Ordliste

den bakare del av hesteselen

Baksilen trengst for at hesten kan halde imót fysst det bèr'e útfyri.

1. luftrøyret, pusterøyret; bruka både om menneske og dyr
2. "halsen" av laftehogget

1. Å svægje i vronge æ å få mat'e ell' drykk'e né' i barkjen.
2. Barkjen høgg'e an út mæ øks.

verk i beina på krøter

Kåvan få beineverk'e av rått grjón, var' det sagt.

eit bestemt bein i føtene på ein sau (td bruka til å vinde renningtråd i samband med veving)

An bei'sau'e sille have a viss vikt mæ varp.

beksel

Eg hengjer beisli på bógtrétti itt eg tèk'e av silen.

munnbit (om hest)

'Er æ tvau slags beislebit, eit som æ beint, å eit som æ déla på midten.

ringen på kvar side av bekselet som taumane er feste i

Beisleringan våre jamt gjåre av jinn.

stutt taugstump eller lerreimstump til å feste i bikselet for å leie ein hest

Titta leier hesten ette beisletygjilæ. Stundom legg'e eg beisletygjilen på klyví å stýrer hestæ.

ku

Ko mange beist hav' di i fjósæ?

fór, mat for kyr

Håm'e va' grei'e beistemat'e.

kalving

Kjýrí æ så lòselèg, nò æ 'u på bèringjinn. Det va' a hard bèring.

1. bille som ofte er i blåbær eller ripsbær; rundvoren, flat og med små prikkar
2. rotne tytebær (V)

1. Eg sér fleire berrfísa i blåbèrspannæ dí!
2. Berrfísan plukkar eg inkji fysst eg æ at bèrskóg.

1. ver
2. person med mange rare påfunn
3. gammaldags lang omn (omnsponnâ var så vid at dei elde på henne og koka kaffi i ei skòre)
Sjå også veir'e og høyveirsbikåri.

1. "Kví laut den bikåren stange meg", sa Salmund, då 'an fekk a puff i fuí.
2. "Den bikåren finn'e på så mangt rart!", sa Rannei om 'an Nils.
3. "Kan eg få kaupe bikåren din, 'an æ vel 'kji så fælt rusta?", spúre Torgrím 'an Nikelos.

bever
Sjå også bjórstemm'e og bjórhús.

Bjóren stýver å stemmer mykji i Finndalæ.

tre som er stývt av bever

Der va' fullt mæ bjórestývi innmæ bjórhúsi.

beverhus
Sjå også bjór'e og bjórstemm'e.

Der æ tvau bjórhús i Grípemóbekkjæ.

spæk'e som ligg att etter trefellinga til beveren

Ròn i rundt den bjørkjí som bjóren mest'e ha' naga âv, va' der fullt av bjórspækji.

beverdam
Sjå også bjór'e og bjórhús.

Sjå den bjórstemmen! Mæ Heddestøyl æ der så stór'e an bjórstemm'e, at skógjen ikring hèv' daua.

tre som beveren har felt (og han har oftast gnaga av borken)
Sjå også vé'e.

Det låg så mykji bjórvé'e ette strendó at mi samla det å tóke det mæ åkkå heim'tt'e.

1.bjørn
Sjå også vetlé'e og húnebère
2. høvel med 2 handtak
3. lekkjestrammar
4. stor og sterk person
5. kloss mellom stokkane i ein tømmerbygning

1. I gamle dage va' bjynnen a fæl plåge.
2. An bjynn'e, 'ell bjynnehǿvili va' skjót'e å hǿvle stògetimr mæ.
3. På framsloddunn lýt an júre mæ bjynn'e, an fær godt vègetak då.
4. Bjúg æ an bjynn'e.

kronisk hovudsjukdom hjå hest (hesten reiar att og fram med framkroppen)

Denné hesten må hav' fengje bjynnedragji!

bjørnelabb

Bjynnelampen æ spélèg'e.

veg der bjørnen ofte ferdast

I Finndalæ æ der fleire bjynnestræti.

halsklave til å hengje bjølla i

På bjøddeklavâ stend'e namni å adressa 'å eigaræ.

reim til å feste bjølla til klaven

Eg hèv' tvæ gamle bjøddereima heimi.

sterk lyd frå bjøller frå mange dyr
Ordet vert også bruka som hankjønnsord (bjøddeskraml'e).

Der æ såden bjøddeskraml oppi líinn at sauin måg' have vorte ræda.

binne

Bjǿrun æ kallège fysst da hav' unga.

eit utvalt storfe (eit sers godt naut)

Denne kvígâ æ a bla'naut.

1. fremste delen av tunga
2. lyden som sauen lagar (å blarre, blækte)

1. Èg vi' ète blarren, for den æ best'e.
2. Eg høyre enn blarr'e, så sauen må vère nérhendeleg.

bleke

Blika gjekk fyre kraftútbyggjingjinn alt oppat Hallandsfossæ.

1. molteplante på det voksterstadiet at bekarblada ennå ikkje har opna seg
Sjå også glåpari, graskårt'e og kårt'e.
2. ein slags klegg (chrysops relictus)
3. blind person

1. Du må inkji plukke blindinga, for dei vi' alli mogne.
2. Blindingan æ létte å slå i hèl si' da æ så gålause.
3. Det æ stygt å kadde blinde fókk for blindinga.

samla blodsprut (som når ein skjer over ei pulsåre)
Sjå også bògji.

'An trefte bjynnen i bringâ så blódbògjen stód.

klump av størkna (levra) blod

Reisdýri ha' dutte útiv' bergji å låg i blóslivrinn i úrinn undi.

bjølleklave med blokkar på (blokkane dingla som i ei lauvsylje)

Mi have barre ein blokkeklavi, å den gjeng'e Lauvrós mæ.

bog

Hèv' du røykja adde bǿgan?

feittpute på bogen til hesten

Órâ kvíler inn'å bógtaskâ.

feittlaget på reinsdyr (bakarst på ryggen)
sjå også bòkerein'e.

Sòme tikje bòkâ æ det beste på reissdýrskrottæ.

feit og velfødd reinsbukk (som regel bruka om reinsbukk i tida før brunsten)
Sjå også bòke.

Æ du heldig'e mæ jaktinn kan du få an bòkerein'e.

1. beinknutane bak på ryggen (på storbuskap)
2. hoftekammen (på menneske)

1. Kjýrí va' så tjurr at bònun våre kvosse.
2. 'U datt å sló seg 'å eine bònâ.

bøss, strø for td kyr
Sjå også bysje.

An lýt have nóg av bòs ti' bysje mæ. Kvílebòs æ au bòs, men dèt æ helst'e håm'e ell' høy.

brystkasse på dyr

Bógtréí liggje imót bringjæ på hestæ.

mellom framføtene på eit dyr, "pute" med feitt

Itt an slaktar, krossrister an ive bringekodden. Der æ líti udd på bringekoddæ.

feitt rundt endetarmen

Fysst inkji rasstarmen fógar seg sjav'e, så fydder an í bris itt an steller ti' brispýsse.

krås hjå rype

I bròmepòsâ var' maten múld'e sund'e.

krås

Bròmpòsen æ lívsviktig'e for matmeltingjinn å' rjúpó.

brunsttid

Rúkattan æ fæle ti' míge rundt húsí i brundæ.

1. bukk som leitar etter brunstige geiter
2. også bruka i overførd tyding om menn
Somme seier "runnbukk'e".

1. Brundebukkjen gjeng'e i gjeitehópæ å snusar. Da sleppte brundebukkjæ inn ti' gjeitó, så da finge sjå om der va' nòken som flaug.
2. Det hèv' vurte tala om brundebukka i ungdómshópæ.

lukt av brunst (om ver og bukk)

Bukkan have sterkare brundelupt'e 'ell veirin.

"dott" i panna (på somme sauer)

Stuttróva smòlogg have brúsk'e i blèsunn.

det ytste av hårpelsen på eit dyr (td mår, rev)

"Èg veit inkji ko brydding æ for nòkå", sa Åni.

flokk med buskap (storfe)

Bøykjen va' så slemm'e at heile búdròsí tók út, å la' 'å vatni.

samling av buskap frå mange gardar

Nò æ heile búflòten nórd i siljehagâ.

den leiande og sterkaste kua i kuflokken

Blómerós va' búkongji på Fisstøyl.

stor mus

Mi vite inkji om búlempun æ an anné rasi 'ell dei vanlège mýsan.

buskapsrekkje

Jónsokdagjen va' der mange búrøkkju som sille at Finndalæ.

Blanding av salt og mjøl til å gje buskapen når ein vil få dei etter seg (bruka berre i eintal)

Mamme gjekk fyre kjý å ha' an saltsekk'e mæ búsalt i hondinn.

beite for buskapen
Somme seier "búbeiti".

Búsbeiti æ âvbeitt nò.

buskapsslag

Tilemarkskjýne tótte mi va' an grei'e búslag'e.

forsteina foster; berre bruka i eintal

Kjýrí ha bústein'e.

pinnsvin

Bústivla æ 'kji å sjå hèra.

lam som stal mjølk frå kyr (lamma var tekne vekk frå mødrene, som skulle mjølkast)
Sjå også hark'e.

Búsúgaran våre nóg líti være som slakt om hausti.

storfe 

Det va' jamt ungan som lute gjæte býttæ.

1. skròvig ku eller merr
2. tjukk kvinne

1. Ska' 'u snart bère, denna byngjâ dí?
2. Der æ nóg fleire byngju i Amérika 'ell hèra i Nòrik.

1. smått avfall, sop
2. "strø" til husdyr i bås

1. Ånund sópar bysi opp i a bysbrett.
2. Håmhakk æ godt bys for kjýne i båsó.

bol
Sjå også músebǿli, humlebǿli og vafsebǿli.

Æ der vafsa i dessa bǿlæ?

insekt som er mindre enn ein klegg (står stille i lufta; legg egg som vert til makk under huda på storfe)

På støylæ varte búskapen stundom så for bøykjæ, at da sèna å tóke út.

1. stort kjøtstykke
2. stort dyr

1. Det va' ingjen som våga å take dèt stóre bøysti, fókk trúdde sikkå inkji ti' ète det opp.
2. Det va' a stórt bøysti da skute inni Finndalæ.

opphovning av jur (ikkje jurbetennelse; gjeld ku)

Fermelí fekk an båstrútni a bil ette 'u ha' kåme ti'.