nýtt tæpi, detti gamle æ så útdrègji.

uroleg (kan ikkje roe seg i heimen), ofte på reise; negativt ord

Ingjer æ så útfluktig, 'u hèv vòr' i útlondó trjå vendu i sommår.

bruka om øl som er ferdig gjæra
Sjå også gjengjen.

Heimeǿli lýt vère útgjengji fyrr'ell an kan drikke det.

ferdig utført 

Nò æ denne sleiví útgjår'. Fysst mi ha' stývt, kvista å sevla, då va' stokkjen útgjår'e.

midt mellom mannsrøyst og kvinnerøyst (ljos mannsrøyst eller mørk kvinnerøyst)

Det va' a úthøyrt mål mi høyri.

ha dårleg mathug

Pål æ så útíug'e, at eg æ ræd'e 'an æ alvårleg sjúk'e. Fysst an æ útíug'e ska an sjóe sǿterót å drikke avkókji.

utmødd etter hardt eller langvarig fysisk arbeid

Hèv' an sprungje på heió an heil'e dag'e å leita ette saui, då æ an helst'e útkjasa.

særmerkt, merkjer seg ut

Haddvår æ útkjend'e for å vère gó'e ti' kvée.

1. utsliten
2. utkøyrd
3. utvaska (bruka om gras som kan verte "útkjådt" av regn og sol)
4. oppbruka

1. Det útkjådde kvíletjelli æ 'kji så varmt leng'e.
2. Eg æ plent útkjådd'e ette adde desse mǿtó.
3. Der æ 'kji så mykji næring i høy som æ útkjådt.
4. Itt kjæsen æ útkjådd'e, kan an 'kji brøyte mjåkkjí.

arm, kraftlaus

Òlâv va' så útkjåka ette å ha' vassa i snjómjøddinn heile dagjen.

utspekulert, sløg, greier oftast å kome seg ut av ein vanskeleg situasjon (negativ personkarakteristikk)

Dei útkropne tjóvan ha' krabba inn gjænom kjeddarhòli.

tjukk og kraftig person

Gònil hèv' vorte så útlagd, at eg kjenner 'æ mest'e alli att'e.

svært lei (eit eller anna)

Nò æ eg útleid'e av dei lange reisó.

kledd slik dei gjekk kledde utanfor Setesdal

Dei som våre útmannklæde gjinge inkji mæ rétte klæi.

frådela (om eigedom)

Túptí æ útó'býtt frå Kjelleberg.

usedeleg 

Mange tikje at ungdómen i dag æ útóen.

avplukka, utplukka (td bær i skog og varer i butikk)

Det va' så útpila at det nytta alli å leite.

lutfattig

Eg æ så útplatta at d'æ plent såvídt eg greier meg.

svært plaga eller mobba (noko meir enn ti'plåga)

Nò æ Tarjei så útplåga at 'an tòler alli mei'.

flatt, ikkje bretta (om flatbraud)

Braui æ útrakt itt det inkji æ nept.

bruka om personar som er flinke til å kome ut av ein situasjon og sjeldan vert i beit; kan vere både positivt og negativt

Dei seljaran æ útrende ti' narre fókk.

særprega, skil seg ut; gjeld helst positive ting

'An æ útrita ti' pynte seg.

annsam (ha det så travelt med mange ting at ein snautt får sanse seg)

Òlâv va' så út-riven mæ politikk'e å mange slags vendinga, at 'an mest'e alli fekk gjårt nåkå heimi.

dårleg trivsel, dårleg helse, dårleg stand; helst bruka om dyr

D'æ fillí lǿnsemd i útrivne dýr. Gunstein æ så útriven at det nyttar alli ko godt eg stellar mæ 'ó, sa Gývi.

uendeleg, evigvarande

"Det æ útrjóteleg langt å kjøyre ti' Trondheim", sa Åslaug.

utstrekt

Fysst presendingjen æ útrøkkte, æ 'an kalleg ví'e.

utan ende, vert aldri slutt

Tí'í tóttest vare útrøytelèg då eg miste kånâ.

1. øydelagt, for gamalt
Sjå også skjemd'e.
2. mindre verdt, om kvinne som har fått barn utanfor ekteskap

1. Høytti æ útskjemt itt det hèv' mygla.
2. 'U va' útskjemd då 'ú fekk lausungji.

1. særskilt, utmerkt
2. tilsidesett

1. Åsmund va' plent útskjúld'e ti' vèr' flink'e i skúlâ.
2. Ingjer varte útskjúld i leikjæ.

fattig, "på bar bakke"

Da våre útskuldige i Svòlestog, så da lute frå garæ.

utsoven

'U ha' det så annvint at 'u va' alli útsvævd nòkåsinni.

uttvervd, vrangsnudd, på vranga, vert ikkje gradbøygt
Somme seier "útverd'e"
Sjå også uttverve.

Det va' så fæl'e an vind'e at parapløytti varte úttvervt.

utslite

Desse buksun æ plent úttværa, eg lýt kaupe mi nýe.

tilsøla, urein

Nò æ dei nýe buksun dí plent útulka, Bóa!

hefta (med eit eller anna)

Sòme vare útussa mæ mykji mǿti.

utyrst

D'æ godt å få drikke seg útysst'e fysst an hèv' vòr' úti i høyonninn.

ugreitt laga, lite vent laga

Tínâ varte útægelèg, eg fekk æ alli ti'.

heilt utslite

Frakkâ mí æ plent útæva. Skóne æ så útæva at der æ 'kji mei' å slíte på.

1. person som er kvardagsleg, lett å ha med å gjere og grei
2. ikkje fin, ikkje forseggjord
3. lite vakker
Sjå også úvant og vand'e.

1. Det æ allstǿtt greitt å spørje æ Birgjit, hú æ så úvond å létt å bé'e.
2. 'An gjekk i úvande klæi.
3. Danil æ an host'e úvand'e dreng'e.

ser ut til å verte uver

Det såg så úveirskleg út i dag tí'leg at mi hesja líke godt heile teigjen.

ugrei å sjå til, usameleg
Sjå også úvendelèg'e (V).

Dèt va' den úvendelegaste jentâ eg hèv' sétt.

ugrei t.d. framferd, usameleg
Sjå også úvendeleg (H).

Dèt va' den uvendelègaste framferd eg hèv' sétt i heile mitt lív.

lite vid

Slåtteteigjen va' helst'e úví'e, så mi laut slå godt út for å få an fudd'e stakk'e.

1. uvitande
2. liten (td del eller rest), uviktig

1. 'An laga seg så úvís'e.
2. Denna æ så úvís'e, å líti å brý seg om.

1. uhøfleg, useda, støytande
2. dårleg utsjånad
Somme seier "úvísklèg'e".

1. Ånund varte allstǿtt så úvískelèg'e fysst 'an ha' smaka det.
2. Svein varte reikna for úvísklèg'e, å varte alli gjipt'e.

uforsiktig, uvyrden

Eg va' úvòrig'e å meidde opp'tt'e såri.

uvørden
Sjå også agelaus'e.

Eivind va' an úvýren flòtari. Da våre úvýrne i talæ sí.

uforsiktig, vørdlaus

'An va' så úvýrsklèg'e, å bar seg så úvýrsklegt at.

skamfull, kjenner seg uverdig; gjeld både menneske og dyr

An kunna sjå ko úværug'e 'an va'.

skamfull, kjenner seg uverdig, føle at ein vert sett ned på, ikkje verte vyrd, ikkje kjenne seg vel

Hunden såg så úværugsklèg'e út då 'an skjø̀na 'an ha' gjårt nåkå gali. Gúten kåm så úværugsklèg'e inn på lærarrómi.

ikkje van med, ikkje van til, urøynd (vert ikkje gradbøygt)
Sjå også vånd'e og vengjast.

Ungan våre úvånde mæ å take fókk i hondí.