Ordliste

til alle tider, allstøtt

i etterskot med arbeid (rekk ikkje det ein skal)

Eg æ så ivelesst'e mæ arbeid, at eg vare i baktropp mæ mykji.

i tvil

Eg va' så i birå' om mi sill' av på heií ell' barre vèr' heimi. Eg æ så i birå' om eg ska' halde på mæ desse spitingjinn.

1. nedfor, trist til sinns
2. i tvil

i vårbløminga

i sine beste år (mest bruka om karar)

Båi sø̀nin mí æ i bragji å hav' sett sikkå opp kverrsitt hús.

lagringsplass for ved til dagleg bruk i eller ved åren (i tida etter at vedomnen vart vanleg å ha i stoga)

'Er æ så mørkt i stògunn seinhaustis, at du må inkji snåve i brondó itt du kjæm'e inn dynní. "Bóa sit i brondó å brenner seg 'å hondó" (rim).

"akkurat då"

då, i den stunda

I det bil da vill' ti' heise flakji, kåm der nåkå frykteleg vindkost.

i knas

Den véni koppen datt n'i tili å gjekk i dras.

i brennhast, i rask rekkjefylgje, i eitt

Då eg ha' blærebitendelsi, laut eg springe å míge i ei brennòte.

i eitt, omatt og omatt, stendig, i eininga
Sjå også sau.

Itt an eller mæ brusu, lýt an sópe tili i ei sau.

t.d. uryddig i vid forstand

Adde leiingan låge barre i a usse, så eg brúka long tíd på å veivle da opp.

tora slår i eitt

Det hèv' vòre i ein brakji i heile ettenónæ, så eg hèv' drègje út mange av stǿpseló.

"i ein samanhengande arbeidsinnsats"

"i ei suppe"

Spíkera å skrúva låge i ein saur'e.

uttrykk bruka om å gjere ting fortare enn ein kan forvente

Eg gjåre fem munnhorpu i ein smedd'e.

"i ein haug"

Búí ligg'e i ein sodd'e!

i eitt, omatt og omatt, gong etter gong, stendig, i eininga

i eitt renn, i same rennet

utan opphald

Da héle det i eitt renni, trettendi ti' endis.

i oppøsing, i opphissing
Sjå også eksi og ekse seg opp.

Anne va' så i eksi, at eg tóre alli spørje om eg fekk låne pæninge av 'enni.

i farten; stressa tilstand

Eg va' så i fauksen at eg sprang út i barre tofló.

"i farten" (ha det travelt)

Èg æ så i feikten i dag, for eg hève så mykji eg lýt gjère.

i farten, ha det travelt

'An va så i feikten for å finne a kåne.

i flaum

Bekkjen gjekk i fløymi.

i farten

i lomma (innvendig lomme i dalebuksu)

Eg hèv' seslebókjí i fóræ.

til rådvelde (om pengar)

'An ha' 'kji kå tvó hundre krónu i vikunn i frí.

stor nok til å kome med fýâ (om elv)

natt til i går

Det va' kalleg di det ringde i fyrenótt. Eg sòv alli heile fyrenótt.

i farten

i slag

'An va' så i gér då 'an kåm att'e frå Sǿlondó.

"i form"

Koss æ du i gjeiró i dag?

i emning, noko som vert gjort

utmarka der ein har husdyra på beite og gjæter dei (bruka berre i bunden form eintal)
Sjå også búskog'e

"I dag lýt dú Bóa i gjæsleskóg", sa Mamme då 'u vekkte meg.

i går
Sjå også i gjårførridagjen og i gjårmorgó.

I gjår va' eg sjúk'e.

dagen før i går; bruka berre i bunden form eintal
Sjå også i gjår og i gjårmorgó.

Birgjitt å Èlí tóke út i gjårførridagjen; alli sa da kòr da silli.

"kvelden før i går kveld"

Det blés harleg i gjårfyrrikveldi.

om morgonen i går; bruka berre i ubunden form eintal
Sjå også i gjår og i gjårførridagjen.

Gýró å Hæge bigjynte å bake i gjårmorgó.

i krangel / usemje med

vere ør i hovudet; så ein ikkje veit kva ein seier pga ulykke, sjukdom o.l.

stansa av folk, stansa av hindring

å vere i betring, kome seg att

Gunnår va' i hèvi då 'an kåm heim'tt'e frå sjúkehúsæ, fortålde Gófa.

såvidt, snautt

'An fekk i hægdinn a høysbýr i dei gjótunn.

Uttrykket er bruka om å køyre heim høy frå heia dengong bøndene slo der. Når der ikkje var veg, måtte høyet hentast med hest og slede på vinterføre. Høyet var hausta sommaren før, og lagra i bu eller høystakk. Snøføret var oftast ikkje godt nok før i februar, men uver kunne likevel gjere desse turane dramatiske for både mann og hest. Dei som hadde lengst veg starta i mørkret om morgonen, og kom heim att i mørkret om kvelden.

Det va' vóndt i høyskóg itt det va' snjóføykje.

halvvaken

Eg va' 'kji plent vak'e, så eg svòra i håvsvimnæ.

i tvil

Eg æ i ív om ko som æ best'e. Eg æ i ív om eg ska' fǿ den sauen.

i tvil
Sjå også íve seg í.

'U va' så i ívelsi om 'u sill' gange gymnasi ell' yrkjisskúlen.

i jord

om kapp

Da stevjast i kappi. Den lisle jentâ ha' mót i bringe, 'u vill' i kappi mæ sólí springe (stevline).

nedsøkkt
Sjå også kave (2).

Nò æ den hǿgri stivilen min plent i kav i søyledíkjæ.
Torgrím va' i kav i gjelli.

i kominga
Sjå også kjǿmd.

Da sille vère i kjǿmdinn nò, ette som da hav' sagt.

i full kost gjennom arbeidsdagen

D'æ mykji arbei for húsmoirí å hav' mange i kostæ.

skort på luft (td om ved som er dekt av oske)

Ellen sloknar fysst vé'en ligg'e i kóvi. Lògan ljóte få røkkje sikkå, da mòge 'kji liggje i kóvi.

i løynd, hemmeleg, løynleg

Detti lýt vère i kúrt mak, mi vi' alli seie det mæ nòken.

i godt humør
Sjå også i úlag og lag.

Æ du alli i lag idag?

uttrykk bruka i samband med å hente heim lauvkjervar frå skogen

Mi våre i lauvskóg i gjår å kjøyre heim'tt'e a lass mæ lauvkjervi.

til sengs

'U va' så sjúk at 'u måtte i lègâ.

før det vert mørkt om kvelden (uttrykket er ubunden dativ)

Eg vi' helst'e kåme heim'tt'e i ljósi, så eg sér ti' slípe ljæne.

sund, i småbitar

i morgon (uttrykk som tyder at noko må skje dagen etter)

I morgó den dag ordnar du detti, din filleveir'e!

"dagen etter i morgon"

Èg kan inkji vèr' mæ i morgóhindagjen.

i mørker (uttrykket er ubunden dativ)

Èg å Sigúrd tótte det va' gó'slegt å sitje i myrkri.

i skog der ein kan plukke nøtter

til knes

'U vassa i nétti. Grasi gjekk i nétti.

"i form"

Koss æ du i nykkjingó i dag?

i spesielt godlag

Mannen kåm i ovlag út'å kveldi.

i hardt arbeid (om hestar og folk)

Det æ tungt å vère i reiunn heile åri.

uttrykk bruka i samband med å dra til skogs etter ris for krøter og smòlogg i vårknípa

I vårknípunn måtte da stundom i rísskóg for å bergje dýrí.

i same omgang (medan ein er i farten)

på same tid, i same omgang

Eg va' av å plukka týtebèr, å glåpte au ette búinn i same renni.

ikkje kome lenger, vere på same staden som før (har prøva, men utan verknad)

1. opprømt, i høg stemning
2. svært engasjert td i ein debatt
3. i farten

1. Haddvår va' så i segl då 'an ha' fengje si kåne.
2. Tóre va' så i segl då da diskutéra sentrumsbyggji.
3. 'U va' så i segl då 'u kåm, at 'u ha' alli tíd ti' tale mæ åkkå, men laut avgari mæ same.

den seinare del av noko, på slutten av

I seini endâ av slagsmålæ varte det Kjètil som vann. I seini endâ av kampæ varte det a mål.

i siste liten

for seg sjølv, åtskilt.

Èg vi' have mitt i sér! Búsètan åte i sér.

nyleg, nokså nyss

Nò i sinn va' der an tòkedugnâ'e i Vaddebǿ.

til / på skulen

Èg plage kjøyre ungan i skúli. Eg gjeng'e i skúli kverr dag'e, detti åri.

sjå etter rypesnarene

heilt knusa

Búí varte slègjí i sodd'e av råsinn.

ved solnedgang

Skó' alli jenta i kyrkjeklæi, å alli slåttâ i sóleglæi (stevline).

i god stand

i fine klede, opplagd og i godlag (om karar)

Åni va' verkeleg i stròkji det kveldi.

lett synleg

'U stód plent i sýndinn på haugjæ.

til synes

1. ha for mykje å gjere
1.ha gjeldsproblem 
Sjå også kave (1).

1. No æ eg i søkk å kav i arbeid.
2. Æ an i søkk å kav i gjelli, så fær an alli fré'e i tankó.

å gjere noko

i strekk (samanhengjande td dagar)

Mi ha' sløyd'e fjórten dage i trekk.

vere sliten

Mi gjinge i tròtó mæ dei tunge kjø̀tkassó.

no og då, av og til

'U va' sjúk å låg i túrevis. Eg verkjer i ryggjæ túrevís.

i dårleg humør
Sjå også i lag og lag.

Jón æ jamt i úlag for tí'inn.

når det ikkje passar

Det tikjest treffe at sòme allstǿtt ljóte kåme i útíó.

bruka om person som ikkje bryr seg om korleis det går med ein sjølv eller konsekvensane av det ein gjer (oftast bruka om personar som har mist kjærasten og kastar alle hemningar)

Tóne va' plent i úvýrunn då kjærasten ha' reist frå 'enni.

1. i beit for, vere i vanskar
2. i tvil

1. 'An kåm så i vandi for pæninge.
2. Eg æ så i vandi ko eg ska' bistemme meg fyri.

hente eller køyre heim ved

falle ned på bakken (td pga glatt underlag eller slagsmål)

Tór dalga ti' mi så eg laut i velten.

i vinter
Sjå også vetr'e.

I vèt'e hèv' det vòr' líti snjór'e. Hèv du hoggje bjalka i vèt'e?

ved tregrensa

yrkedagane (måndag t.o.m. laurdag)

Eg gjeng'e kvendagsklædd'e i virkó.

i pant

1. senil, ikkje tilrekneleg, sinnsforvirra
2. gjere noko utan å tenkje seg om
Sjå også båndǿmi, fjatre, fjatren og vadre (tyding 2).

1. Ette dèt 'an ha' vòr' úti i FN-tæniste, va' 'an helst'e i vodrunn då 'an kåm heim'tt'e.
2. Koss' kunna du finne på detta; æ du plent i vodró?

i vilska, halvt medvitslaus

verte oppøst eller sinna

'An idda seg ti' å tók út førr'ell eg fekk tale mæ 'an.

motlaus, fortvila, tykkje leitt, vere nedfor

Moirí varte så iddi farí då Anlaug tók 'an Òlâv. 'An varte så iddi faren då 'an braut âv skjíne sí.

vanskeleg tilstand

Da vorte iddi fata då húsí brunne å alli nòkå ting varte berga.

vanskeleg for å tru

Dèt vi' eg iddi trú.

dårleg stelt (økonomisk eller fysisk)

Gunnår æ så halt'e å iddi vòren.

1. likne på (utsjånad, eigenskaper)
2. herme etter

tenkje ut, planleggje, førebu

1. vekse til, teikne til
2. lage delane ferdig (td eit bord, klede, sylv)

"endåtil ikkje", "ikkje eingong"

Eg fekk inkji agong lǿn av 'ó. Eg va' så sjúk'e at eg visste alli agong kor eg va'.

"ikkje brukande til anna enn å..."

korkje

D'æ 'kji antel vént ell' godt bygt detta byggverkji du hèv' sett opp!

svært lite bel, ein augneblink

Det va' inkji bil, så kåm Jø̀runden jótandi.

ikkje greie å få eit vindauga fritt for rim og is sjølv om ein fyrer kraftig

berre; berre bruka i nektande form

Det æ inkji kå èg som hèv' vòr' heimi i dag. 'An hèv' 'kji kå sjave si å takke! Eg hève 'kji vòre sjúk'e kå ein dag'e i år.

ikkje kome av flekken

Skóteren kåm inkji avstâi, 'an barre spóla seg né'í.

tillate seg mykje
Sjå også meikke.

Mi meikka åkkå alli nòkå ting då mi våre på færi. Eg vi' inkji meikke mi nòkå ting i jólinn.

får ikkje gjort unna arbeidet

'U fekk alli arbei'i ó' hondó.

ikkje heilt normal i hovudet, psykisk utviklingshemma

'An æ masen, men an må vite at 'an æ 'kji plent som 'an ska'.

vere uklår i hovudet (bruka om born og vaksne)

Torjús rådde si inkji allstǿtt.

ikkje så veldig stor

Lisle-Gýró æ inkji stór ti', men 'u kan alt mókke.

vanskeleg å hamle opp med; gjeld personar

ikkje like noko

Eg æ 'kji på 'an Einår. Eg æ 'kji nåkå på mjåkk.

uttrykk bruka om personar med mentale skavankar
Sjå også rétt'e.

An kunna 'kji trú at Anne va' rétt, sò som 'u bar seg då Bóa fǿre sund'e den rósutti bodden.

ikkje nøye

Det æ 'kji vandare í mæ dessa jakkunn, 'u æ så útslití at du kan barre kast' enni.

tru

Eg vi' innbille mi at denna bílen æ spræk'e.

innmed einannan

Støylan låge tétt innmæ'nanné.

ha lyst på

øse opp

over ende

Eg snåva i a furerót å måtte iv' ende.

svært, umåteleg, utruleg

svært berusa av alkohol

over alle grenser
Sjå også brík.

sers, makelaust

Det va' reint ive adde pass, slig konnåkr'e det va'.