Ordliste

termin; gjeld svangerskap på menneske og dyr
Sjå også drabbe.

No æ kjýrí daglaus, men 'u drabbar vel som 'u plage.

kledd i setesdalsbunad

Forellí mí gjinge daleklædde ti' ette kríí.

motlaus, trøytt

Da vurte helst'e dape då da kóme né'at vègjæ, å såge at bussen ha' reist frå da.

same dato kvart år

Nasjonaldagjen æ datóstǿtt, men dèt æ inkji píns.

dårleg å få til å brenne (td halvroten eller rå ved som brenn dårleg og gjev lite varme, eller vanskeleg å få det til å brenne pga høg luftråme eller dårleg trekk)

Myskjen vé'e æ daubrend'e.

1. lat, makeleg (vert ikkje gradbøygt)
2. nedstemt, deprimert
Sjå også mota.

1. Òlâv va' så daudmóta, 'an fekk alli ti' nòkå ting.
2. Nò hèv' eg vòr' daudmóta lengji.

tiltakslaus, seinfør, doven 

Den daudtǿkni Lidvåren æ inkji mykji hav' mæ fysst det æ dugna'e.

1. lite futt i
2. daud
Sjå også daue.

1. Denné bílen va' dau'e, motóren må vère útsliten.
2. Den daui sauen låg å rotna i a súrtedíkji.

vanskeleg å gjere opp eld (td i uver)

'Er æ så dau'ella i desse durmne veiræ, eg fær alli gjèr'å!

særs roleg og godlynt (om hest)

Blåren æ så dau'spak'e at eg tar snér alli have beisl på 'ó.

svært trøytt

Ungan våre dautròta å sovna mæ same da kóme inn'tt'e.

1. fornøgd
2. "søt"

1. Kånâ sat så deisí innmæ sivâ.
2. Det va' enn deisen gút'e!

1. tape i slagsmål
2. risdengje

1. "Bjørgúv Uppstad va' alli dengd'e..." (stevline)
2. Gúten grein som 'an ha' vòr' dengd'e, då 'an inkji fann att'e kjýrí.

fornøgd, roleg, liketil, sjølvtrygg, viser tydeleg at ein er fornøgd med seg sjølv

Kånâ 'ass reiste frå 'ó, men 'an va' líke desten. 'An kåm så desten, som 'an måtte væl.

klumpete graut

Mæ fínt mjø̀l kunna grauten var' dettutt'e, det va' bèt'e mæ sammali.

dove, tamt (bruka om t.d. øl eller anna drikkande)

Detti ǿli æ så dibbi, det æ alli drikkandi.

skjelven

Mange vare didrne itt da vare gamle.

1. tykk, feit
2. gravid
Sjå også digne.

1. Ånund hèv' vurte helst'e dig'e, dei seinare årí.
2. Tóne æ visst dig no.

blaut grunn (med søle eller vatn)

Fysst an leier enn hest'e, lýt an sjå etti at det inkji æ díkjutt'e dèr an gjeng'e.

djerv, pågåande, uredd

Tóne æ så djorv at 'u æ alli ræd å liggje eisemó på heiinn.

djup moldjord i td ein åker

I Góedokk æ der så djúpmylt at der mest'e alli skjín'e.

bruka om gras eller voll der dogga om morgonen er borte

Fysst det æ dogglaust om morgónen, kan an ríve út såtun.

tilskitna og misfarga (om klede og tøy)
Sjå også dvålka

Kuptâ æ sò dokka at 'u æ 'kji brúkandi kå ti' kvendags.

person med ofte negative og "treffsikre" kommentarar
Sjå også substantivet dolve, verbet dolve og dolve å tale.

Angjær æ så dolví i talæ.

ståkande, brakande

Det gamle Sjoldmøyslagji æ enn dòneleg slått'e.

bleikna (om td ei rugge som er gammal og har vore vaska ofte, eller har vorte bleikt i sola)

Raue lǿeveggji vare tídt dóselège ette nåkå år.

matt, dus (om farge)

Stakkan 'enni Góme æ gamle å dósne.

dorsk, slapp, "lett henslengt"

Taddeiv varte så dossen ette å hav' ète a dúeleg måltíd.

1. bleikt (td av sol og slitasje)
2. hest som er svart med nokre ljosare flekkar

1. Denne ruggâ æ så dósutt at an sér mest'e inkji litin leng'e.
2. Hesten 'ass Haddvår va' dósutt'e.

utan klumpar (om graut)

Tukkjen va' stinn'e å dottelaus'e så eg fekk mest'e trykkjen, sò mykji åt eg. Grauten ska' vère gó'smaka å dottelaus'e.

klumpete (om mjølklumpar i graut)

Grauten sille inkji vère dottutt'e.

doven, lat
Sjå også gorrdòven.

Den dovnasti mannen æ inkji dòven fysst an ska' heim'tte ti' kvelds.

ser doven eller halvsjuk ut (bruka om menneske og dyr)

'An såg så dovsklèg'e út, å 'an arbeidde au så dovsklegt.

seint og ujamt gangelag

Åsmund hèv' vorte drabben dei seiste årí, 'an må vèr' fillen i fótó.

seinfør, treg
Sjå også dragmeis'e.

Gunnår kunna vèr' kallege dragjen om morgónen.

treg, seinfør

Gjermund æ helst'e dragvóren, så 'an fær inkji gjårt så mykji.

staseleg (td hår, sylv eller hovudplagg)

Håri 'enni hékk gúlt å dramsandi néd 'å mjønnó.

staut person i bunad med mykje sylvstas
Sjå også dramselèg'e (V).

Aslak æ så dramseleg enn kar'e.

staut person i bunad med mykje sylvstas
Sjå også dramseleg (H).

Aslak æ så dramselèg'e an kar'e.

staut person med fine klede

Ånund æ dramsen i dei nýe klæó sí. Åsmund å Svein kóme så dramsne at kjyrkjunn.

1. utan kraft (om folk)
Sjå også ròten og ròtúli.
2. roten ved utan brennverdi
Sjå også fausk'e.

1. Æ du plent dravròten, lute mi vère tvei ti' å lypte dessâ stokkjæ?
2. Dravròten vé'e lýt barre rotne.

heilt gjennomrusta (oftast tunnare ting)

Gjengjun æ dravrusta, så húrí sleng'e mest'e laus.

sjølvgod (ser sjølvgod ut)

Dei som æ dreffelège æ tídt godt fornǿgde mæ sjave sikkå.

sjølvsikker og sjølvgod

Gúten va' så dreffen dèr 'an gjekk, kjende seg så svær'e.

1. person som ser dårleg ut (er tunn og har grått og avmagra andlet); td etter sjukdom
2. nedsetjande ord om person som "ligg med kven som helst"

1. Jórånd hèv'e vorte så drègjí i anlitæ.
2. Drègjen å ti'slæma hèv' 'an vorte halden.

sveisen, elegant (bruka om person som går og fører seg på ein sjølvsikker og "stolt" måte)

Sigríd va' så dreisseleg då 'u gjekk ti' kjyrkje i dei nýe stakkó sí.

sveisen, elegant (bruka om person som går og fører seg på ein sjølvsikker og "stolt" måte)

Sigríd va' så dreisselèg då 'u gjekk ti' kjyrkje i dei nýe stakkó sí.

bruka om person som går og fører seg på ein sjølvsikker og "stolt" måte

Birgjitt æ så dreissí fysst 'u gjeng'e mæ stakka.

tung (tyngre enn ein ser ut til å vere)

Denné steinen æ dreltnare 'ell 'an sér út ti'. 'An va' an drelten kar'e.

dristig, vågal, uredd

An må 'kji vare så dristug'e at an vågar helsunn.

1. ufordrageleg person
2. urein, tilgrisa

1. Bjynn æ jamt så driten mæ fókk, 'an skjemmer si út mæ dèt. "A drití skjér drèg'e a drití mæ si" (gammal herme).
2. Dei dritne klæí lute tvåast.

lett for å verte svart og flekkete slik at ureinleik syner godt (helst bruka om klede)
Sjå også dritnæm'e.

'An ha' fengje si nýe buksu, men da våre så dritfúse. Svårte bíla æ det dritfúsaste an kan have.

svært skiten (vert ikkje gradbøygt)

Nò hèv' eg vòre så lengji på heiinn at eg æ plent dritgródd'e. Skjortâ 'ass va' plent dritgródd.

ha lett for å verte ureint (flekker og ureinleik syner godt)
Sjå også dritfús'e.

Kvíte klæi æ dritnæme.

person som seier stygge ord om ein annan

'U va' alli dritórdig mæ mèg, men den gongjí varte eg vidd 'enni.

ureinsleg (td klede)

Da sa at Herjús va' så dritsklèg'e, 'an tvó seg sjella 'å hondó å lauga seg mest'e alli.

1. tilskitna
2. falma eller ubestemmeleg (om ljose fargar)

1. Desse buksun æ så dritslège at an kan mest'e inkji bruke da midjom fókk.
2. Desse buksun æ helst'e dritslèg'e å úvande, da æ 'kji antel grå ell' gúle.

stansar når han drit (bruka om hesten)

D'æ úhǿgt fysst hestan æ dritstae.

drittrengd

An drittrengd'e lýt nøyte seg.

kritkvit

Mi våre plent drívkvíte då mi sóla åkkå fysste vendâ om våri.

1. sjølvsikker, stolt
2. kry
3. dryg
Sjå også syv'e.

1. 'U sit'e så drjúg å vi' vite alt best'e sjåv.
2. 'An varte så drjúg'e fysst da skrøytte av 'ó.
3. Det va' an drjúg'e kass'e eg ha' heim'tt'e.

1. kraftig talemål
2. poengtert tale

1. Den drjúgmælti Torgrímen turte inkji hav' mikrofón'e då 'an tala.
2. D'æ greitt vèr' drjúgmælt'e itt an æ mæ i politikkjæ.

flekkut, fleirfarga

Kjýri mí, Drogle, æ drogla.

ulike fargar (oftast bruka om kyr)

Såvi líka best'e droglutte kjý, 'an meinte da mókka så godt.

tett (bruka om nevertak)

An lýt have an vånd'e tekkjari på tòkunn for å få dropfríe hús.

spraglete (oftast bruka om kyr)

Gunnúv selde den droplutte kjýrí sí.

utett tak av never (td hus eller bu)

D'æ leitt fysst det æ dròputte å det drýp'e plent oppi kvílâ dèr an ligg'e.

full, påverka av alkohol
Sjå også drikke, drykkjebassi, fudd'e og stemt'e.

Knút vart'e druknare ti' lenge' det lei' útette kveldæ.

sein, roleg; gjeld ein "koseleg" samtale
Sjå også drunte.

'An va' så drunten mæ 'an sat i stògó å rǿa mæ fókk.

svært stortøk (føre seg stort, overdrive, gjere seg til, vere raus)

Da vår' mægjetne i Oppistog ti' vèr' druste.

stort, kraftig, vakkert
Sjå også drustelèg'e (V).

Det æ a drusteleg hús Jón hèv' bygt si.

Stort og svært og fint; bruka både om folk og ting. Om folk er det bruka om både personen og kledebunaden.
Sjå også drusteleg (H).

Tóne æ a drustelegt kvendi. Det va' a drustelegt hús Kjètil ha' bygt si.

uskuldig sjølvskryt

Stóre-Taddeiv va' så drysjen, å mi trúdde 'kji så mykji på 'an.

svært godt (td mat)

Dèt va' dúdams!

1. kraftig, hardt
2. arbeidssam, flink til å få gjort det ein skal gjere, vert ikkje gradbøygt
Sjå også duge og duglaus'e.

1. Hesten fekk a dugandi slag av svipunn.
2. Margjitt æ a dugandi kvendi.

stor
Sjå også dugelèg'e (V) og adverbet dugeleg.

Mi leste opp a dugeleg høysslass.

stor, svær, forsterkande uttrykk
Sjå også adjektivet dugeleg (H) og adverbet dugeleg.

Haddvår æ an dugelèg'e arbei'skar'e. Eg åt an dugelèg'e grautetalerk'e.

doven (får gjort lite av det ein skal gjere)
Sjå også duge og dugandi.

Den duglausasti karen ville alli arbeie.

løyndomsfull, vil ikkje fortelje det ein veit

An fær inkji mykji útav 'ó Haddvår, 'an æ så dúlramm'e.

bruka om person som brukar mykje pengar utan å ha råd til det

Taddeiv æ så dumlen mæ pæninge, no æ 'an vel snart út'å ví'åsæ?

grov eller mørk; om lyd (ras, torever)
Somme seier "dump'e".

Fysst tórâ rumlar langt av lei, æ det an dumm'e ljó'e an høyrer.

1. svevnug, tung i seg
2. grått og mørkt ver

1. Svålaug va' så durmí at 'u la seg oppi kvílâ a bil.
2. Det æ tunglegt fysst det æ durmi úti.

"flott", rikeleg", ufornuftig øydsle

"Der æ mange som æ dúse i dei ættin", sa Jórånd.

slapp, sjukleg, tagal

Å vère slapp'e kadda sòme å vère dusemang'e.

hard påkjenning eller oppleving (helst om folk)

Det va' a dústeleg bó' å få, at Margjitt ha' drukna.

bleikna farge, slite, falma (vert ikkje gradbøygt)
Sjå også avlita.

Stakkjen va' så dvålka at 'an va' 'kji vén'e nóg til hægdags.

slite og falma (om tøy eller klede)

Eg líkar alli å gange mæ dvålkelège klæi.

døsig, svevntung

An må inkji vèr' dyssig'e itt an ska' kjøyre bíl'e.

stor, sterk, tung
Sjå også dyvje og dyvje seg.

Det va a dyvje kvendi, den kånâ 'ass Augund.

samanfiltra (om ull)

Itt sauin ha' gjengje lengji i skógjæ om hausti, kunna uddí vare nòkå dærleleg.

mørkt

Det va' host'e dåmt ti' lèse i lampeljósæ.

likeleg, hamleg, stautt

Det kan vère mangt som fýer mæ å vère dåmlèg'e.