Ordliste

elv

Åne æ stór no. Eg laugar meg i ånæ.

Mæ åbandæ klykkjer an klyví så 'u vare passeleg klykt.

sekk på kløva under "åbandi" ('pi midjom)

Åbandsekkjen ligg'e stǿtt oppi trýgjâ, unde åbandæ, ell' klykkjebandæ.

sekk på kløva under "åbandi" ('pi midjom)

Åbandspaggjen la' da 'pi midjom, på trýgjen, fysst da sille 'å støyli.

elvekant (bruka berre i eintal)

Det nyttar alli å gjare i åbaræ, for flaumen brýt'e gjæri néd. Der æ mykji rèk å tròs i åbaræ.

armslag

I desse rómæ æ det så trongt at 'er æ 'kji åbògeróm. Píetismen avgrensa åbògerómi ti' félespilæ.

1. slag mot olbogen (ved uhell)
2. "slag", sorg (når ein misser kona)

1. A åbògeslag æ allstǿtt kalleg vóndt.
2. "Haugstaddsútí æ som åbògeslagji" (ordtak).

alboge

Torgrím hève slite út trøyâ 'å båe åbògó.

bratt skråning ned mot elva

Der va' så hågt å bratt a åbròt at sauin kóme alli oppó.

brunn der vassnivået fylgjer vassføringa i elva

Det æ trygt å vite at an hève åbrunn'e, då trýt'e alli vatni.

sjalusi (bruka berre i eintal)
Sjå også åbrú'e og ovundsjúkji.

Åbrúskap æ vóndt å tòle; det øyelegg'e a samlív.

ansvar

Hèv' an kâvéra for mykji pæninge, kjenner an at åbyrgslâ æ tung.

1. ansvar
2. avling (gras)

1. D'æ vóndt hav' åbǿrslâ fysst an inkji tikje an greier det.
2. Ånund fekk åbǿrslâ det åri.

overfall

I radió høyre mi trått om åfodd út'i verdinn.

fisk som lever i elv

Åfiskjen æ inkji reikna for líke mæt'e som heiefiskjen.

oppsynsmann for tømmerflotarane i Otre.

Åfúten gjekk å spankulera framtemæ åne, tjurr'e å varm'e.

1. strandkanten av ei elv; der vatnet møter land, gjerne også området mellom høgaste og lågaste vasstand; bruka berre i eintal
2. grunnvasspegelen

1. Der ligg'e nåkå timrestokka i ågongjinn.
2. 'An gróv an brunn'e néd i ågongjí, så vatni traut alli.

jordkanten mot elva

Etter flaumen låg det mykji rèk å tròs i ågrandæ. Góme sill' néd i a gróv da ha' bygt inn i ågranden.

påheng, ugreie, ulempe, byrd

"Foddokkjí æ 'kji kå ti' åhong", sa Tór. Der va' slig åhong mæ vègfarandi fókk 'å dei gardæ.

elvebreidd

Der va' mykji jarbèr i åkantæ.

dyrka jordstykke, attlagd åker (gjerne noko hallande)

Åkfadd, jórdi å vodd'e lýt an seie at bitý mest'e det same.

marihøne

Åkhǿnâ krabba evst i langstetangjen å fauk ti'.

vevskei til å veve buksevadmål (18 trådar pr alen)

An sèt'e åkjatjúgskjeií inn i skjeistokkjen.

åker

Der va' for blautt på åkró ti' at da kunna út'å mæ traktóró.

kornstubben etter skurden (stakk opp av den fyrste snøen)

Eg va' så ǿr'e ti' gange 'å skjí at eg gjekk i åkrehémunn i nåkå líti snjór'e.

fløyte laga av halmstrå

I skúræ gjåre mi åkkå åkrepípu å blése, men dei vaksne sa at mi måtte 'kji blåse på úveir.

nedste kanten på ein brattlendt åker (der jorda ofte har sige nedover)

Åkrereina fortelje om eldgamle åkra.

anfall, sjukdomsri

'An fekk a kalleg ålaup.

folkemengde, folket i eit område, bygdefolket

Ålmúgjen stó' rundt bautasteinen då minnetalen varte halden.

ekstra tillegg (bonus)

I handelæ fekk eg tíe krónu i ålòge.

alvor (meine noko for alvor)
Sjå også ålvòrâ.

Æ detta ålvòrâ dí?

alm

Åmeblóman kan an ète itt da æ nýe.

mann frå Åmli i Valle

Åmlingan våre sérs sprettne, Nístògjen kadda seg for Åmlífjøyrí.

and

Det va' så vídt eg gådde åndinn då 'u kåm symjandi mæ ungó attí si.

Arendal (eldre form)

Då mi våre i Ånedalæ seiste gongjí, låge mi der a nótt. Ånedǿlan bú i Ånedalæ.

Åni (eldre form av td Arne)

Eg hèv' 'kji sétt ti' dei Ånâ på lengji. Den Ånen, den Ånen, han finn'e på mangt! Gúten varte døypt'e Åni ette gófa sí.

epletre

Den gamlasti åpålen bèr'e líti no. Det ligg'e fullt av sǿtepli unde apló.

oretre

Æran vakse fórt, men det vare fillen vé'e. Årí vi' have gód jórd.

åre til å ro med

Eg braut av den eine årí då eg ródde i dei fæle vindæ.

mann frå Åraksbø

Årakkan rita sikkå út på mange måta førr' i tíinn.

bunadskaut; bunde med to knutar oppå

D'æ vént å gange mæ åraskaut.

steinhelle framfor åren i stova

Det kan sprette neista frå ellæ, så a nòkå ví' årehedde lýt an have.

avfall som ligg innpå land etter at det har vore flaum (td gras, bar, kvist)
Sjå også rèke.

Ette flaumæ låg årèkji langt innå land.

handtak på ei år

Årelóman våre så slitne av veiræ at eg sette flísa i fingan.

smørje laga av orebork (bruka ved brannsår)

Bóa hèv' brent seg, finn nåkå åresmørje ti' smørje på!

det bøygde treet som held oppe overdelen av peisen eller åren i hjørnet

Åretrétti æ røykròkji.

underjordisk ånd som held til i åren

Nòkå av saupæ å ǿlæ laut årevettâ have.

åre, eldstad mura av stein midt på golvet eller i hjørnet av romet

Gýró gjekk nårat årâ å sette seg.

årsskot på tre og buskar

"D'æ åri fyri som avgjèr'e ko stór'e årsrynningjen vari", meinte Tommås.

1. takås
2. kjerreaksel

1. Raptan liggje på åsó.
2. An lýt smørje åsan i hjúló mæ feitt, stundom.

rundslipa stein i elvelaup

Munkesteinan våre små å runde åstein'e.

asalbær

Åsålbèrí æ helst'e góe å ète.

asaltre

Førr'e ha' da jamt an åsåli i túnæ ell' innmæ húsí. Åsålan kunna gjève nomn ti' an teig'e, så det varte Åsålhagjen, Åsålåkren, Åsålteigjen ell' anna.

1. ting som tærer på snøen, t.d. jord, sand og kalk
2. Bruka i uttrykket åt i håræ

Mi kaste åti útiv' snjóren, så det var' førr'e snjóberrt.

Lite område der isen på eit vatn er tunn og veik pga. varme straumar undanfrå

"Di mòge passe dikkå for åtehòl út'å tjynninn!"

nysnø som gjer at gammal snø smeltar fortare (om våren)
Sjå også åt.

I mars æ det mest'e barre åtesnjór'e mi få.

elendig tilstand for person, t.d. økonomisk; bruka berre i eintal

'An heldt seg lengji i åvellunn, 'an drakk, å stellte seg filli.

liggjande kroppsstilling hjå dyr, som gjer at det ikkje kjem seg opp med eiga hjelp; bruka berre i eintal
Sjå også vulten.

Sauen ha' vorte liggjandi i åveltunn, å daua.

vakenatt (å ikkje få sove)
Sjå også andvòke.

I nótt låg eg i åvòkunn.