Ordliste

  1. A
  2. B
  3. D
  4. E
  5. F
  6. G
  7. H
  8. I
  9. J
  10. K
  11. L
  12. M
  13. N
  14. O
  15. P
  16. R
  17. S
  18. T
  19. U
  20. V
  21. Y
  22. Æ
  23. Ø
  24. Å
  25. *
Tal ord på Y: 43 | Totalt: 15315 | søketips | nullstill
Forklåring Døme
check ydde

bryte seg opp av jorda (td spirer eller strå)

Nò yddar konni i åkræ.

check yfse

leggje nevrar og torvhaldsstokk og torv på takutspring
Sjå også yfsingestein'e, yfsingji, yfsedryp, takdròpi og yfsingenævr.

An lýt yfse mæ dei beste nævró.

check yfsedròpi

drope frå takskjegget

Eikjâ låg unde yfsedròpó å trútna. Yfsedròpan drjúpe n'i krúnâ mí.

check yfsedryp

takdrypp Sjå også: takdròpi.

An kan inkji sitje i yfsedrypæ. Grannen er så onnug'e, at hèv' 'an 'kji anna å gjère, så reiser 'an út å stend'e i yfsedrypæ.

check yfsingenævr

taknever som ligg langs kanten av gavlen på taket (under yfsingesteinó)
Sjå også yfse, yfsingji, yfsedryp, takdròpi (H) og nævr.

Yfsingenævran ljóte vère stóre å góe.

check yfsingestein'e

steinane som vert lagde utpå kanten over gavlveggene på torvtak
Sjå også yfse, yfsingji, yfsedryp, takdròpi (H) og yfsingenævr.

Tvei av yfsingesteinó ha rapla néd.

check yfsingetró

nedste tróbórdi under torvollen

Yfsingetrói sille vère a breitt bórd av sei'vaksi timr.

check yfsingji

gesims, uttóka rundt heile huset
Sjå også yfsingestein'e, yfse, yfsedryp, takdròpi (H) og yfsingenævr.

På a tòke æ det yfsingan det leitar mest'e på.

check yksen

brunstig (bruka om ku som syner brunst)

Blómerós æ yksí, så mi ljóte ti' amtstútæ mæ 'enni.

check yl'e

varme, varm luft; bruka berre i eintal
Sjå også ylje.

Det mǿtte an yl'e då da stige ive durrstokkjen.

check ýl'e

kvalme

Eg turte 'kji spý, men eg ha' an ýl'e. D'æ barre eg ha' sluppe dei ýlâ.

check ýle

vere kvalm

Eg ýler av for feit'e mat'e! Eg ýler så eg trúr eg lýt spý!

check ýlen

kvalm; vert ikkje gradbøygt
Sjå også kvemlen.

'U æ ýlí å hèv' vóndt i hòvúdæ, så det æ vel an farang'e som gjeng'e. Mjåkkjí va' så ýlí at eg kunna alli svægj' 'æ.

check ylja

noko oppvarma; gjeld iskaldt vatn som ein har gjort noko mindre kaldt (eller kokande vatn som vert gjort lunka)

Vatni æ ylja, så det æ inkji spélegt å drikke. Du ska' sjóhite vatn å late det stande ti' det barre æ ylja; så ska' du två deg i dei lògjæ!

check yljast

lunke opp for å ta vekk det kaldaste (td vatn)

Oppkómevatni hèv' ylgst nò, så mi kunne visst drikke det.

check ylje

gjere til at iskaldt vatn vert noko mindre kaldt
Sjå også yl'e.

Du lýt ylje detta ískalde vatni førr'ell du drikk'e det, Titta. Mi ljóte ylje detti vatni, hellis kunne mi få frost í åkkå.

check ylt út'å

ytst utpå (kanten)

Nò må du 'kji egne di ylt út'å kanten, så kan du treffe ti' skríe útivi.

check ympe

nemne såvidt (kome noko inn på det, men ikkje vere viljug til å seie alt)

'U ympa nåkå líti om det.

check ymse

skifte, variere; t.d. bruke høgre og venstre hand skiftevis

'U ymsar midjom spit å saum'e mæ 'u arbeier om kveldó. Det ymsar kvæ av åkkå som kjøyrer.

check yndi

godhug

'An ha' spisielle yndi for dei bånæ.

check yngd

ungdom

Du hève då yngdí, du æ ennå ung.

check yngjast

kjenne seg yngre
Bruka i uttrykket yngjast opp'tte.

An tikje an yngjest fysst an fær danse.

check yngjast opp'tt'e

kjenne seg yngre, kvikne til
Sjå også yngjast.

Gófa yngdest opp'tt'e fysst 'an fekk lèse Jens von Bustenskiold ti' jóle.

check yngje

mengd av eit eller anna

I vallemålæ æ a heil yngje mæ ord som fókk hav' gløymt.

check yngje

føde ungar; katten, hunden, reven og dei fleste andre mindre dyr "yngje"
Sjå også kjesle.

Kjettâ yngde oppi kvílunn.

check Yngjebjør

Ingebjørg

Yngjebjør æ ei av dǿttó 'enni Lív. Den lisle Yngjebjø̀rí va' så tròta at det va' såvídt 'u stabba då da kóme av støyli.

check yrjandi / ørjandi

fullt av (td fisk eller makk)

Det va' yrjandi mæ fókk 17. mai.

check yrjandi líten / ǿrandi líten

ørliten

Gunleik ha' a yrjandi lítí fløyte som 'an blés på.

check yrve opp / ørve opp

1. hisse opp (ofte til å gjere noko ein helst ikkje vil gjere)
Sjå også ørve.
2. slå opp gammal skade

1. 'U va' 'kji så móta, men no hav' da yrvt æ opp, så nò vi' 'u.
Di mòge 'kji yrv' 'an opp mei' nò, så var' 'an 'kji havandi i húsi!
2. Yrver an opp an ska'i ell' an verk'e, så ílengjer an det. Du må 'kji yrve opp'tt'e såri, nò som det hèv' bigjynt ti' grò.

check yskje

ynskje

Mi ykste åkkå godt veir ti' heietúræ. 'An hèv'e ykst si lengji an ný'e traktór'e.

check yskji

ynskje

Fysst du kjæm'e mæ dei yskjæ, då kan eg inkji hjelpe di.

check yst i

ytst i

Tórsdalsdammen ligg'e yst i Finndalæ. Yst i fisketaumæ æ der a søkkji.

check ystegrís'e

ein neve med nyysta ost av søt mjølk; bruka berre i eintal
(Bruka til mat eller dessert. Sjå oppskrift i heftet "Gamle matoppskrifter og matskikkar frå Valle", utgjeve av Valle Bondekvinnelag)

Bå' unga å vaksne líke ystegrís'e. Ystegrís'e fær an alli kaupe i handelsbúó.

check ystehús

hus der ein yste geitemjølka (om gardar med geiteysteri)

I Hísdal i Bykle va' der a stórt ystehús.

check ystekodde
image

lagga trekopp (ofte med kross i botn og hol i sidene, for å for få ut mysa frå ostemassen)

Æ denna ystekoddâ gåmó?

check ystekopp'e
image

"osteform"

Eg hèv' tvei gamle ystekoppa heimi.

check ystestaup

ostekopp med handtak (bruka når ein hadde med ost i samband med likferd)

Ystestaupí æ jamnt brennemerkte.

check ysti

ytste

Den ysti hómen i vatnæ æ stǿst'e. Den yste búí 'å oddâ æ mí.

check ýte

selje, ha til sals

Å ýte an veir'e trúdd' eg mi ti'.

check ýte âv

telje frå, fråråde

Forellí ýtte âv då Taddeiv vill' selje bílen sin.

check ýte út

leie bort (om vatn som kan gjere skade)

Eg ýtte út regnvatni så det inkji gjåre skâ'i på den fillni múren.

check ýtelèg'e (V)

produktiv

Kjýne æ mest'e ýtelège fysst da æ hausttídde.

check ývast

terge, tergast

Di mòge 'kji ývast mæ stúten, 'an kan vare mannvónd'e.