Ordliste

når flaumen bryt isen på elva i sund, og isstykka kjem fossande nedover elva / bekken. Stuvar seg i hop og stemmer opp.
Sjå også jakji.

Dèr åne smalkar kan det vare jakebròti om vetran.

isstykke / isflak som flyt i elva / på vatnet
Sjå også jakebròti.

isflak i elv eller vatn

Flåne ligg'e i jakla.

jeger

Bǿan å åmlingan vår' fæle jaktara.

vallak, kastrert hest
Sjå også fyl, fòli, merr , annæringji, grahest'e og jalke.

Arbei'shesten lýt vère an jalk'e ell' a merr.

jamaldring

Mi våre jamaldringa, mi tvei.

døgn

Det ringde i samfudde tvau jamdǿgr.

like store og sterke (oftast to personar)

likemann; like gamle, like sterke, like flinke o.l.

Svein å èg æ jamlíka.

plante i kråkefotfamilien

like (td like store, like sterke, like spreke)

jordbær (oftast bruka om markjordbær)

Der va' mykji jarbèr i bakkâ òvenat húsó.

jordpåkasting ved gravleggjing; jfr "Bygdesogeskrifter frå Valle og Hylestad" s 213

Jaringjí va' laudagjen klokka eitt.

1. tapp og hol når døra har hengsle av tre
2. stengsle av tre i ei enkel dør i eit mindre fint hus eller hytte

1. Det nirkla fælt i jarró itt an lét opp húrí. Húrí sveiv i jarrâ.
2. Òlav stengde att'e búedynní mæ an jarri.

uttrykk bruka om når ein kjem heim med ein rest av nista som ein ikkje har ete opp Sjå jasi, biti og bòren biti.

Vi' dú, Bóa, hav' jasebiten?

kattefot

Jasefǿtan blǿme temmeleg tídleg om våri.

stav som vippa haren opp når han gjekk i snara (haren vart då hengd; jasesnòrâ var av hestetogl)

redd og lettskræmd person
Sjå også jasi.

Jasehjarta å nævresjæl, fýrstikkefǿta å mýhankelær (gammal regle)!

perleugle

Eg hèv' a útstoppa jasehukre heimi.

Æ du færig mæ å saume jasekrullan, Yngjebjør?

uttrykk bruka om når ein kjem heim med ein mjølkerest i flaska som ein ikkje har drukke opp; bruka berre i eintal
Sjå også jasi og mjåkk.

uttrykk bruka om når ein kjem heim frå ein tur med ein rest av nista som ein ikkje har ete opp
Somme seier "jasemat'e".

Knút kåm heim'tt'e mæ a lítí jasenyste.

harerug

snare til å fange hare i
Sjå også jasi

Jasesnòrun våre i nýare tí' gjåre av messengetrå'e.

messingtråd (til jasesnòru)

fliser som står att i stubben når ein feller eit mindre tre med øks

Det stód att'e an krans'e mæ jaseøyru då 'an ha' stývt bjørkjí.

1. hare
2. detalj i broderi (løyesaum: liten krull med to omgangar og eitt øyra)
Sjå også jasesnòre.

1. Jasen líkar seg alli nére rèvæ.
2. Torbjørg gjåre seg færig mæ å saume jasan på fasló i gjår.

ostestoff på mjølk som har stått lenge sur

Der æ tykk'e jasti på desse súre mjåkkjinn.

1. hylle (fjøl på vegg til å leggje ting på)
2. hylle over skåp å kvílu
3. ei av hyllene i td hylleseksjon
4. terrengformasjon (flater i ei bratt li)
Sjå også braujedd'e.

1. Bókjí låg på jeddæ.
2. Da ha' jamt det vénaste stei'tøyi på jeddæ ive skåp å kvílu.
3. Kaffékoppan stande på dei evste jeddæ i matskåpæ.
4. Av å ti' finn'e an jeddi oppi heii å lía.

1. Del av broderiet på den mannlege setesdalsbunaden. Ei jente er ein del av ei kló.
2. jente
3. ugift kvinne uansett alder

1. Nò saumar eg jentu ti' rétteklæó 'ass Bóa.
2. Der va' sjau jentu i klassâ mí i båneskúlâ.
3. Det var' alli ko gali for dei jentó nórd i Plassæ!

mann som er kvinnegal

'An va' slig a jentesprengje, Tostein.

trevet på "kvinnesida" i kyrkja (på høgre side når ein går inn i kyrkja)

Johannes

Dei gamle sa nóg inkji "Jihanis" fysst da tala om ivangelisten i Bíbilæ.

jern

trebor til å setje i borvinde

reiskap laga av jern til å stramme kring eit lagga kjerald

hesteskoforma jernbeslag på hælen; bruka på lérsko og -støvlar for å ikkje slite skosålen så mykje (òg av og til bruka framme under skoen)

leist av jern til å forme sko med (bruka av skomakar)

Jinnleisten varte au brúka ti' rep'rére skó mæ.

baufil

Stundom lýt an take av bla'i 'å jinnsagjinn for å kome godt ti' mæ sagingjinn.

jernstaur, spett

rund og tunn jernstong

Eg brúkar an jinntein'e ti' å ræle opp denné tétti røyren.

Jesus

Mi finge høyre om 'an Jissús i sundagsskúlâ.

person som har byrja i millitæret og går i uniform

Nò hèv' Òlâv vorte jivåri.

tennar (sprø, hard ved med mørk farge, helst i furestomnar), helst berre bruka i ubunden form eintal

Der æ mykji jokl i krókutte furu.

person som et seint og forsiktig (td fordi han har dårlege tenner)

is som støyper seg td på bergheng (lagar formasjonar)

tennar (sprø, hard ved med mørk farge, helst i furestomnar); bruka berre i eintal
Sjå også joklevé'a og vé'e.

Joklevé'e kan inkji brúkast ti' anna 'ell vé'e.

jol, jul

julebukk

person som kjem som ubeden gjest 1. joledag (vart ikkje rekna for å vere greitt og passande)

julekvelden

24. desember (om dagen)
Mange valldølar seier "jólepda'n".

Mi have tídt graut'e jólepdagjen.

jolekvelden

Mi have fisk'e, lefsu, sóne næpu å spa, jólepdagskveldi.

ris som vart gjeve til den / dei som var sist oppe jolaftansmorgonen

Òlav, som va' minst'e, fekk det av jóleskjerkjunn kverr jól.

Når ein skjýt'e inn jólí med gevær eller dynamitt. Dette gjer ein før ein sèt seg ti' bórds, i 5 - 7 tida jolaftanskvelden.

st. Hans, 24. juni; bruka berre i ubunden form eintal
Mange seier jónsok. Jósok er ei eldre form.

kvefsebol nede i jorda (med jordkvefsar)

1. flaggermus
2. spissmus (H)

jordkvefs

"Jórdvafsan våre dei vóndaste", sa dei gamle.

gardsbruk
Sjå også vèg'e.

Sigúrd hèv' kaupt si enn líten jórdvèg'e.

Jore, gardsnamn i Valle.

I Jóræ have da sólí lengji om kveldi.

jod

1. spiloppmakar
2. hardhaus, tøffing
3. person som verver seg til krig

1. Dei júan veit an alli ko kunn' finne på av pilementu!
2. Òlâv æ an júi, alli rædd'e nòkå ting, å så kalleg úvýren æ 'an au.
3. Jón ville vère midjom júó, å tótte gama det som va' spennandi.

genser

bordkniv
Sjå også nív'e.

Sòme meine det æ údana å slikke på jungjen.

juice

stormaga (nedsetjande uttrykk)

Dei danske jýdan ha' vel júteskròv.

person frå Jylland

jurskinn

Júv'leiven kunna vèr' sí'e på gamle kjý som ha' låte âv.

jur

Júvri 'enni Vénerós rokk mest'e ne'å vègjæ.

gut som er om lag i konfirmasjonsalder (ikkje negativt ord, som på vanleg norsk)

skrøne, rykte