Ordliste

1. skræme, tukte t.d. "age opp born"
2. Bruka i uttrykket age seg (opp)

1. An lýt age bonní mæ da æ små.

akkedere, diskutere pris, forhandle

Mi akdéra lengji førr'ell mi vorte einige om handelen.

godtale, overtale, mase på

Da aka mæ 'ó ti' da seist'e fing' 'an ti'. Kristí aka mæ 'enni ti' 'u lòva.

1. passe (t.d.seg) på grunn av fare
2. passe på ungar
3. leggje merke til
4. tenkje seg å reise eller flytje seg til ein stad
5. bry seg om
6. meint for, tenkt til
Sjå også bångjǿle og gjǿle.

1. No må du akte deg så du inkji skjèr'e deg mæ dei kvosse nívæ!
2. Eg lýt akte æ Margjit i kveld, så eg kan inkji vère mæ dikkå.
3. No lýt du akte væl etti koss eg gjère det, så æ det 'kji så lengji førr'ell du hèv' lært det.
4. Kòri aktar dú di av?
5. "Ko aktar eg lívi mót a stórt namn å rykti!", kjýtte Bjørgúv.
6. Den greptí æ akta ti' mé.

halde på lenge med noko

'An ama å fiska, men fekk inkji nåkå.

1. halde jamnt på med noko
2. streve med arbeid (arbeidet går ikkje så fort sidan ein ikkje er så flink eller ikkje orkar)

1. Da såte å amla å rǿa om adde skapte ting. Eg hèv amla mæ ungó i heile dag.
2. Torgrím amla å arbeiddi mørks imidjom. 'U amla mæ nòkå allstǿtt.

kave, streve
Bruka i uttrykket amstre seg ti'.

"Eg vi' 'kji amstre meg úti gusten!", sa mannen, då 'an ha' flutt på gamleheimen, å pleiaran ville hav' 'an mæ på trimmæ.

ha vond pust (dårleg ande)
Sjå også ande våkt.

'An anda så eg laut snú mi i frå 'ó. Èt' an kvítlauk'e, så andar an.

skimte såvidt

Det va' såvídt eg kunna andvake sauó evst 'å heieristinn.

1. puste langt og tungt (slik at det høyrest tungt og vondt ut)
2. geispe (bruka om frisk og normal person)

1. Gunnår andvarpa så da tenkte da laut ringje naudnummeri 113.
2. Anne andvarpa heile kveldi.

skimte, greie å sjå noko som er utydeleg eller langt borte
Sjå også substantivet andvòke og uttrykket kåme i andvòka.

Andvòkar du búskapen?

ro bakover (same tyding som å mynde)

Nò ljóte mi andǿve mót land mæ mi setje út nètí.

når fleire prøver å få kvarandre til å le, men at dei ikkje må / vil le; bruka berre i fleirtal
Sjå også anlǿgje og anlǿgd'e.

I kjørkjunn måge mi inkji anlǿgjast.

seie / gjere noko som får andre til å le
Sjå også anlǿgd'e og anlǿgjast.

Lív å Sigríd våre så fæle ti' å anlǿgje kvorairne. 'U anlǿgde meg, så eg ló ti' tårun trilla.

gjere ting i tide (minne på, mase på)
bruka i uttrykka anne på, anne seg ti' og det annar på.

'U anna på 'an ti' å lèse mei' på leksun. Moirí anna på dótterí at 'u sille gange mei' på skúli.

Om torvtak: Når is demmer opp for regn- / smeltevatn på taket, slik at det vert lekkasje og dryp inne. Vatnet kjem oppover bak ein skøyt i tekkjingsmaterialet. Liten takvinkel og lite omlegg i skøyten til tekkjingsmaterialet er moment som gjer at det anskarar fortare enn med stor takvinkel og godt omlegg. Dårleg isolasjon i himling slik at varmen inne smeltar isen / delar av isen oppå tekkjingsmaterialet, samtidig med sterk kulde ute, er som oftast årsak til denne situasjonen. Problemet kan oppstå både med torvplast og never.

Ti' mindri takvinkelen på tòkunn æ, ti' léttare hève det for å anskare.

småkrangle

Nò bonn, mòge di 'kji antrast om detta lisle! Det va dei vaksne som au tótte gama antrast.

1. lage
2. arbeide
Sjå også gjère.

1. Kvæ hèv' arbeidt denné kubbestólen?
2. Eg arbeier mæ kubbestólæ ennå.

kontrollere at alt eller alle er på plass (gjeld buskap, folk og ting)

Hèv' du athuga godt nóg? Mi ljóte athuge nåkå kvorjestad fysst mi inkji vite kòri mi sku leite. Mi lute athuge at mi hav' adde sauin.

sjå nøye og granskande på noko

An lýt augnefare væl enn gåmål'e bíl'e disom an tenkjer ti' kaup' 'an.

beite graset snautt (heilt ned til jorda)

An kan 'kji late búskapen aurnage veddin. Teigjen va' plent aurnaga, å sauin brute sikkå út.

ause

Eg øys'e sói opp i an stór'e boddi.

lage sår i borken på eit tre, take vekk mosen / torva av eit berg / stein

Gråní varte avberka nédati av traktórskuffunn. A grån ska' 'kji vare mykji avberka førr'ell 'u rotnar.

bli mørkare, bli natt
Sjå også avdagsbil.

Kjýne kóme ti' støyls då det avdagast.

ordet vert bruka om når kornakset blæs av strået i vinden eller ein høgg akset av ved skurden

Det va' vondsklegt å sjå koss vinden ha' avekst å harpa konnåkren i nótt.

eldast, visne bort

Taddeiv hèv' avfarest mykji det seiste åri.

verte svekka pga alderdom (dårlegare helse og eventuelt økonomi)

Jón fèr'e ti' avfjarast nò.

når sola ikkje lenger lyser på fjelltoppane

Nò æ sólí âvfjødda, så nò ljóte mi heim'tt'e.

1. verte svekka pga alderdom (dårlegare helse og eventuelt økonomi)
2. verte mindre, verte dårlegare

1. Hæge fèr'e ti' avfærast nò, å treng'e nåkå hjelp heimi.
2. Hå'ne avfærast fórt itt frostnéttan setje inn.

fjerne horn på dyr

Da âvhynnte av å ti' stútkåvan så da inkji sille vère så farlège.

kome bort (i terrenget) bak eit eller anna, kome ut av syne
Sjå også avbakkt.

Papa avleita plent unde' reinó. Turistan avleita attom an haug'e.

1. avstytte (td om å korte inn stokkane i ei bu)
2. avlive dyr (td sauer)

1.Timrâ såg út ti' å vère avlept agong. Æ stokkan for rotne i endó, kan an avlepte da, så timrâ vare mindri.
2. Denné veiren hèv' vorte så úhǿg'e, gåmål'e å vónd'e at mi ljóte avlept' 'an.

lesse av

Snjóren blotna, så eg laut avlesse å tvívende for å få høytti heim.

teikne (td andlet eller person)

Òlâv Bjørgum æ sérs gó'e ti' avskjeldre fókk.

teikne

'U va' så gó' ti' avskjildre fókk å dýr.

overtale ein person til å late vere noko vedkomande har tenkt til å gjere (og som ikkje er greitt i fylgje dei som vil overtale vedkomande)
Sjå også tale fyri.

Eg fekk avstivle 'an frå å reise i úveiræ.

ta av klyva, klyvutstyret og søylefati av hesten
Sjå også søylefat og søyl'e.

Itt d'æ lang'e vèg'e an ska' reise, kan an mòg avsøyle a gong, så hesten fær kvíle å lufte seg.

rå i frå

Da avtåld' 'an, så 'an lét det vère. Di lute avtelj' 'æ, detta må 'u alli.

vike veg (gå utom vegen når ein møter ein annan eller andre)

Der kåm enn stór'e bíl'e imót mi, så eg laut avvège.