Ordliste

gå tungt og vaggande
Sjå også vabben.

Gjeng' an i djúp'e nýsnjór'e, vare det helst'e at an vabbar. An líten ungji som nýss hèv' lært å gange, plage vabbe.

1. gå seg bort td i terreng eller i ein by
Sjå også ví'åsen (tyding 2).
2. tale i ørska (ikkje vere seg sjølv)
Sjå også i vodró, båndǿmi, fjatre og fjatren.
3. bruke vater
Sjå også vadr og vadr'e.

1. Vadrar an i skoddinn på hågheiinn, så gjeng'e an jamt i ring.
2. Borgjill ha' håg'e féber å rådde 'kji mæ si, så 'u vadra å tala så det alli gjegndi.
3. An kan vadre med an slangji fylt'e mæ vatn.

verte "klar i hovudet" etter å ha vakna om morgonen (same tyding som å vakre seg)

An lýt fysst'e vakrast førr'ell an kan ríse opp å stelle seg.

handle, gjere forretningar (bruka i negativ samanheng)

Tjóstóv valdéra mæ så mangt, men det varte inkji líka.

1. lam som hoppar på "stive føter"
2. galopp, firsprang (om hest)

1. Det æ bå' gama å lǿglegt å sjå fysst dei små lombí samlast, take sikkå nåkå små renni å valhoppe.
2. D'æ va' lǿglegt fysst hesten 'ass Åni valhoppa, å Åni sat lívræd'e i slé'â.

velte rundt, gå ustøtt

Torgrím valtra av høyslassæ.

avvise

Kjýrí vandar kåven sin. Kjýrí vanda dei 'u inkji kjendi. Jenta vanda gúten om 'an va' alli så vén'e. Du må 'kji vande den gó'i grauten! Kjýrí vanda den nýi mókkaren.

hindre, verne, halde nokon borte frå eit eller anna (td hindre buskapen i å kome ein stad)

Di mòge vanne næpegaren for kjý. Den som sló laut vanne hóli fysst an røytte pinn. Mi fékta å arbeidde så fælt at det va' som mi ha' sillt vanna åkkå for vafsó. Mi vanna kjýne for flygji itt Mamme mókka úti på støylæ.

gå og vimse, gå på måfå, reike

Gunnúv vanséra rundtenom mæ dei hí arbeiddi.

styre dårleg med td eigedom
Sjå også vansipeleg og vansipna'e.

Denné garden må du inkji vansipe.

gjere skam på ætta ein tilhøyrer

Gløgg å vitug æ 'u, å vanættar 'kji nòken av fyremonnó.

verte, bli

Margjitt vare alli heimi i sommår. Eg varte for sein'e. Du må 'kji vare for djorv, Èlí! "Bigjynder an, så vare det!", sa Gýró, då da ha' hoggje sikkå í.

verte plaga av puss frå auga

Eg vara så i nótt at det va' såvídt eg fekk opp augnelòkjí i dag tí'leg.

passe seg

An lýt vare seg for inkji å trǿ gali. An lýt vare seg fyri å inkji take på seg for mykji. An lýt vare seg for synd å skomm, sa Góme mæ meg.

varsku, gjeve melding om

'An varskódde om at det va' mǿti i kveld.

1. tøyse
2. tale usant
3. presenilitet
Sjå også fjase, vas og fjas.

1. Jón vasa å rǿa fælt i kveld.
2. Eg trúr mest'e at Haddvår vasa i dag.
3. Gófa hèv' bigjynt å vase.

1. få auka spyttproduksjon
2. vassrenne i augo

1. Sòme kjenne at da vaslast i munnæ fysst da æ soltne å sjå gó'e mat'e.
2. Eg æ så fæl ti' vaslast i augó.

få tårer i augo pga motvind i kulde eller augesjukdom

Augó mí' have vassrunne så mykji i dag, si' eg hèv' vòre n'i sílóæ å trott grasi.

drusle for mykje vatn over flatbraudleiven når ein steikjer han på takka

Nò lýt du passe på,Titta, så du inkji vassrjóar leiven!

gje dyr for lite vatn

Du lýt passe at der æ vatn i beitæ så inkji sauin vass-svelte.

hogge, kviste og leggje i hop ved
Sjå også substantivet vé'e, vé'ekost'e, vé'eskjíe og vé'ebrand'e.

'An æ oppi líinn å vé'ar.

lage eller gå opp veg (gå så ofte at det vert synleg gangveg i terrenget)

Eg gjekk der så jamt at eg plent vèga.

lyfte opp, få jamnvekt (om kløv)

Den eine klyví va' så skrovlí at 'an måtte leggje paggjen 'å hí léne for å vège.

fylgje td eit barn eller ein gjest eit stykke på heimveg
Somme seier "vègleie".

Gýró veggleidde æ Marí an stubb'e førr'ell da skjúldest.

gå, vandre

Mi gjinge å veia ive heile Midtfjøddí ette moltu.

1. svekke, gjere veikare
2. Bruka i uttrykket veikje ísen.

1.Du må 'kji veikje skapti å tægje mei' av det.

1. lyne 
2. vere ofseleg, slåst
Sjå også brjå.

1. Det veileika kalleg i nótt, å straumen reisti.
2. Hestan veileika i gjerkveld.

veifte med armane for å td jage bort fluger og mygg (noko mindre energisk enn å feipte)

Såvi veipta så godt 'an kunna mæ 'an sat å fiska, men spjankan ville inkji gjève sikkå.

når veret slår om frå dårleg til godt ver; bruka berre i eintal
Somme seier "å veirast opp'tt'e".

I dag hèv' det vrie seg på nóri, å då veit eg at det veirast.

1. vri på hovudet for å få auga på noko
2. bruke luktesansen for å registrere fare eller anna; gjeld dyr

1. "Ko æ du veirar etti!" sa Lidvår.
2. Hunden stó å veira då 'an fekk snasen av elgjæ.

grøfte
Sjå også substantivet veite.

Línåkren va' så vassfudd'e at 'an måtte ti' veite.

1. vikle, sveipe
2. formulere seg uklårt
Sjå også feipte og kjeime.

1. Då mi fiska mæ slúkboksi, veivla mi taumen kring boksen. Ånund veivla a stórt fæsl kring fóten då 'an hoggje seg.
2. Gunne veivla det ti' mæ 'u tala, så mi finge alli meining í det.

1. prøve på alle måtar
2. overtale på ein varsam måte

1. Desse sauin æ sò skjarre at an må véke mæ da for å få da inn.
2. Mi véka mæ da ti' da vorte mæ åkkå på túren.

1. lyden som eldre vekkjeklokker lagar før heil time
2. verte omvend
3. vekkje

1. Det vekkjer i húsklokkunn fyre heil'e tími.
2. Targjær vart'e vekt då 'u va' ung, å hèv'e alli faddi.
3. "Fari stilt, inkji vekkji meg, bonn!"

vakse

Det va' fælt som di hav' vuksi, bonn, si' eg såg dikkå seist'e.

1. streve med å få til ein ting (prøve på fleire måtar)
2. prøve å overtale
3. stelle godt med
Sjå også substantivet vélde.

1. Mi ljóte vélde å take det mæ tòl for å få stúten på slaktebílen. "Du må alli vélde, barre rjúke ti'!"
2. Eg hèv' prǿva å vélde mæ 'ó, men detta vi' 'an inkji.
3. Åja, Yngjebjør hèv' vélda rundt 'an Augund heile lívi. Same kòss da vélda mæ ungâ, så varte 'an barre tunnslègjen.

velje

I dag ha' eg 'kji vilt vålt det same som eg gjåre i ungdómæ.

vere skuld i

At du vi' velle mi sossa vóndt, èg som æ sò gla'e í di! Skrubben kan velle mykji vóndt i sauehópæ.

1. velte steinar ut frå eit fjell (for moro)
2. velte, kante

1. Ungan tótte så gama oppå a fjødd å velte. Sku' mi av å velte?
2. Dèra æ så hallskakt at du kan velte!

1. snu
2. snu høyet når det ligg på bakken for å turke i sola

1. Å nei, sòvórne stríbukka have alli vit ti' vende.
2. Mi have vendt høyttæ tvæ vendu i dag.

verte van med
Sjå også venje, vånd'e og úvånd'e.

An vænst mæ alt, sa kånâ, 'u drakk súrt saup.

venne
Sjå også venjast.

Det æ som av vèn'e seg ti'.

vere
Sjå også substantivet vère.

Vèri 'kji så blauge, bonn! Da våre alli etti kå tvau, dei hí ha' reist. Vèri vòrige, bonn, itt di klanke dikkå!

gjere våronnarbeidet
Sjå også verk og myk å verk.

Å verke æ å kjøyre út lórt'e, røyt' 'an útivi, plǿgje, horve å så, setje epli ell' anna an vi' dyrke.

varme
Sjå også vermdi.

Asbjør sat innmæ omnen å vermde seg. Kåmi nå å vermi dikkå, bonn!

å gjeve atterljom (ekko); bruka berre i eintal
Somme seier "dverrmòle".
Sjå også dvermål (H).

'An rópa så det verrmòla i fjøddæ. Høy kòss det verrmòlar!

veksle

Kan du vesle denné túsenkróningjen i tíe hundreleppi?

verte dårlegare
Sjå også vóndt, vónde, adjektivet iddi og adverbet iddi.

Eg hèv' hell'e vesna i verkjæ i dag. Det sér út som veiri helle vesnar 'ell besnar.

sveipe rundt (td eit fæsl rundt eit sår)

Eg fekk an skúr'e i fóten så eg laut vevje a langt fæsl rundt for å stanse blóæ.

ville

Eg ha' vilt at mi ha' sillt sprungje néd i åne å lauga åkkå no som mi æ så sílesveitte. Ha' du vilt henta den tungji jinnstauren, Bóa? Ha' du vilt flítt mi den hågji krakkjen? Vi' du kåm i hug å læse att'e húrí? Eg ha' vilt sétt på denna bílen førr'ell eg kauper 'an.

lage ting av vidjer (t.d. kløvmeis)

Eg hèv' nåkå gamle klyvmeisbòga eg vi' vidje opp'tt'e.

utvide

Eg hèv'e vídka hòli, så nò æ det rómt nóg.

rikke, lee

Eg vigga på steinen, men 'an va' vónd'e få opp.

vie

Da seie Gunnår ska' vígje ti' våræ.

veikne

"Det kåte móti mæ tíinn viknar", sa diktaren.

ha lite å seie

Det viktar alli ko mi seie; Taddâk gjère som 'an sjav'e vi'.

virre omkring, fare hit og dit som i ørska

'An víma ikring i fyddinn.

1. gjeve juling (td slengje ein person i koll)
2. kaste
3. vinde

1. Bjørgúv vatt 'an så ti' at 'an trúdde 'kji på lív.
2. Ette at brúrí ha' smaka på ǿli, vatt 'u ǿlkoppen ive hòvúdi.
3. Sigríd ha' vunde gåni 'u ha' spunni.

uttrykk bruka når ein er på jakt og må passe på at dyra ikkje får "veret" (lukta) av jegeren
Sjå også rèke.

Mi mòge passe på så mi inkji vindrèke dýrí.

stramme samanbundne bjørkekvister omkring ein høystakk i fleire vindingar (for å hindre at høyet blæs bort)

Æ der mykji útsett for vind'e dèr stakkjen stend'e, æ det viktig å vindverj' 'an godt. An lýt vindverje høystakkan så da tòle vinden om vetren.

1. ha krefter til, orke, greie
2. vinne td på basar
3. sigre

1. Eg æ så tròta at eg vinn'e 'kji mei!
2. Mi vunne a vé sýe på basaræ.
3. Norskan plage jamt vinne i langrenn.

svinse hit og dit (når ein er opp frå bakken i td stige eller på sykkel eller køyretøy)

Då den lisli gúten sille lære seg ti' sykle, vinsa 'an så fælt at moir 'ass laut halde í.

gjere seg stor flid med å lage ein ting

Nò hèv' eg virkta så ti' denné kjistilen, at eg fær 'an 'kji bète.

"kommandere" folk til å gjere noko (td arbeid)

Bonní vare jamt vísa.

sikte, prøve å treffe (td med kasting)
Sjå også vissórdig'e og viss'e.

Eg vissa mót tilefónstóppâ. 'U vissa at mi, men 'u hǿvde meg alli.

å få aukande vit og forstand, ta lærdom av feilgrep; vert ikkje bøygt

Førr'e fyddekjøyre 'an jamt å samt, men nò hèv' 'an vitrast.

vinde

I gjår vatt eg opp hesjetråen ette høyingjinn.

ha von om

Mi måge vónast 'an greier seg.

samle høy eller halm

Eg vondla a passelèg gjèv for 'æ Blómerós.

støkkje einkvan slik at vedkomande vert livredd

'An kåm i kollmørkræ, útklædd'e som a spǿkrí, å la ti' a ljó' så eg varte plent vórstøkt'e.

vrake, velje bort (td mat)

Fjellrós vragar høytti som æ nòkå skjemt. Du kan inkji vrage denné gói maten, Bóa!

1. vagge frå side til side medan ein går (eller bøye eller vri hoftene til båe sider når ein går)
2. sitje uroleg på ein noko veik stol (vri seg frå side til side) 

1. Gunbjørg vrèga fælt i åró førr'ell 'u fekk op'rére mjynnan. Sigríd vrèga si mæ 'u gjekk.
2. Inkji vrège deg sossa på stólæ, 'an kan gange opp i límingjinn!

køyre med vreist'e kring sledemeiane

1. vri, svinge
2. endre
3. vere utspekulert, vere farkete

1. 'An vrei det 'an vann, så 'an inkji turte støyte.
2. Eg vi' alli vríe på talemåli, å knóte.
3. Å vríe, dèt gjère slarvan.

vrikke og vri smått att og fram på noko
Somme seier "vrygle".

'An vrigla på lykjilen i låsæ ti' 'an fekk húrí opp. Inkji vrygl di på stólæ, 'an kan gange sund'e! 

vralte, vagge

'An va' fudd'e å kåm vryltandi ette vègjæ.

1. krevje mykje
2. gjere seg von om

1. Eg kan 'kji výnast deg å gjère dèt. Eg výnest 'kji å spørje om å få låne av di.
2. Eg výnest 'kji at 'u kan gjère det så fórt.

vente seg, ha von om

An må 'kji výne for mykji itt an spyr'e aire om hjelp.

kome materie eller puss frå ein verk

Såri fèr'e ti' vægje, så då besnar det fórt.

"frykte", reddast, ottast

Det varte mei' høy 'ell eg våddest.

like

Eg våer 'kji 'æ Hæge.

1. vedde
2. våge

1. Eg vågar klokka mí på at eg hèv' rétt!
2. Eg vågar mi 'kji út'å ísen ennå, 'an æ for veik'e.

gråte høgt og hjelpelaust, vræle, skrike
Sjå også illvåle, vål, belje og bèle.

Bjúg våla så fælt at eg trúdde 'an héldt på å strjúke mæ. Den lisle våla så syndleg då moir 'enni reisti.

vårast (når vinteren går over til vår); bruka berre i eintal

Det våra tílègare i fjår 'ell i år. Snjóren blotnar å søkk'e itt det vårar.

1. tykkje synd på, ha medkjensle med
2. gje godord og klapp til dyr som er fødde om våren (og kan vere svake)

1. Psykopatan vårkunne visst inkji aire menniskji.
2. Eg vårkunna det nýfǿde lambi så godt eg kunna.