Ordliste

Tal ord på ��: 15115 | Totalt: 15115 | søketips | nullstill

	Forklåring	Døme
"bjørkelauv"	lauvform på mali og hekti som vert bruka til bunadssylv	Det va' drusteleg mæ "bjørkelauv" på maló.
"dauve-nóttóvi"	tunghøyrd person (slang-uttrykk)
"dú gódens mann!"	uttrykk når ein er noko forundra over eit eller anna	Dú gódens mann! - sossi hèv' eg alli vorte traktéla førr'e!
"du snittar 'kji Vårherri"	"Du lurar ikkje Vårherre"	"Du snittar 'kji Vårherri", sa Jórånd mæ æ Signe.
"du vi' seie"	til dømes, for eksempel	Hèv' du pæninge ti' kaupe di, du vi' seie, enn bíl'e, æ du inkji fatikk'e.
"fysst drengjin flytje"	tida då leigd slåttehjelp byrja i arbeidet heime og deretter på heia (frå 6. juli til 14. september)	Fysst drengjin flytje, då bigjynder arbeistí'í for slåttedrengjin å breislejentun.
"gjære rundt næpâ"	ein bestemt barneleik	Eg líka alli leikjen som varte kadda "å gjære rundt næpâ"
"grípe gjýgrí"	senebetennelse i handa pga å skjere korn med sigd	Itt an skjèr'e lange dagan mæ sigd'e, å æ útræna, kan an létt "grípe gjýgrí" itt an ska' samle konnstråí inn i hondí sò lengji.
"gull"	sers fin og rund stein (bruka i leiken munke mylse)	Adde som våre mæ i "munke mylse" ha' sitt "gull".
"hýdd'e å hengd'e"	ha ein vond kvardag (psykisk plaga eller trakassert)	Eg varte "hýdd'e å hengd'e" då eg arbeidde for 'an Mikkjål a sommår.
"høyrer alli heimi"	"det er meiningslaust"	"Det høyrer alli heimi å gjère det på denna måten", sa Danil.
"kvæ det va'"	"kven som helst"	'An va' så gó'e kar'e at 'an trúdde si mót kvæ det va'.
"lisle pusle seist'e"	"den minste og veikaste" (greier ikkje å fylgje dei andre; negativt uttrykk for den det gjeld)
"så heitt eg røkk'e"	"så fort eg klarar" (ikkje idrott)	Eg legg'e inn dialektórd på vallemål.no så heitt eg røkk'e!
(gange) at stògó	reise på besøk til ein person utan å ha gjort avtale om dette på førehand Sjå også gange.
(tar alli) rykkje si	treng ikkje uroe seg	'An tar alli rykkje si.
(vère) smått fyri	ha dårleg økonomi
(å have) vónd tíd	ha dårleg tid eller hastverk
....snort 'an	uttrykk i samband med å verte sinna eller å verte fornærma	'Ånund snort 'an Haddvår då 'an høyre nåkå úlíleg om seg sjav'e. Targjær snort 'an Tarjei då 'an kåm med nåkå håvdregne órd om den lange nòsí 'enni.
...at	forsterkande tillegg på slutten av ei setning	Kåvan mýkte å rauta ti' eg varte så leid'e at! Eg varte så gla'e at! 'U æ så fæl at!
...dinsiss / ...dísiss	hans / hennes ("siss"-endinga vert bruka som ei presisering på at td. gjenstanden har ein stor affeksjonsverdi)	Du må passe væl på den sýâ, for den hèv' vòr' móidísiss.
a	eit	Eg hèv' a vént hús å an gó'e bíl'e.
a	ei	Der va' a vé' ei, å tvæ helle ljóte. Der va' ei jente eg líka godt.
a hegne ting	verd å hegne om	Datamaskjín æ a hegne ting for moderne fókk.
a hende gong	av og til, sjeldan Somme seier "a hendte gong".	Det æ barre a hende gong at an sér stórfugl'e no. Eg æ a hende gong ti' Bý'n.
a hende vingl	ei sjeldan gong	Det æ a hende vingl å høyre om detta.
a líti	nyfødt barn (før ein veit om det er jente eller gut)	Det hèv' kåme a líti i Níga' i nótt.
a melle grand	bitte lite grann (meir enn a melle sýn)	Der va' a melle grand dumbe på skjermæ.
a melle sýn	svært lite (mindre enn a melle grand)	Eg líkar barre a melle sýn mæ salt på eggjæ.
a òvig dròg	"vrang person" som mest alltid seier imot Sjå også òvig'e og dròg.	Gunnúv æ a òvig dròg som helst'e lýt vère eisemadd'e. 'U laut have som 'u villi, den òvige drògjí.
a siss ærind	stutt ærend	Eg lýt a siss ærind ti' Bykle.
a skakt órd	"eit skeivt ord"	Eg hèv' alli nòkåsinni høyrt a skakt órd av 'ó Sigúrd.
a slags	ein slag	Det va' a slags suppe 'an stella.
a spǿne kvendi	kvinne som er driftig og flink	Margjitt va' a spǿne kvendi, å ha' mange bélara.
a stórt hundre	120 stk (bruka om lauvkjervar)	Å lauve a hundre va' a vanleg dagsverk, a stórt hundre va' a karsverk.
a vikas tíd	ei vekes tid	Mi héle det a vikas tíd førr'ell mi våre færige.
abbelsíne (V)	appelsin	Ungan finge kverrsí abbelsíne som prèmi.
absebók	ABC-boka (grunnleggjande lærebok i lesing og staving)	I skúlestògunn såte da å låse i absebókjinn.
add	all	Hú æ trugjí i add sí fær'. 'U hèv' vòr' gó' ti' arbei'e add sí tí'. Ti' odd lykke greidde 'an seg. Odd fjóre gjentun kóme triltandi. Da kóme ti' móts mæ mi, odd fjóre. Detta hèv' eg høyrt i odd mí tí'. Dèr ha' 'u fǿdd odd sí bonn. 'U fèr'e så hǿglegt i odde tòk.
adde dagjen	heile dagen	Mi arbeidde mæ å klæ húsí, adde dagjen.
adde samen	alle saman, alle i hop	No ljóte di kåme, adde samen!
addeleis	alltids	Eg kan addeleis brúke detti ti' eit ell' anna.
addestad	alle stader	Addestad hav' mi sète rǿa.
adre	1. i sin beste alder fysisk 2. den / dei beste 3. aller	1. Eg lypte å bar 100 kjilo då eg va' på det adraste. 2. Den adre sterkasti mannen, va' Knút. Hú æ den adraste av dei trjå systó. I ungdómshópæ va' Signe av dei adraste. 3. I da adre gamlaste bǿka å bræv mi kunn' finne, æ der ei å onnó úlíkheit i stavemåtâ.
age	1. skræme, tukte t.d. "age opp born" 2. Bruka i uttrykket age seg (opp)	1. An lýt age bonní mæ da æ små.
age seg	1. hisse seg opp Sjå også age. 2. ta på seg ei mine for å skræme andre; briske seg	1.Gunnår aga seg opp for det 'an laut bitale så mykji. 2. 'An aga seg ti', å vill' vère så svær'e.
age seg ti'	hisse seg opp	Gunnår aga seg ti' å ville slåast.
agelaus'e	vågal, aldri redd for noko Sjå også úvýren.	Den agelausi Tårålen hoppa lengst'e av adde.
ageleg	imponerande, frykteleg	'U sprang ageleg, å kåm fysst'e i mål.
ageleg (H)	svær, skræmande Sjå også agelèg'e (V).
agelèg'e (V)	1. stor, vyrdeleg 2. skræmande Sjå også ageleg (H).	1. Åni æ an agelèg'e kar'e. 2. Hesten kåm så agelèg'e i mót åkkå at mi rýmdi.
agg'e	1. motvilje, hat 2. styng, smerte (fysisk og psykisk)	1. Gjermund ha' enn agg'e mæ si, så da tóre alli sei' 'ó i mót. 2. Eg ha' enn agg'e som det va' lengji førr'ell eg slapp.
agji	1. vyrdnad, respekt, redsle 2. stabilitet	1. Det fýgde slig agji mæ 'ó Svein. Da ha' så útifrå agji for tórunn. 2. For å halde braurúva i agji så la' bakaran på a kjèrslòk.
agjisdótter	grei og ven jente	Vént va' 'u fakta å passeleg stór, det va' a agjisdótter varte det sagt.
agneskåli	skåli til å ha agner i	Agnin i agneskålâ sau' an ti' tøyse for kjý.
âgni	1. dekkblad kring kornet (enkeltkornet) 2. snerper og agner (treskjeavfall); bruka berre i fleirtal Sjå også såi og tøyse.	1. Fysst an mól for gróvt kunna an kjenne âgni som såi i grautæ. 2. Dei som stóge attenat treskjemaskjínæ vurte plent lóne av âgni å anna gjyv.
agust	august	Agust plag' jamt vèr' enn vén'e måni.
ai-ai	uttrykk bruka i samband med å gje uttrykk for at noko er leitt eller vondt (døme 1) eller flott (døme 2)	1. Ai-ai, sló du deg sossa fælt, Bóa? 2. Ai-ai, eg sér at du hèv' verkeleg vòre på bílhandel att'e!
aie seg	gje uttrykk for at noko er leitt eller vondt	Gònil aia seg då 'u høyre om den fæle úlykkâ.
aila / ailas	1. annleis 2. dersom ikkje	1. D'æ alli aila 'ell at pæninge lýt an have. Ha' eg sillt gjårt det ailas? 2. Aila dú hjelper mi, greier eg det alli.
aila då	naudsynt	D'æ 'kji aila då, at du øyer opp pæningan på å tippe.
aire	andre ("ubunden form", i samanlikning med hin)	Æ 'er aire som au vi' vèr' mæ? Èg líkar inkji å ète sjå aire. Èg meine det èg vi', å så kunn' aire meine det dei vi'.
aire dagjen	neste dag (utsetje eit gjeremål)	Mi kunne 'kji vente at da kåme aire dagjen fysst mi spørje da so seint.
airesinni	andre gonger	Airesinni kan det gange aila.
airestad	ikkje heime hjå seg sjølv	Førr'e va' det av å ti' bonn som inkji vill' antel ète ell' på dó airestad.
akdére	akkedere, diskutere pris, forhandle	Mi akdéra lengji førr'ell mi vorte einige om handelen.
ake	godtale, overtale, mase på	Da aka mæ 'ó ti' da seist'e fing' 'an ti'. Kristí aka mæ 'enni ti' 'u lòva.
akkórt'e	akkord (i arbeid) Sjå også forsagd'e.	Anleggsarbeiaran æ jamt vånde mæ akkórt'e.
a'klæ seg	kle av seg	Du tar' 'kji plent a'klæ deg om du kjæm'e inn våt'e!
a'klæing	avkledning	An vare leid'e fysst dei a'klæingan å påklæingan vare for jamt.
aks	1. kornaks 2. innfestinga til penn i penneskaft ("út-aks")	1. Byggoksí hav' lange snerpu. 2. Oksí kunna vare nòkå róme ette å hav' vòr' brúka i fleire år. Sjå også ekse.
aksjón'e	1. auksjon 2. aksjon i samband med innsamling	1. Aksjóna plage jamt drage mykji fókk. 2. Fókk æ helst'e góe ti' gjève ti' aksjónó hèra i kommúnâ.
aksleklút'e	berestykke over skuldra i skjorta til den kvinnelege setesdalsbunaden	Aksleklúten lýt ti'passast ette skjortestórleikjæ.
akte	1. passe (t.d.seg) på grunn av fare 2. passe på ungar 3. leggje merke til 4. tenkje seg å reise eller flytje seg til ein stad 5. bry seg om 6. meint for, tenkt til Sjå også bångjǿle og gjǿle.	1. No må du akte deg så du inkji skjèr'e deg mæ dei kvosse nívæ! 2. Eg lýt akte æ Margjit i kveld, så eg kan inkji vère mæ dikkå. 3. No lýt du akte væl etti koss eg gjère det, så æ det 'kji så lengji førr'ell du hèv' lært det. 4. Kòri aktar dú di av? 5. "Ko aktar eg lívi mót a stórt namn å rykti!", kjýtte Bjørgúv. 6. Den greptí æ akta ti' mé.
al	staven som ein heldt i handa og røytte pinnen med når ein røytte pinn	Tóne kasta alinn å sprang alt det 'u manta.
album'e	fotoalbum	I dei gamlaste albumæ æ der bilæti frå Amérika. Albuman liggje i ei rúve på jeddæ.
aldjúp'e	ei alen djup	Kjellâ æ aldjúp mæ lòk attivi.
aldra	aldrande (vert ikkje gradbøygt)	Sigúrd va' an aldra mann'e då 'an dǿi.
aldr'e	1. alder 2. levetid Sjå også framslengsaldr'e.	1. Anlaug livde sin aldr'e út. 2. Dèr búdd' 'an heile sin aldr'e.
al'e	malmved i furu; berre bruka i eintal	Alen i gamle furu kan mest'e alli rotne.
alí	alen; lengdemålseining (1 alen = 62,75 cm)	Spèlin i ruggunn mí æ sò væl ei alí breie.
allfor	altfor	'U kjøyre allfor fórt, å miste dífyri kórti.
alli	aldri, ikkje	Èg hèv' alli gjårt detta førr'e.
alli a skapandi órd	ikkje eit einaste ord	'An sa alli a skapandi órd heile kveldi.
alli a stei's grand	absolutt ingenting	'An gjåre alli a stei's grand, heile dagjen!
alli a stei's órd	"ikkje eit einaste ord" Somme seier "alli a steins órd".	'U nimnde alli a stei's órd om det. 'An sa alli a steins órd.
alli bère ti'	kan ikkje samanliknast	Det bar alli ti' ko mykji skjótare det va' å gange beileií.
alli ense	1. ikkje bry seg 2. ikkje ta til seg (td mat eller drikke)	1. "D'æ best'e å alli ense ungó itt da æ for úmògeleg", sa Sigríd. 2. Kjýrí ensa alli matæ, så 'u måtte vère sjúk. Du ska' alli ense dessa bèrí innmæ vègjen. Du ska' alli ense detta rotne elgekadaveri.
alli ève a órd	ikkje seie eit ord (vil ikkje ymte noko) Sjå også ève.	'U èva alli ordi.
alli fosstòge	uttrykket vert bruka om folk som uttalar seg svært spontant og utan å tenkje seg om	Der va' alli fosstòge mæ 'enni Anlaug, 'u laut út mæ alt.
alli fudd'e	"får aldri nok" (av td pengar)	Den mannen var' alli fudd'e.
alli gjère gangandi godt	ikkje arbeide Sjå også gjère.	Eg hèv' vòr' sjúk'e, så eg hèv' alli gjårt gangandi godt heile vikâ. Der va' an karehóp'e som alli gjåre gangandi godt, barre fjasa å rǿa.
alli gjère handtak	dovne seg, ikkje gjere noko fysisk arbeid	Ånund va' mest'e allstǿtt inni, å gjåre alli handtak.
alli havandi	ikkje god nok til å ha og bruke	Hesten va' så skjýr'e at 'an va' alli havandi.
alli have såí	ikkje ha att mat i huset	Eg æ så masslaus'e, eg hèv alli etti såí.
alli henstand	"ikkje slingringsmon" (ofte bruka om person som er åfløyg'e og ikkje kan vente; andre kan tykkje dette er noko ugreitt)	Der va' alli henstand mæ 'enni Gývi, detta vill' 'u gjère i dag.
alli ko / alli kå	berre; berre nytta i nektande form	Det æ alli ko èg som hèv' lykjili ti' grendehúsæ. Eg æ alli kå úheldig'e! Eg hève alli treft æ kå ei gong. "Alli kå vóndt, alli kå vóndt, slíte út skó å sokka", sa Gamle-Jórånd då 'u tala om bonní sí som slite út skó å sokka så fórt.
alli kåm' né'å bugji bein	"aldri setje seg for å kvile under arbeid"	Eg hèv' arbeidt i heile dag, så eg hèv' alli kåm' né'å bugji bein.
alli leggje néd	aldri kunne gløyme (noko som er litt morosamt)	Eg legg'e alli néd den gongjí då du spila i dei sketsjæ på haustfestæ i 4H! Eg kan alli leggje néd ko gla' Titta varte då 'u fekk an kjeslingji som va' hennis!
alli líkjen	"ingen liknande" (utbrot som ein person kjem med når han er forundra over noko)	"Nei, alli líkjen, dèt va' gama å høyre!" Alli líkjen, kjæm'e du mæ moltu ti' mi!
alli livandi fré'e	1. svært uroleg til sinns, nervøs 2. mykje støy og uro; bruka i samband med born som leikar	1. Eg hèv alli livandi fré'e itt du æ på heiinn i skodd å úveir. 2. Det va' alli livandi fré'e i Heimiga mæ ungan våre små.
alli makjen	"ingen kjem opp i mot"	'Er æ alli makjen 'ass! 'Er æ alli makjen 'enni Yngjebjør ti' saume véne krulla.
alli mæ leiinn	ikkje med måte	Det va' alli mæ leiinn det 'u sýtte moi sí.
alli mæ måti	ikkje med måte	Det va' alli mæ måti det Knút laut slíte, det tóttest leggjast ti' nòkå allstǿtt.
alli mæ vitæ	overmåte, "grenselaust"	Det va' alli mæ vitæ, det 'an arbeiddi!
alli må âv	ha nedsett kjensle eller førleik i musklar (dovne pga nedsett blodsirkulasjon; ofte mellombels)	Eg mår 'kji âv hondó fysst eg hèv' sauma så lengji. 'An ha' fengje slag, å mådde alli âv dei eine armæ. Eg mådde alli âv mi. Eg mår 'kji âv hondó mí i dag, da verkje så fælt.
alli renn ell' stýri	bruka om person som er sta eller eigenrådig og som det ikkje nyttar å overtale	Der æ alli renn ell' stýri mæ 'ó, detta vi' 'an!
alli rétting	ikkje orden eller system Sjå også rétting.	Det æ alli rétting mæ 'ó Svein, det vare 'inkji nåkå av mæ 'ò mæ nòkå ting.
alli råd	aldri råd med	Det va' alli råd få i doktari den gongjí Anlaug varte så sjúk.
alli skapandi grandi	absolutt ingenting Sjå også alli skapte grandi.	Eg hèv' alli gjårt skapandi grandi i heile dag! Eg høyrer alli det skapandi grandi!
alli skapte grandi	absolutt ingenting Sjå også alli skapandi grandi.	Det va' alli skapte grandi etti i bingâ. Eg hèv' alli ète skapte grandi i dag.
alli snart / alli snér	mest aldri	'U æ alli snart úti lenge.
alli sǿle ti'	"ikkje strekke til", "ikkje henge saman", langtfrå	Det æ a stellâs i dei húsæ, så det alli sǿler ti'.
alli tonní âv	"mase utan opphald"	Der va' alli tonní âv, så mi laut barre lat' 'an Bóa reise, 'an va' så ǿr'e.
alli tròt 'å	"aldri ende på"	'U va' så rík at der va' mest'e alli tròt 'å médelæ 'enni.
alli vite rétting	vere forvirra, ikkje vite kva som er rett og gale	"Eg veit alli rétting", sa Gunnår, då da spúr' 'an om koss han meinte da sille.
alli vitug'e	svært ufornuftig	Æ du 'kji vitug'e; du må 'kji klíve dèra, Bjúg!
allminni	minne om ting og hendingar som alle kjenner til	Då Oddvar Brå braut av staven sin, må vel i dag reiknast for å vère a allminni.
allnakke	almanakk	Da våre så virkne ti' fýe mæ i allnakkunn i gamle dage.
allstýrig'e	bruka om person som sjølv vil bestemme det meste (og meiner han sjølv oftast veit best)	Dei allstýrige var' jamnast'e filli líka.
allstǿtt	alltid	Det va' allstǿtt nåkå vas mæ 'ó Pål.
almindeleg (H)	alminneleg
alt	1. heilt 2. allereie	1. Eg sprang alt heim'tte forotta å stanse. 2. Eg hèv' alt gjårt det.
alt fórt	fortløpande	På desse internettsíunn registrére mi nýe órd alt fórt.
alt mæ sèg	"mange ting å ta omsyn til"	"Ja, det æ alt mæ sèg", sa Haddvår, då Knút skreppte av alt Haddvår ha' gjårt for å få registrére dei gamle bilætí.
alt som tíast'e	noko overraskande (tek seg opp att med visse mellomrom)	Alt som tíast'e kåm Gunnår for seint ti' arbeiæ.
alt som æ	alt som finst	Eg hèv' lèse alt som æ i bóksamlingjinn.
altargrind	opninga i altarringen	Det æ barre presten som brúkar altargrindí unde messunn.
altari	altar	Fysst mi ofre, gange mi rundt altaren.
âltimr	tømmer med mykje al'e	I dei gamlaste stògehúsó va' det brúka mykji âltimr.
alúr'e	larm, bråk	Fysst du slepper kjý om våri, vare der jamt fæl'e alúr'e mæ rauting å bjøddu.
alvårsklèg'e	alvorsam	Gývi va' så alvårsklèg, så mi såge det ha' hendt nåkå vóndt.
ambari	Lagga trekjerald, ovalt eller sirkelrundt med øyro og lok til å låse. Vart td nytta til å lagre smør i. Sjå også smø̀røskje.	Da brúka helste ambaran ti' å have smø̀r í.
ambarslòk	lok på ambar (skreielås, hèvili og ei "skreie" som går ut i øyro)	Ambarslòkji vare læst mæ a skreie.
ame	halde på lenge med noko	'An ama å fiska, men fekk inkji nåkå.
ame seg ti'	streve i lang tid (så ein vert mest utsliten, trøytt og arm)	Mi have ama åkkå ti' i dag, men så have mi rukkje mykji au. An fær ame seg ti' fysst an høgg'e bjalka.
amerikakvåe	tyggegummi som vart sendt i pakker frå slektningar i Amerika straks etter andre verdskrigen Mange seier "mérkankvåe". Sjå også kvåe.	Mi tótte så gama få amerikakvåe i pakkó frå syllfókkó i "Júnaiten".
amle	1. halde jamnt på med noko 2. streve med arbeid (arbeidet går ikkje så fort sidan ein ikkje er så flink eller ikkje orkar)	1. Da såte å amla å rǿa om adde skapte ting. Eg hèv amla mæ ungó i heile dag. 2. Torgrím amla å arbeiddi mørks imidjom. 'U amla mæ nòkå allstǿtt.
amleleg (H)	arbeidssam, strevsam	Knút æ så amleleg, men så fælt fórt gjeng'e det inkji.
amli	travelt	Det kan vèr' amli i lembingjinn.
amling	langvarig arbeid som går seint	Tårål ha' slig amling mæ opptakjæ, men 'an gav alli opp.
ammusjón'e	ammunisjon; bruka berre i eintal	'An fann nåkå ammusjón'e som måtte vère si' gamlegófar 'ass livdi.
ampe seg	"eggje på seg" nokon, kyte så smått	'An ampa seg, men det va' ingjen som vill' ens' 'ó.
ampi	1. travelt, brysamt, strevsamt 2. ampert (når to eller fleire diskuterer høglytt, og det vert dårleg stemning)	1. Det va' ampi å skjǿre den tungji snjóren. 2. Nò vare det så ampi at det æ best'e å reise.
ampløy	strev, annsemd Somme uttalar ordet som "annpløy".	Eg hèv' slig ampløy mæ desse småbonnó eg passar på.
amrål'e	ståk, gny, skrik, skrål	Det va' slig an amrål'e i bryddaupæ 'ass Lavrans å Anne.
amrålen	person som pratar og pratar	Úv'e va' så amrålen, det va' a plage å få 'an i hús.
amstr'e	1. innsatsviljug person 2. strevsam tid (berre bruka i eintal)	1. Sigmund va' slig enn amstr'e å ville vare meistarspilemann'e. 2. D'æ an amstr'e mæ sò mange nýfǿdde lomb på same tí'.
amstre	kave, streve Bruka i uttrykket amstre seg ti'.	"Eg vi' 'kji amstre meg úti gusten!", sa mannen, då 'an ha' flutt på gamleheimen, å pleiaran ville hav' 'an mæ på trimmæ.
amstre seg ti'	1. arbeide hardt fysisk 2. trene, drive kroppsøving Sjå også amstre.	1. Torgrím amstra seg ti', bå' daga å kveld; 'an tóttest alli trøytne. 2. No amstre fókk sikkå ti' mæ træningsapperat.
amstreleg (H)	innsatsviljug	Den som æ amstreleg fær gjinni lǿn for strævi sitt.
amstri	svært travelt, sterk påkjenning	D'æ amstri have ti'sýnd mæ mange småunga.
amtsstút'e	avlsstut, avlsgranska stut, i organisert bruk for fleire bønder Sjå også tjór'e.	Detti æ så gó' a kjýr at mi ljóte ti' amtsstútæ mæ 'enni itt 'u løyp'e.
an	ein (bokmål man)	An tar' 'kji vèr' lærd'e for å skjø̀ne detta!
an (V)	Ein (hankjønn). Den trykklette forma er ulik i Valle og Hylestad: I Valle: "an", i Hylestad: "enn". Ein brukar berre den trykklette forma som artikkel, den trykksterke er eigentleg eit talord. Sjå også den ubundne artikkelen ein (H) og talordet ein.	Èg æ an valldǿli. Èg æ enn hylstringji.
ananné (V)	einannan Sjå også ennanné (Hylestadmål).	Da stóge unde ananné i stigâ.
andakt	1. "audmjukt sinn" 2. andakt	1. Mi have etti så líti mat'e nò at mi lute èt' 'an mæ andakt. 2. Mi héle i hóp hondó i andaktinn.
andareglugg	luftehol / lufteventil i grunnmur Somme seier "andarhòl". Sjå også glugg.	Der lýt vère fleire andareglugg i an kjeddari.
ande	ha vond pust (dårleg ande) Sjå også ande våkt.	'An anda så eg laut snú mi i frå 'ó. Èt' an kvítlauk'e, så andar an.
ande våkt	ha vond pust (dårleg ande) Sjå også ande.	An lýt halde tennan reine så an inkji andar våkt.
andlitsbrås	fyldig og raudleitt andlet	Det fýgde anlitsbrås mæ dei húsæ.
andlitssvipi	likskap i andletet i høve til resten av slekta (kroppsforma kan derimot vere annleis)	Det æ tídt der inkji æ så mykji andlitssvipi midjom syskjin.
andórsklèg'e	alvorleg, ottefull, oppskræmd	Gjermund va' så andórsklèg'e då 'an såg di fæle spǿkrí'i.
andsǿls / andsǿlis	mot sola, mot klokka	Vi' di sende detti kakefati andsǿlis?
andvake	skimte såvidt	Det va' såvídt eg kunna andvake sauó evst 'å heieristinn.
andvarpe	1. puste langt og tungt (slik at det høyrest tungt og vondt ut) 2. geispe (bruka om frisk og normal person)	1. Gunnår andvarpa så da tenkte da laut ringje naudnummeri 113. 2. Anne andvarpa heile kveldi.
andvòke	bruka i uttrykket kåme i andvòkâ Sjå også åvòke.	Eg æ helste syvjug'e i dag, for eg kåm i andvòkâ i nótt.
andvòke (H)	skimte, greie å sjå noko som er utydeleg eller langt borte Sjå også substantivet andvòke og uttrykket kåme i andvòka.	Andvòkar du búskapen?
andære	ein skinntrevl som losnar på sida av naglen, og når ein dreg i denne, så riv det berre lenger og lenger ned i kjøtet	Eg hèv' så vónd a andære! Ja, men då lýt du barre late vère å drage í æ.
andǿve	ro bakover (same tyding som å mynde)	Nò ljóte mi andǿve mót land mæ mi setje út nètí.
anfælen	ha lett for å verte redd for ein mogeleg negativ situasjon	Mamme va' så anfælí itt det va' tóreveir.
angbeiti	meitemark	I mittingjinn kan an finne mange angbeita.
angji	god lukt; bruka berre i eintal	Det va' slig angji úti hagâ.
angrǿmen	noko som tek svært stor plass, er for stort i høve til plassen, er i vegen; vert ikkje gradbøygt Sjå også skrovlen og skrøyvi.	Angrǿmne mǿbla gjère det trongstilt.
angrǿmi	ting som tek mykje plass	Denné benkjen æ a fælt angrǿmi.
ankernapp'e	messingknapp med anker påtrykt	Då 'an kåm heim'tt'e frå Býn ha 'an kaupt si a kupte mæ ankernappa på.
anlǿgd'e	person som har lyst til å le, men held låtten tilbake; dette syner tydeleg i andletet Sjå også anlǿgjast og anlǿgje.	Tóne va' så anlǿgd at 'u héldt på å sprekke.
anlǿgjast	når fleire prøver å få kvarandre til å le, men at dei ikkje må / vil le; bruka berre i fleirtal Sjå også anlǿgje og anlǿgd'e.	I kjørkjunn måge mi inkji anlǿgjast.
anlǿgje	seie / gjere noko som får andre til å le Sjå også anlǿgd'e og anlǿgjast.	Lív å Sigríd våre så fæle ti' å anlǿgje kvorairne. 'U anlǿgde meg, så eg ló ti' tårun trilla.
anna åri	annakvart år	Mi slóge teigjin på heiinn anna åri, så slåttâ fekk kvíle.
annamanns	annanmanns	Eg spring'e inkji ette annamanns kvendi! 'Er æ mykji annamanns saui au i desse hópæ.
anndag	andredag (2. joledagen, 2. påskedagen, 2. pinsedagen)	Anndag jól plage det vère jólefest'e i skúlehúsæ. Anndag påske kåme turistan av heiinn.
anne	gjere ting i tide (minne på, mase på) bruka i uttrykka anne på, anne seg ti' og det annar på.	'U anna på 'an ti' å lèse mei' på leksun. Moirí anna på dótterí at 'u sille gange mei' på skúli.
anné	annan, andre	'An varte som an anné fysst 'an va' drukkjen.
anné dagjen	annankvar dag	Denne vika hèv' det ringt helst'e anné dagjen.
anne på	1. skunde på, gjeve tilskuv, arbeide hardt og fort 2. oppmuntre til Sjå også anne.	1. Det annar så på fysst an skjǿrer av tòkunn. Det anna på mæ arbeiæ for å vare færig'e ti' hægjinn. 2. Moirí anna på dótterí at 'u sille gange mei' på skúli. 'U anna på 'an ti' å lèse mei' på leksun. Mamme anna på åkkå at mi inkji måtte take út otta mat'e.
anne seg ti'	kome i gong med noko, skunde seg Sjå også anne.	Nò lýt du sjå å anne deg ti', vist du ska' greie å halde avtalen klokka sjau. Nò mòge di anne dikkå ti'.
annekverr	annankvar	Førr'e gjinge mi i skúli annekverr dag'e.
annés	"andre sin" (genitivsform)	'An tók alt sitt, men inkji nåkå av annas.
annig'e	ivrig etter å kome i gong	Tóre æ så onnig, 'u lýt helst'e vère fyre aire allstǿtt. Den annigji Haddvåren va' fyr' åkkå då mi kóme.
annungji	kalv på andre året Sjå også annæringji.	Da ha' tvei annunga dèt sommåri.
annvint	travelt	Det æ så annvint i slåttonninn. Du hève det visst annvint i dag. 'An ha' det allstǿtt kalleg annvint i slåttæ, for 'an va' plent eisemadd'e.
annæringji	fole, andre leveåret for eit føl Sjå også: fòli, fyl, merr, grahest'e, jalk'e og annungji.	Enn annæringji lýt an bigjynde å temje.
anskare	Når is demmer opp for regn- / smeltevatn på taket, slik at det vert lekkasje og dryp inne. Vatnet kjem oppover bak ein skøyt i tekkjingsmaterialet. Liten takvinkel og lite omlegg i skøyten til tekkjingsmaterialet er moment som gjer at det anskarar fortare enn med stor takvinkel og godt omlegg. Dårleg isolasjon i himling slik at varmen inne smeltar isen / delar av isen oppå tekkjingsmaterialet, samtidig med sterk kulde ute, er som oftast årsak til denne situasjonen. Problemet kan oppstå både med torvplast og never.	Ti' mindri takvinkelen på tòkunn æ, ti' léttare hève det for å anskare.
antel / antelis	anten "Antelis" vert oftast nytta når det er fyrste ord i setninga. "Antel" vert nytta når ordet er inne i setninga. Sjå også anter.	Antelis kjæm'e du i morgó hellis lýt det barre vère. 'An kåm antel det va' virkt ell' heilagt.
anter	anten Sjå også antel.	Mi vi' 'kji anter gange 'ell løype på skjí.
anti óver	Leik med å kaste ball over hustak. "Anti óver" er ikkje frå Setesdal eller Noreg, men leiken har likevel vore i bruk her. Uttrykket kjem frå Skottland og heiter eigentleg "Antony - over".	Mi leika jamt "anti óver", førr'e.
antrast	småkrangle	Nò bonn, mòge di 'kji antrast om detta lisle! Det va dei vaksne som au tótte gama antrast.
anveggspad'e	veggfast sitjebenk lengst inne i stoga Sjå også pad'e, lislepad, kvílepad'e og mollpad'e.	Anveggspaden æ gåmål'e å sliten.
api	ord frå leiken "tikking" (når ein kom på "apen" var ein "fri")	Du må 'kji tikke mèg, for èg stend'e på apâ!
apleblóm'e	fruktblom på apal	I varmt å godt vårveir æ der mykji fjúkandi i apleblómó.
aprikóse	aprikos	Èg líkar godt aprikósu i sviskegrautæ.
arbeiari	arbeidar	Tårål æ an góe arbeiari, 'an lèt'e seg ti' allstǿtt. Kòss æ det mæ arbeiaró dí i dag?
arbeie (H)	1. lage 2. arbeide Sjå også gjère.	1. Kvæ hèv' arbeidt denné kubbestólen? 2. Eg arbeier mæ kubbestólæ ennå.
arbeisgjèrug'e	svært arbeidssam person som arbeider meir enn dei fleste Sjå også gjèrug'e	Såvi æ bå' arbeisgjèrug'e å nyttug'e.
arbeisgogn	reiskap for arbeid	An lýt stelle godt mæ arbei'sgognó sku' da halde lengji. Góe arbeisgogni æ håve arbeii.
arbeistròta	trøytt etter hardt arbeid (mange tykkjer dette er ei god kjensle)	Det æ bèt'e vère arbeistròta 'ell arbeisleid'e.
arbeisvónd'e	dårleg arbeidshumør	Det æ inkji gama ell' greitt å vère i hóp mæ dei som æ arbeisvónde. Ein som æ arbeisvónd'e lýt helst'e arbeie for sjave seg.
ardlekkji	lekkje til å feste mellom plog og skokla	Ardlekkji kan an flytje nòkå ti' lé's itt det trengst.
ar'e	ard (treplog med jern i spissen)	Aren æ létt'e, men fillen å plǿgje mæ.
arg'e	slu, lur, underfundig (både positivt og negativt)	Såvi æ arg'e ti' finne út ting.
arig'e	vond, ugrei til sinns, tenkjer ut vondt, vondskapsfull	Håvår æ 'kji nåkå grei'e å vère i hóp mæ, 'an æ så arig'e.
arigskap	sterk vrangvilje (ordet inneheld eigenskapar som "vrang", "vondskapsfull" og "eigenrådig")	Mannen va' fudd'e av arigskap, allstǿtt på tverke.
arkejinn	tunn jernplate utan galvanisering	Eg bøygde ti' a plate av arkejinn.
armbrugde	armlene på brugdestól'e	Armbrugdun vår' så vént gjåre å útkròta.
arm'e	arm, fattig, svak	Targjær va' så orm at 'u måtte frå garæ. Åshild æ så orm ette korónakríkjunn.
arme darri	"arme stakkar"; uttrykk om person som ikkje greier å få til det han ynskjer Darri: lang, lat kar (gamalnorsk)	Å din arme darri, detta greier du alli!
armeie	folkehop	Dèt va' a fæl armeie som gjekk ette vègjæ.
armekrikk'e	armkroken Somme seier "armkrikk'e" eller "armekrykkj'e".	Da leiddest i armekrikkjæ. Sjå også krikk'e.
armóds ting	"stakkar", fattigmann som er ille stelt	'An va' a armóds ting som alli kunna greie seg sjav'e.
armódsdóm'e	sterk fattigdom	Det va' reine armódsdómen i dei húsæ ette at mannen dǿi.
armódsklèg'e (V)	fattigsleg	Tòróv va' líten å armódsklèg'e. Dèt va' an armódsklèg'e sodd'e, barre skòma mjåkk.
armódsklegt (V)	fattigsleg	Det såg armódsklegt út, men det va' godt.
armódslit'e	bleik og sjukleg farge i andletet	Gònil fekk slig an armódslit'e då 'u ha' lègje lengji sjúk.
arta	arbeidsviljug, fortfarande, utolmodig	Hesten æ så arta at eg tar alli anne 'an ti' drage. Yngjebjør æ så arta at 'u slít'e seg plent út.
art'e	innsatsvilje, kraft	Der æ an art'e i 'enni Gró som æ plent nåkå sérs.
asens	nedsetjande ord på eit eller anna som ein er irritert på	Den asens fanten! Dei asens dýrí have rive néd grindí. Det æ a asens plage mæ sauó som stadigt kåm' heim'tt'e ó' heiinn.
asfalt	asfalt	Klokkâ låg nèd'å asfaltæ sundeslègjí. Asfalti æ nédsliti.
Asgjær	Asgjerd	Eg kan alli minnast kòr det varte av dei Asgjærinn, men 'u flutte ó' bygdinn.
Aslag / Aslagji	Aslak	Eg trefte den eini Aslagjen, men inkji den hin.
at	1. til; kjem av "åt" 2. frå (om ettersmak)	1. Eg reiste at skógjæ mæ motórsag å gó' nyste. Torgrím kjøyre konni at kvinninn mæ hest'e å kjerre. 2. Der va' a nòkå særègjí smòk at dei sǿteplæ.
at snòreheiinn	på heia der rypene held til	Mi fýgdest at snòreheiinn, èg å Gunnúv, men mi ha' kverrsí snòrelåm.
ât vère	verte fornærma, noko ein ikkje likar Sjå også vare mæ.	Då mi tala om detta, tótte eg det ât vère.
at åræ	til neste år	Da fortålde da ville flytje heim'tt'e at åræ.
atgådd'e	verte lagd merke til Somme seier "åtgådd'e".	An vare atgådd'e fysst an klær seg snódigt ell' klypper seg rart. 'An varte atgådd'e då 'an gjekk i langbuksu midt i vikunn.
athuge	kontrollere at alt eller alle er på plass (gjeld buskap, folk og ting)	Hèv' du athuga godt nóg? Mi ljóte athuge nåkå kvorjestad fysst mi inkji vite kòri mi sku leite. Mi lute athuge at mi hav' adde sauin.
âtnýtt'e	knytt att, knytt til	An lýt passe på at konnsekkjin æ godt âtnýtte.
atsilig'e	1. så som så 2. ugrei / uskikkeleg person 3. fleire / mange Sjå også atsiligt.	1. Det va' enn atsilig'e mat'e mi finge. 2.'An æ atsilig'e, den svadden! 3. Eg hèv' vòr' sjúk'e atsilige gongu denné vetren.
atsiligt	så som så, fælt Sjå også atsilig'e.	Der va' helst'e atsiligt dèr nórd, den tíd da drukke heile dagan.
att i staden for	i staden for	Att i staden for lúsekupte kan an brúke grautekupte.
att om	om att	'An måtte lèse tekstí att om.
attafyri	bakanfor	Stó' du frammafyri ell' attafyri då det smadd?
attare	bakre	Den attari benkjen vi' mi býte út. 'U sat på dei attare benkjæ. 'An sat på dei attaste benkjæ. Mi vi' have enn attare benk'e hèra!
attat	attåt, i tillegg Sjå også preposisjonen attat.	Eg brúkar mykji syr attat eplegraut'e.
attat	attåt, i tillegg (når ordet er sist i ei setning vert den siste "a-en" lang, som i døme nr 2) Sjå også adverbet attat.	Ko slags drykk'e sku mi hav' attat matæ? Ko vi' du have attât?
attâti	attantil, bakanfrå	Dalebuksun æ véne attâti, mæ dei stóre skjinnfuinn.
att'e	1. att, tilbake 2. om att Sjå også ette / etti.	1. Papa reiste for a bil sí'a, men eg veit 'kji nær 'an kjæm' att'e. 2. Fysst eg kairar kairefyddi, så tèk'e eg da att'e å rullar.
att'ebatna	heila, ferdig batna	Fysst detti vónde såri æ att'ebatna, kan eg ti' symje att'e.
att'egangari	gjenferd	Førr'e såge da att'egangara av å ti'.
attegløyme	eldre ugift kvinne Somme seier "ettegløyme". Sjå også møykjèring.	Der búdde tvæ attegløymu i same stògunn.
att'ekjennandi	attkjennande	'An va' 'kji att'ekjennandi då 'an ha' raka av si skjeggji.
att'elèten	stengd (td dør eller grind)	Lé'i va' att'elèti då eg fór forbí i dag tí'leg.
att'enappa	knept heilt opp (om skjorte)	Haddvår gjekk allstǿtt mæ skjortun att'enappa.
attenat	attafor	Traktóren stend'e attenat húsó. Du lýt athuge attenat loptæ, om du hèv kasta bort klokkunn dí dèr.
attette	bakover
attetti	bakover	Skjíne mí æ så leie ti' skríe attetti fysst eg gjeng'e mótbakkji, da æ så bakskreidde.
attfyri	attfor	Drag gardínun attfyri!
atti	bak	Dei som ha' fengje bonn ottafor ekteskapi, laut sitje på an tausestól'e attenat troppinn, attast'e i kyrkjunn.
attí	1. etter 2. attåt	1. Èg kjøyrer skóter å Tóne heng'e attí på skjí. 2. Eg blandar attí nåkå gróvt i stumpedeigjinn.
atti	bak	Svårtestakkjen hève fedda atti.
atti vikunn	neste veke	'An sa at 'an vill' kåme atti vikunn.
attigjænom	bakover	Eg blédde meg attigjænom bókjí for å finne att'e nòkå eg ha' lèsi som eg inkji mintest. Attigjænom tí'í hèv' 'er vòr' mange dugandi bǿnda.
attimidjom	av og til
attivi	bakover Sjå også framivi.	Eg datt attivi.
attlengjis	baklengs
attundi	under, innunder	Sèt a fat attundi så inkji oljen renn'e n'i asfalti.
att'å	bakpå	Èg sykla å Jón sat att'å bakbèraræ.
att'å bakji	1. helle bakover 2. "bak ryggen" (baktale)	1. Vaggestólen hadda så mykji att'å bakji, at eg va' ræd'e å sitje í ó. 2. Borgjill va' fæl ti' tale om fókk att'å bakji.
au	òg Sjå også å.	Vi' dú au på fótballkampen? Èg vi' au fýe, sa gúten å sprang ette fai sí.
audsklèg'e (V)	1. einsamt, saknar selskap 2. øyde plass, langt frå folk Sjå også audsklèg'e (H).	1. Det æ så audsklegt itt an vare eisemadd'e i húsó. 2. Hèr æ så audsklèg'e an plass'e at hèr ha' inkji èg kunna bútt.
audsklèg'e (H)	øyde plass, langt frå folk Sjå også audsklèg'e (V).	Detti æ enn audsklège støyl´e.
auga	1. auga 2. den runde opninga i oversteinen i ei kvern (der kornet fell ned frå viâ)	1. Augó 'ass vår' brúne. 2. Sigli ligg'e innfelt i ivesteinæ, 'å båe léa å' auga.
augnedoktari	augelækjar	Eg lýt sjå å kåme mi ti' an augnedoktari, eg tikje eg sér fillnare nò.
augnefare	sjå nøye og granskande på noko	An lýt augnefare væl enn gåmål'e bíl'e disom an tenkjer ti' kaup' 'an.
augnekvorm'e	nedre augnekanten Somme seier "augnekvarm'e".	Du lýt turke deg i auga, du hèv' nòkå i augnekvormæ.
augneleiti	synsgrense (så langt ein ser)	Det va' a heilt augneleiti midjom støyló.
augnestó	augnekrok	Eg æ sår'e i augnestóinn.
augnestyng'e	1. augnestikkar (H) 2. stankelbein (V) Sjå også høyveirsbikåri.	1. Enn augnestyng'e æ a stórt insekt.
augnesårkji	betennelse i augo (om folk og dyr)	An kan få augnesårkji fysst an gjeng'e lengji mæ rusk i auga.
Augund / Augundi	Augund	Mi finge alli vite kòss det gjekk med dei Augundâ som flutte ti' Tilemarkjinn.
aukeglas	lupe	Sòme gamle brúka fyrr'e aukeglas itt da ha' dimka.
aukji	auke	'Er æ mykji aukji i fókketalæ i stórbýó.
aurnaga	avbeitt, snaubeitt; vert ikkje bøygt i kjønn, tal eller grader Sjå også nage og tannari.	Der va' plent aurnaga ette sauó.
aurnage	beite graset snautt (heilt ned til jorda)	An kan 'kji late búskapen aurnage veddin. Teigjen va' plent aurnaga, å sauin brute sikkå út.
ause	ause	Eg øys'e sói opp i an stór'e boddi.
ausetròg	trau til å lense ein båt for vatn	An æ nøydd'e ti' hav' ausetròg i eikjunn.
austafor	austanfor
austafyri	austanfor	Tilemarkingan bú austafyri.
austaglette	ustabilt ver (ein liten solgløtt gjennom skylaget)	"Austaglettu gjèv' våte hettu", æ a gåmålt órdtak.
austâti	austanfrå	Der kåm mange austâti ti' spilemannsstimnunn på Rysstad.
austatrekk'e	regnfullt drag i lufta (før regnet kjem)	Austatrekkjen lòvar jamnaste mildveir å regn.
austaveir	verretning frå aust, skylag frå aust	Fysst det vare meldt austaveir, vare det jamnaste úveir.
aust'e	aust	Da bú aust'e. I dei austare tjynninn æ der vénare fisk'e.
austehadd	austhelling	Snjófennan vare liggjandi lenge' i austehoddó.
austehei	austheia (samnamn på fjellområdet på austsida av Setesdal) Sjå ogå vestehei.	Reissdýrí på austeheiinn stande langt nórd i haust.
austelé	austside	Det æ godt å sitje 'å austelénæ å' húsó itt sólí sprett'e.
austemæ	aust langs med
austenat	austanfor
austette	austetter
austetti	austetter
austigjænom	austover	Sku' mi austigjænom å sjå om der æ nåkå reissdýr dèr?
austivi	austover (bruka i samband med å reise over heia til Telemark eller lengre)	'U reiste austivi, ti' Tilemark.
austmann'e	telemarking Mange uttalar ordet "aussmann'e".	Austmennan fiske mykji i Finndalæ. Mi have alli sétt ti' austmonnó i år. Austmennan æ helst'e fyrsdǿla å skafsinga.
austmanngút'e	gut frå Telemark	Gònil fann si an austmanngút'e ti' stròke mæ.
austmannjente	jente frå Telemark	Mæ mi våre på støylæ i Finndalæ trefte mi trått austmannjentun.
austmannsslått'e	hardingfeleslått som er "innført" frå Telemark til Setesdal	"Skuldalsbrúrí" æ enn mykji brúka austmannslått'e i Sætisdal.
austmæ	aust ved	Austmæ Slýodden fekk eg alli fisk'e.
austom	austom	Då da kóme austom Tórsdalen bigjynte det å rigne.
austre	stor ølause	Austrâ brúkar an ti' ause opp ǿl ó' kjèræ.
austyrje	vind og snøføykje frå aust; uttrykk bruka om vinteren Somme seier "austørje".	Det va' austyrje i dagevís, å búin fuke mest'e néd.
au'sýnt	lett å sjå (at noko er gale)	D'æ au'sýnt sjå at inkjí dú hèv' bunde a konnband førr'e!
âv	1. til (bruka om å reise heimanfrå og på heia) 2. ferdig (med td arbeid eller måltid) Sjå også preposisjonen av, heim og av å heim.	1. Mi kóme âv i gjår, og så vi' mi heim'tt'e i morgó. Mi vi' inkji âv å heim same dagjen, mi vi' liggje a nótt. Kòr æ det dú vi' âv? 2. No have mi slègje âv. No have mi baka âv. Då mi ha' ète âv, nøytte mi åkkå ti'. Nò hav' mi drukkje âv.
av	1. av 2. frå Sjå også adverbet av.	1. Eg fekk bókjí av 'ó. 2. Eg kåm av heiinn blindtròta å gjænomvåt'e.
av annvare	av vanvare	Eg gjåre det av annvare.
av austri	frå aust (verretning)	Gjeng'e det av austri, æ det jamt regn, ell' det kan vère tråveir.
av eldi	av alder	Ljósarmatúran æ øy'lagde av eldi.
âv ette	hente, av garde etter	'An va' âv ette moltu, der sille vère så mykji i Stavedalæ. 'An va' âv ette a klyv mæ smø̀r å ost'e.
av gari	av stad	'U reiste av gari då det ljósna av dag.
av gó'om	"med det gode" (av godt hjarta)	'U gjåre detta av gó'om. Da kóme ti' semje av gó'om.
av gåmålt	frå gammalt av	Det hét sò av gåmålt, an sille alli skóe slåttâ i sóleglæi, å alli jentâ i kjyrkjeklæi.
av hond	"raskt"	Det gjeng'e av hond itt an æ mange ti' arbeie.
âv i ryggjæ	verkande rygg når ein har arbeidd ein lang dag	Eg hèv' arbeidt så lengji tvíkruppen at eg æ plent âv i ryggjæ.
av kvorjum	av kvart	Der va' nòkå av kvorjum på handelsdagjæ. Eg hèv' gjårt nòkå av kvorjum i dag.
av lagji / ó' lagji	ikkje i rett form lenger (uttrykket er ubunden dativ)	Ljåren min æ út av lagji, eg sló n'i enn seig'e túst'e. Desse gamle leirskóne mí æ så ó' lagji at eg lýt kaste da.
av leiinn	1. "langt ifrå", meiningslaust, utan måte 2. bort frå vegen ein ynskjer å fylgje	1. Det æ 'kji så av leiinn, detta reiknestykkji ditt. 2. Mi kóme så av leiinn at mi vadra.
av lengdom	på lang avstand	Eg såg detta av lengdom, så eg æ 'kji sikker.
av nórdi	frå nord (verretning)	D'æ jamnaste kaldt og frískt veir itt det gjeng'e av nórdi.
av nýom	frå starten av	Denne munnhorpa hèv' eg gjårt av nýom, eg hèv inkji barre sett í fjøyr.
av oppri	ovanfrå (når det blekkjer, luktar sot, når vinden bles ned i pipa og inn i rommet; uttrykk sagt for moro på ein morosam måte)
av rèkom	på rek, vidvanke, borte	No hèv' det kåme av rèkom, eg minnest alli kòr eg hèv' lagt det.
av sauinn	frå kokande tilstand	An kan 'kji ète maten beint av sauinn. Vi' dú take kaslen av sauinn så det inkji sý'e ivi?
av sjave mi	(gjere noko) uoppfordra	Eg gjåre det av sjave mi, det va' 'kji nåken som sa at eg sill' gjère det.
av støyli	frå støylen (uttrykket er ubunden dativ)	Den lisle Yngjebjø̀rí va' så tròta at det va' såvídt 'u stabba då da kóme av støyli.
av sǿri	frå sør (verretning)	Fysst det gjeng'e av sǿri, æ det jamnaste regn i luftinn.
av ti' jentó	bruka om når gutar vil oppsøkje jenter Sjå også fare úti.	No vi' mi av ti' jentó, sa Gunnår mæ 'an Eivind.
av vestri	frå vest (verretning)	Gjeng'e det av vestri, æ det jamnaste godt veir, og nórdvest æ endå bète, men svålare. Av vestri å nórdvest æ di léttaste sommårsveiri.
âv å heim	fram og tilbake; bruka om lengre turar på heia Sjå også av og heim.	Det va' a karsstykkji å âv å heim at Finndalæ same dagjen.
av åsýnd	av utsjånad	Æ det av åsýnd 'u æ så dýr denna klokkâ, ell' æ det gongverkji som æ så godt?
avbakklèg'e	plass der det er tungvint å kome til, avsides; vert ikkje gradbøygt	Detti æ an avbakklège gar'e.
avbakkt	"kome ut av syne", "kome attom noko så ein ikkje ser det lenger " (vert ikkje gradbøygt) Sjå også avleite.	Det bar avbakkt, så 'an kåm út av sýni.
avbeist	stort dyr	Det va' a avbeist av enn bjynn'e som drap den beste kjýrí.
avbeisteleg (H)	noko av ein eller annan slag som er overlag stort eller svært	Den avbeisteleg skrubben varte skòten.
avberke	lage sår i borken på eit tre, take vekk mosen / torva av eit berg / stein	Gråní varte avberka nédati av traktórskuffunn. A grån ska' 'kji vare mykji avberka førr'ell 'u rotnar.
avbikt	avvik	'An tólde alli a einaste avbikt frå dei reine lærunn.
avdagast	bli mørkare, bli natt Sjå også avdagsbil.	Kjýne kóme ti' støyls då det avdagast.
avdagsbil	når det mørknar om kvelden Sjå også avdagast, skòming og skúming.	'An kåm så desten i avdagsbilæ, å fór ti' knǿte si út'å tilæ (stevline).
avekse	ordet vert bruka om når kornakset blæs av strået i vinden eller ein høgg akset av ved skurden	Det va' vondsklegt å sjå koss vinden ha' avekst å harpa konnåkren i nótt.
âvelle	avmakt (halde seg "nede", vere nedfor, vere arm); bruka berre i eintal Sjå også fadde i âvellunn.	No hèv' eg vòre så lengji sjúk'e at eg æ plent i âvellunn.
âvèten	1. snaugnaga 2. delvis oppete	1. Dǿlí æ så âvètí at mi lut' flytje sauin. 2. Ongólen va' âvèten då eg dróg opp taumen.
avfarast	eldast, visne bort	Taddeiv hèv' avfarest mykji det seiste åri.
âvfata	forkomen	'An va' så âvfata då 'an varte funnen at det va' såvídt 'an stó det ivi.
avfjarast	verte svekka pga alderdom (dårlegare helse og eventuelt økonomi)	Jón fèr'e ti' avfjarast nò.
avfjaring	svekking pga alderdom (dårlegare helse og eventuelt økonomi)	Alder å sjúkdóm'e bèr'e mæ si avfjaring.
âvfjødde	når sola ikkje lenger lyser på fjelltoppane	Nò æ sólí âvfjødda, så nò ljóte mi heim'tt'e.
avfòk	plass der snøen fyk vekk om vinteren	Det tånar tí'legt i avfòkó.
avfærast	1. verte svekka pga alderdom (dårlegare helse og eventuelt økonomi) 2. verte mindre, verte dårlegare	1. Hæge fèr'e ti' avfærast nò, å treng'e nåkå hjelp heimi. 2. Hå'ne avfærast fórt itt frostnéttan setje inn.
avfærd	død; bruka berre i eintal	Gunnår fekk a gó' avfærd.
avgjernings stór'e	svært stor, unormalt stor	Det va' an avgjernings stór'e hest'e! Gjermund æ så avgjernings lang'e å stór'e.
avgjår	avgjerdsle	Det varte endeleg a avgjår i dei vanskelège sakjinn.
avgong	rest (det som er att når ein er ferdig med arbeidet; td når ein byggjer, eller saumar, eller har klyppt lefser)	Vi' dú ète avgongjin?
âvhata	utrydda, fjerna	På slutten av 1800-talæ va' ulven âvhata i Valle. Eg hèv' âvhata kvikâ út'å åkræ nò.
âvhædd'e	vanvyrd, mobba	Knút varte âvhædd'e å reikna for å vère enn stór'e slarv'e.
âvíse	avis	Denne âvísâ æ ifrå gjårførridagjen.
avkjǿmi	avkom	Avkjǿmi ette kjýrinn va' sérs godt.
avkró	verestad der ein kan vere åleine (helst ute i naturen)	Støylen ti' Nórdstog-Kjelleberg ligg'e i a avkró inst'e i Nórdibǿ-Stavedalæ.
avlaga	endra utsjånad (forandra frå ven til mindre ven utsjånad og mest ikkje kjennande att)	Fysst sòme fókk vare gamle, vare da så avlaga.
avlagde dage	dagar som før reformasjonen var heilagdagar (og som etter reformasjonen vart vanlege kvardagar; td mikkelsmess og olsok)	Ólsok å mikkjålsmess æ dǿmi på avlagde dage.
avlari	person som td aukar verdet av ein gard	"Ette an avlari kjæm'e det an øyari" (ordtak).
avl'e	smieavl, esse	Sméen brúka trékòl i avlæ.
avleite	kome bort (i terrenget) bak eit eller anna, kome ut av syne Sjå også avbakkt.	Papa avleita plent unde' reinó. Turistan avleita attom an haug'e.
avlepte	1. avstytte (td om å korte inn stokkane i ei bu) 2. avlive dyr (td sauer)	1.Timrâ såg út ti' å vère avlept agong. Æ stokkan for rotne i endó, kan an avlepte da, så timrâ vare mindri. 2. Denné veiren hèv' vorte så úhǿg'e, gåmål'e å vónd'e at mi ljóte avlept' 'an.
avlept'e	avstytt (td bruka om innkorta stokkar i ei bu)	Da såge på stokkó i veggjó at búí va' âvlept a gong i tí'inn.
avlesse	lesse av	Snjóren blotna, så eg laut avlesse å tvívende for å få høytti heim.
avlita	bleikna farge; vert ikkje gradbøygt Sjå også dvålka.	Genseren min æ plent avlita.
âvlåm	avveg	Denne rǿâ hève kåme på avlåm, nò dragast di barre!
avpila	1. avplukka; gjeld td bær 2. gammal og avmagra; gjeld gamle og sjuke folk Somme seier "pila".	1. Der va' så avpila at mi funne 'kji stórt. 2. Det va' syndlegt det avpila Targjær ha' vorti.
avrjóne	avskyeleg stor (td om hest)	Såvi selde den gamle avrjónâ sí.
avromm	vanskeleg tilgjengeleg terreng	Kví húsar du i sossi a avromm?
avrommi	løynleg stad, utkant	Da húsa úti avrommó.
avrúte	stort tre, stort og stygt tre	Dei avrútun våre tunge å drive fram mæ hest'e.
avrúteleg (H)	stort og stygt (om eit tre)	Detti avrúteleg trétti vi' eg sage néd.
avræe	1. lang og tunn (mann eller kvinne) 2. stor, stygg, lytefull (helst bruka om hest)	1. A avræe æ vel a únórmalt langt menneskjinn. 2. Det va' inkji nådigt å få selje avræu.
avrǿmi	uframkomeleg plass, langt avsides, mest berre bruka i uttrykket "úti avrommó" (dativ fleirtal)	Detti æ a fælt avrǿmi! sa Tóne då 'u såg staden. Nikelos búdde langt úti avrommó.
avsigjèven	fortvila, trøytt av, lei av	Signe å Augund våre så avsigjevne då da ha' leita heile dagjen i snjódriv å vind'e å alli funne nokå.
avskapeleg (V)	ugreitt laga, avvik frå normal form	Detti skapti æ så avskapeleg, det æ alli greitt å halde í.
avskjekkjeleg	avsides	Da búdde så avskjekkjeleg i Øysæ.
avskjekkjelèg'e (V)	avsides	Garan i Ljósådalæ æ avskjekkjelège.
avskjekleleg	dårleg del av eit lérstykke (rest som ikkje kan nyttast)	Dèt avskjekleleg leiri hèv' eg kasta, eg kunna alli brúke det ti' nåkå.
avskjeldra	fotografert	Eg varte avskjeldra av 'ó Knút Jónson Heddi.
avskjeldre	teikne (td andlet eller person)	Òlâv Bjørgum æ sérs gó'e ti' avskjeldre fókk.
avskjildre	teikne	'U va' så gó' ti' avskjildre fókk å dýr.
avslègjen	ferdig slått (td slåtteteig)	Den avslegne dǿlí hèv' alt hått seg.
avsløyten	hellande, glatt flate	Bergji va' avsløyti, så an laut passe seg så an inkji datt. Steina som æ avsløytne kan an inkji brúke ti' honnsteina.
avsmaka	mist smak (smakar mindre; td berlòg'e)	Gåmó saft æ avsmaka.
avspekte	kvinne med ugrei framferd (eller ugreitt kledd)	Der kåm a avspekte ottâti å spúre ette arbei'.
avsta'en	overstått	Det va' godt det va' avsta'i mæ dei vónde reisunn. D'æ godt at líkfærdsdagjen nò æ avsta'en.
avstikk	kvitte seg med, avlive	Eg fekk avstikk mæ dessa filletingjí eg ha' liggjandi.
avstivle	overtale ein person til å late vere noko vedkomande har tenkt til å gjere Sjå også tale fyr.	Eg fekk avstivle 'an frå å reise i úveiræ.
avstøyt'e	ta på seg ansvar, avlaste andre (ta støyten)	Haddvår gjekk fysst'e i djúpsnjór'e å tók avstøyten for dei hí.
avsveive	avsveiper, omsviv (tale rundt for å kome unna, ikkje gje eit greitt svar; helst bruka i fleirtal) Mange seier "avsveivle".	'An kåm mæ addeslags avsveivu for å sleppe å tale om det. Tarjei laut allstǿtt kåme mæ nåkå avsveivlu.
avsýtt'e	ferdig med ei sorg (td etter tap av ein nærståande)	Då mannen va' avsýtt'e gjipte 'u seg att'e.
avsǿli	stad der det er lite sol	Kòsi have di det hít i avsǿló?
avsǿlt	avsøles (ein plass der det er lite sol); vert ikkje bøygt i kjønn, tal eller grader Sjå også baksǿlt og sǿlt.	Der æ så avsǿlt i Baklíó mæ Kallheim, å der veks'e mykji smili; dèt líkar búskapen.
avsøyle	ta av klyva, klyvutstyret og søylefati av hesten Sjå også søylefat og søyl'e.	Itt d'æ lang'e vèg'e an ska' reise, kan an mòg avsøyle a gong, så hesten fær kvíle å lufte seg.
avtak	fotografi	Der æ kalleg mange gamle avtòk på musææ. Detti avtakji æ av 'ó Gófa.
avtakla	utarma	Slåttâ æ så avtakla at eg trúr 'u lýt kvíle a år.
avtelje	rå i frå	Da avtåld' 'an, så 'an lét det vère. Di lute avtelj' 'æ, detta må 'u alli.
avvé'a	ujamn struktur på trematerialar (ueigna i bruk som bygningsmaterialar); vert ikkje gradbøygt	A planke ell' an stóppi som æ avvéa kan an inkji byggje mæ.
avvège	vike veg (gå utom vegen når ein møter ein annan eller andre)	Der kåm enn stór'e bíl'e imót mi, så eg laut avvège.
avvånd'e	slutta å suge morsmjølk; gjeld born og ungdyr	Nò æ båni mest'e avvåndt, men snart kjæm' det a nýtt.
avøye	person som øyder opp alt, t.d. pengar	A avøye øyer opp ette kverrt så det alli stendst nòkå ting.
avøyelèg'e (V)	sløsete, fæl til å øye opp	Gjermund va' så avøyelèg'e at 'an måtte frå garæ då det lei 'å.
avåt	samlenamn på blodsugande insekt; bruka berre i eintal Sjå også flygji.	Det æ mykji avåt i lummert veir. Avåti va' så fælt at eg kunna 'kji setje meg, eg varte nøydd'e ti' å gange heile tí'í.
ba'	utan stans	Mi kvílde 'kji ti' nóss, men héle det i eitt ba' ti' mi vår' færige. Da héle det i eitt ba'.
babb'e	køyredoning til tømmerkøyring	Koss an babb'e såg út vite mi alli no leng'e.
bafse	vere ureinsleg med maten, fare stygt med maten	Gútungan kóme heim'tt'e, hólsoltne, sette sikkå innat bóræ å bafsa å åte.
bafselèg'e (V)	ser ureinsleg ut når det gjeld mat og klede	'An æ an bafselèg'e mann'e.
bafsen	ureinsleg når det gjeld mat og klede	'An va' så bafsen mæ matæ.
bak	rygg	Ånund laut 'å bakji for 'ó Såvi.
bakast	leike hardhendt (ikkje berre med snø)	Inkji bakast sossa bonn, di mòge 'kji vère harde mæ kvorairne itt di stròke!
bakastí	bakarst Sjå også attastí.	Bussen va' fudd'e, å mi såte plent bakastí.
bakblòke	ryggsida på brjóstdúkjen, gråkuptâ, rundtrøyâ og blåkuptâ (i setesdalsbunaden)	Bakblòkâ 'å brúsdúkjæ æ av kvítt vallmål.
bakbul'e	ryggsida på genser eller jakke Sjå også frambul'e og bul'e.	Der æ åtteblarósu på bakbulæ.
bake	1. snøbake 2. bake (berre bruka om flatbraud og lefser) 3. jule opp Sjå også snjóbake.	1. Nò ska' eg bake deg! 'An varte baka så ti'. 2. Hèv' du baka ti' jóle? 3. Jón baka 'an Ånund fælt ti' i gjår.
bake fullt	bake 9 tjug til dagen	Å bake fullt va' hardt arbei', da bigjynte klokka seks å héle det ti' kvelds.
bake opp	reingjering av trekoppar på heia med hjelp av eineravkok (td trau, koller og holkar)	Fysst an kåm 'å støyli, å der va' øyesmòk i trékoppó, laut an bake da opp mæ einérbak.
bake seg	vere i sterk varme (både i sola og innmed omn o.l.) Sjå også bake seg med tåg.	Du må 'kji bake deg leng'e i sólinn, så var' du brend'e.
bake seg mæ tåg	smørje sauetalg under føtene og setje føtene tett inntil ein varm omn slik at talg trekkjer inn i huda Sjå også bake seg, tåg og tåge seg.	Fysst Papa kåm ó' høyskóg om vetren å fraus 'å fótó, baka 'an seg mæ tåg.
bakkbèrari	bagasjebrett bak sal eller sete på sykkel eller motorsykkel Somme seier "bèrari".	Førr'e sykla mi mæ jentó att'å bakkbèraræ ell' på teinæ.
bakke	rygge Sjå også òpe (V) og hòpe (H).	Eg bakka beint på a stórt tré. Da bakka sikkå for å sleppe dei hí fram, i kǿæ.
bakkesag	bakksag	Bakkesagjí æ fíntanna, stutt, mæ breitt blad.
Bakkjen	Bakken, gardsnamn både i Valle og i Hylestad.	Tarjei Bakkâ búdde på Rysstad.
bakkji	1. bakke 2. knivsbakke	1. Da løypte jamt på rattkjåkkji néd bakkjen. 2. Eg nattar på bakkjen itt eg vi kløyve a véeskjíe mæ nívæ mí.
bakklengjis	baklengs	'An raut bakklengjis útive múren; 'an va' søkkfudd'e.
bakkvatn	bruka om når vatnet når opp i fjørene på kvernkallen og denne dreg med seg vatnet	Æ det fæl'e flaum'e i åne, kan det vare bakkvatn, så kvinnekadden svív'e i vatn å gjeng'e tungt.
baklesse	lesse mykje bak på td ei kjerre Sjå også bakleste og framlesse.	Du må inkji baklesse sossa, for då lypter det frammi.
baklesst'e	lass som har mest tyngde bak Sjå også framlesst'e og baklesse.	Bílen va' så baklesst'e at eg va' ræd'e eg miste stýringjí.
bakmeisbendi (H)	band til å feste ei ryggbør på ein bakmeis'e	Bakmeisbendi laut vèr' langt for at an kunna binde býrí støygt om 'u va' mykji i vavi.
bakmeis'e (H)	spesiell ryggmeis av tre	Svein batt hókkjen på meisen å reiste 'å støyli.
bakryv'e	stokk til å sveipe renninga omkring (med spildrer i mellom)	Varpi ligg'e rundt bakryven i vevreiæ.
bakskreidd'e	bakglatt (bruka om ski)	Pål ha' så bakskreidde nåkå skjí. Det æ tungt å gange på skjí itt det æ bakskreitt.
bakslodde	hestereiskap som ein fester bak framslodda slik at ein kan køyre lange ting utan at dei kjem nedpå marka Sjå også framslodde og slodde.	Eg lýt setje på baksloddâ, for eg ska' kjøyre nåkå lange stokka.
bakspenne	baksparke (om hest)	Merrí 'ass Pål va' så fæl ti' bakspenne, an måtte passe seg fysst an gjekk attenat 'enni.
bakstamn'e	Stamnen attarst i ein slede (høyskógsslé'i)	Bakstamnen va' bunden fast mæ hekkun, å framstamnen líkeis.
bakstrebórd	Spesiell bordplate som vert nytta til å bake flatbraud, lefse m.m. på. Bordplata har ikkje faste føter, men vert bygd opp til passeleg høgde med stolar, benker o.l.	An gó'e bakari lýt have a godt bakstrebórd.
bakstredag'e	full arbeidsdag for to bakarar (dei skulle då bake 9 tjug, altså 180 leivar)	D'æ lengji å sitje an bakstredag'e ti' endis.
bakstrehedde	"flatbraudhelle" av stein	Bakstreheddun vorte nóg helst'e brúka 'å heiinn.
bakstrekjeddari	kjellarrom der ein bakar flatbraud, lefse m.m. Sjå også eplekjeddari, kjeddari, kjeddarlæm'e og kjeddartropp.	Det høyrdest an jamn'e dúr'e frå bakstrekjeddaræ.
bakstrekåne	kvinne som bakar	Bakstrekånun hav' lang'e dag'e, frå seks om morgónen ti' sjau om kveldi, å då hav' da baka níe tjug. Eg vi' néd i kjeddaren ti' bakstrekånó mæ mat'e.
bakstremjø̀l	mjøl til å bake flatbraud eller lefser av; bruka berre i eintal	Bakstremjø̀li æ mali av kveiti.
bakstretròg	stort uthola tretrau til å kna deig i til flatbraud	Bakstretrògji va' laga av eitt tréimni.
bakstrevé'e	ved til baking av flatbraud (ca 60 cm lang, småkløyvd, og med liten brennverdi) Sjå også vé'e.	År 'ell anné "fillen vé'e" varte gjinni brúka som bakstrevé'e.
baksǿlt	plass med lite sol; vert ikkje bøygt i kjønn, tal eller grader Sjå også avsǿlt og sǿlt.	Dei håge fjøddí gjère det baksǿlt 'å nórdlénæ.
bal (V)	oval balje, av metall, tre eller plast Sjå også balje og sår'e.	Då eg va' lítí, tvó eg meg i hovdæ i a bal.
baldére	bråke, ståke, sjaue med mangt	Èlí va' fæl ti' baldére, men fekk gjårt líti.
baldren	vanskeleg, problematisk	Det kan vère baldri å kjøyre skóter i laus'e snjór'e.
balje	oval balje Sjå også bal (V).	Småunga líke å skvasle i a balje.
ballblóm'e	trollbær	Ballblóman vakse i heimejóræ.
bals	søl; bruka berre i eintal Sjå også balse, balsen og bals'e.	Det kan vère nåkå fælt bals å arbeie i vègeveitu.
bals'e	person som er fæl til å skitne seg til Sjå også balse, balsen og bals.	Lisle-Bóa æ enn fæl'e bals'e, 'an hoppar allstǿtt i søyledammó.
balse	1. skitne seg til 2. søle (med td vatn) Sjå også bals, balsen og bals'e.	1. Knút balsa helst'e ti' den nýi dressen. 2. Inkji balse nå sossa mæ vatnæ, Bóa.
balsen	sølut, klissut osv Sjå også balse, bals og bals'e.	Ungan våre så balsne at da vorte plent gjænomvåte.
balstækjen	villstyren	Den balstækni paggjen datt på sykkel å sló seg i blèsâ så 'an úvita.
balsutt'e	sølete, klissete, tilgrisa	Ungan vorte så balsutte då da róta i søylunn.
balúr'e	bråk, skjenn	Det varte slig balúr'e då ungan ha' stòli.
banane	banane	Bananun våre ivemogne, men inkji útskjemde.
band	1. band, snøre 2. vidjeband ("bindingen") på eldre ski	1. Mi have mange gamle bond (ljódbond) heimi. 2. Skjítti brast unde bandæ.
banda stakk'e	stakk med voven list på eine kvåren	Banda stakka æ sjella å sjå nò for tí'inn.
bandenív'e	knivjarn med to handtak, rett eller litt krumt, bruka til lafting eller skaving av bork	Bandeníven æ a hǿgt reiskap.
bandetjóv'e	ein stein som er for stor eller ugrei og som dermed hindrar samanbinding av steinar i mur (murar-uttrykk)	Mi vi' líksågodt sipte út den bandetjóven, for 'an passar 'kji plent hèra.
bandfesti	1. feste til kuband inne i eit fjos; av tre eller jern 2. treplugg som ein slo inn i fjøsmuren eller i jorda når ein skulle mjølke kyrne på støylen	1. An lýt have sterke bandfesti ti' stóre stúta. 2. Eg sló bandfesti néd i jórdí mæ a øks.
bandfló	lag med kornband på golvet i konngóvæ (ferdig til å treskje med flygjili)	An lýt treskje a bandfló av gongjinn.
bandhakji	1. reiskap til å feste gjårin på lagga kar 2. smidd hake med eit tau fest i auga; til å dra stokkar med	1. Mæ bandhakâ strammar an gjårin. 2. Taddeiv ha' inkji hest'e, så 'an laut drage dei tyngste vé'estrangan mæ bandhakji.
bandmòn'e	rom for å stramme eit vidjeband td på eit kjerald	Bandmònen lýt vère passelèg'e, inkji for stór'e å inkji for líten.
bandvèvari	person som vev med "bandvevrei"	An bandvèvari laut vèr' nøyen å tolmódig'e.
banglast	"gå på tverke", vere uheldig	Det banglast tídt for 'ó Gjermund.
bangle	kome bort, "gå på tverke" Bruka i uttrykket bangle ti'.	Gognin bangle mæ slurv å úvýrskap.
bangle ti'	få noko til (på eit vis) Sjå også bangle.	Vigleik fekk bangle det ti', om 'an va' tvoglen å únýten.
bangli	på skakke, ugreitt, vanskeleg å lage, "går opp og ned"	Det hèv' gjengje så bangli i dag.
bank	pengelaus	Eg æ plent bank, så eg kan alli bitale denne reikningjí.
bankatré	trestykke (ca. 70 cm) med handtak; bruka til å banke tøyet med når ein vaska ute ved ein bekk eller elv	Bankatréi æ flatt i endâ mæ a rundt handtak.
barkakjèr	stort lagga "kjèr"; bruka til å barke skinn i	Barkakjèri fyllte da mæ vatn å bjørkebork'e ell' grånebork'e.
barke	lage avkok av bork for å barke skinn Sjå også beite og barkekjèr.	Stúteskjinní plag' eg barke ti' skóleir.
barke ti'	gyve på, setje i veg	Mi ljóte barre barke ti' sku' mi vare færige mæ desse arbeiæ i dag.
barkekjèr	kjer til å barke huder eller skinn i Sjå også barke.	Barkekjèri æ stórt å vídt.
barkekjýli	adamseple	"Barkekjýli va' stórt som a epli", sa Sigríd.
barkji	1. luftrøyret, pusterøyret; bruka både om menneske og dyr 2. "halsen" av laftehogget	1. Å svægje i vronge æ å få mat'e ell' drykk'e né' i barkjen. 2. Barkjen høgg'e an út mæ øks.
barm'e	avstanden mellom siste innslaget (veptetråd) og vevskeia i veven	Du ska' 'kji have sò lang'e barm'e mæ du vèv'e.
barme seg	1. forbarme seg, stelle med, ta hand om 2. ynke seg, klage, jamre	1. Det va' godt da barma sikkå iv' 'ó. 2. 'An barma seg for helsunn som ha' vorte fillnare ettekverrt.
barre	berre	Der fýgde barre mæ sommårsdekk ti' bílæ eg kaupti.
barsǿl	dåpsfeiring med heimebrygg (til å servere gjester når eit barn var født)	Gunnår å Anne vår' mæ i barsǿlæ.
bartu	bart; bruka berre i fleirtal	Snykkjen rann nédive bartun 'ass.
bas	ugreie, "over stokk og stein" (om arbeid)	Det varte a fælt bas førr'ell mi finge ti' detta vanskelège arbeii.
bas'e	1. basstrengen på fele og hardingfele 2. "den flinkaste"	1. Fysst basen va' stilt'e på "gorrlaust", sa dei gamle at 'an surra som a humle. 2. Der va' mange som våre góe ti' spile, men Ånund va' basen.
bas'e	"så verst", nokså god, flink	"Svinge di, Svålaug, du æ 'kji så bas!"
bask'e	mann som arbeider hardt med noko og ikkje tek seg tid til pausar	Jón å Torgrím våre nåkå fæle baska ti' arbeie.
baske	kvinne som arbeider hardt med noko og ikkje tek seg tid til pausar	Den baskâ sèt'e seg inkji tídt!
baske ba'	1. fælt og langvarig regn 2. sterk påkjenning	1. Nò hèv' regni halde det i a baske ba'! 2. Det va' a baske ba' då mi måtte flytje inn i nýe hús.
baskeleg (H)	hardt arbeid og ikkje tid til pausar	Det varte enn baskeleg dag'e då da sill' lite så mykji gån.
baskjen	1. strevsam 2. vått (om regn og snø)	1. Det va' så baskji a fǿri. 2. Det va' an baskjen dag'e, det ringde å dreiv omananné.
bassari	basar Mange seier "basar'e".	Der æ visst bassari i Òveinang i kveld.
basse	drikke og feste	Ånund kjæm'e inkji i dag, 'an æ heimi å bassar.
bassegraut'e	graut for jolebukk (Vart servert nyttårskvelden og oftast bore fram på bordet i kveldinga. Ein skulle rope på bassen med tvòrunn i handa)	Bassegrauten varte reidd'e av saup å byggmjø̀l.
basseklæi	klede til å vere bassi i	Ti' fælare basseklæí æ, ti' gamare vare det.
bassekveld	nyttårsaftan og 13. januar (om kvelden er det tradisjon å gå julebukk i Valle og Hylestad)	Ko vi' dú gjère bassekveldi?
bassemål	endra talemål til ukjenneleg når ein er jólebassi (slik at ingen skal vite kven ein er)	Den minsti jólebassen tala alli bassemål, så adde forstóge mæ ei gong kvæ 'an va'.
bassi	1. jolebukk, utkledd til nyttårskveld og 20. dag jol (somme seier "jólebassi") 2. person som ser uflidd ut	1. Det kåm mange bassa, den seisti va' kveldskjǿglâ. 2. 'An va' så skjeggjutt'e at det va' púre bassi.
basstogdott'e	"tøyball" til å tette att den ca. 15 cm vide opninga (som oftast er i mønet av badstova; bruka berre i eintal) Sjå også basstòge.	Mi brúke útsliti tøy ti' basstogdottæ for å halde på vermden itt vé'en hèv' brunne opp.
basstòge	1. frittståande bygning nytta til turking av korn, røykjing av kjøt. Tidlegare også bruka til å få bort lyser og lopper i kleda. Var plassert i ei viss avstand frå andre bygningar på grunn av brannfaren. Sjå også basstogdotten. 2. badstoge	1. Konni låg på pada ti' turking i basstògunn. 2. Du hèv' det så heitt som i a basstòge! sa Svein mæ 'an Haddvår.
basstoghiti	"badstovevarme" (altfor varmt til å tole)	Hui, nò æ det så varmt inni at det æ basstoghiti! Vi' an døye fyddu, lýt det vère basstoghiti.
basstogomn'e	oppmura steinomn (gråsteinsomn utan avtrekk) i basstòga	Basstogomnen æ oppmúra midt i basstògunn.
basstogpad'e	kornpaden i badstoga	I gamle dage la da sikkå på basstogpaden fysst da sill' "lauge" sikkå.
bastèkjen	sjølvsikker, egoist, ein som "brøyter seg fram"	"Du må 'kji late båni vare bastèkji!", sa Gamlegóme.
bate	1. få fordel av 2. til fordel for	1. I arbei' batar jamnast'e den som æ sterkast'e. 2. Den handelen eg gjår' i dag bata meg líti.
bati	bate (hjelp, vinning, nytte)	"Fysst greie jentu hav' fare gali, for adde slarvan det æ an bati" (stevline)
batne	heilast	'U ha' a sår som alli ville batne.
bausen	ufin i måten å ete på	Kråmkaren va' så bausen ti' ète.
baut'e	mann som går tungt	Den bauten gjeng'e som 'an ha' stampa i snjór'e.
baute	gå eller vasse i laus snø eller tungt snøføre Sjå også bauten og bauti.	Mi bauta ti' langt på lærí. Èg gjeng'e fyri å bautar, å Bóa kjæm'e etti.
bauten	tungt og vanskeleg å ta seg fram på grunn av laus og djup snø (vert ikkje gradbøygt) Sjå også baute og bauti.	Detti va' an bauten dag'e, for hest'e å mann'e, mæ a tungt høyslass ó' Finndalæ.
bauti	vanskeleg og tungt å ta seg fram på grunn av djupt og laust snøføre (vert ikkje gradbøygt) Sjå også bauten og baute.	Bjúg gjekk ette snòrelåminn, å det varte så bauti at 'an snúddi.
bé'e	1. be Sjå også bǿn. 2. invitere	1. Mamme ba' meg om å inkji vère så sein'e i kveld. 'An ba' ti' Gud om at det måtte gange da godt. 2. Marí ba' meg ti' middags om sundagjen.
bé'e si	tigge Sjå også bé'e.	Ingjen æ så fatikke at 'an tar bé'e si i dag.
bée ti' bórds	bede folk til eit måltid i heimen	Jórånd bé'e sjella ti' bórds, 'u æ så gåmó nò. Mi vorte bé'ne ti' bórds då mi kóme frå kjørkjunn.
bée ti' bóti / bée ti' bótis	bede om hjelp etter tap (av eit eller anna)	Da vurte nøydde ti' bée ti' bótis ette dei fæle brannæ.
bé'ehús	bedehus	Ette at kjørkjestògâ kåm, vill' fókk ríve bé'ehúsi.
bé'elag	bearlag (ein krins som var saman i bryllaup og gravferd; alle vart bedne)	A bé'elag va' 'kji så stórt områdi, men der kunna bú mange fókk.
bé'emann'e	person som går rundt i bedelaget og bed til likferds (i eldre tid var nok dette ein eldre mann, men seinare kunne det òg vere oppgåve for ei kvinne)	"Så æ di velkomne adde samen i líkfærinn", sa bé'emannen då 'an va' rundt i bé'elagjæ.
bé'esi-kjèring	tiggarkone	Bé'esi-kjèringan båe sikkå helst'e matmjø̀l.
befs	frynser	På kjyrkjeploggó æ langt befs. Befsi ska' 'kji hange n'i blèsâ.
befse a plagg	saume befsi på eit plagg	Det va' kji adde som kunna befse a plagg.
bei'bròt	beinbrot	A bei'bròt lýt an antel spjåkke ell' gjipse.
bei'grind	1. skjelett til menneske og dyr 2. uferdig utkast	1. Der låg a bei'grind úti skógjæ. 2. Nótenédskriftin 'ass Knút Jónson Heddi vår' helst'e barre bei'grindi av slåttó.
bei'gródd'e	1. skinn og vev veks rett på beinet ved brotskade 2. svært tynn og spinkel person	1. Eg såg at leggjen 'ass va bei'gródd'e dèr 'an ha' bròte 'an av. 2. 'An æ plent bei'gródd'e å sjå ti'!
beikk'e (H)	hårskilje Sjå også beink'e (V) og beikke.
beikke (H)	gjere bein, rette ut Sjå også beinke (V) og beikk'e.
beilaus'e	vinden som blæs og lagar lyd, helst kring husnovene; bruka berre i eintal	Høy' beilausen, nò ýler 'an kring húsí!
beilei	beinveg, snarveg Sjå også bei'vèg'e.	Mi vi' inkji gange hèra, mi take beileií.
beineverk'e	verk i beina på krøter	Kåvan få beineverk'e av rått grjón, var' det sagt.
beink'e (V)	hårskilje Sjå også beikk'e (H) og beinke.	Sòme hav' beinkjen midt 'å hòvúdæ, å aire hav' 'an 'å lénæ.
beinke	hjelp, beine	Det æ viktigt at an kan gjère kvorairne a beinke av å ti'.
beinke (V)	gjere bein, rette ut Sjå også beikke (H) og beink'e.	Da finge a gravemaskjín ti' å beinke vègjen. Nò beinke 'kji fókk spíker lenge'.
beis	rundt fat av blekk med to handtak	Slå detta vatni 'pi beisí, Titta!
bei'sau'e	eit bestemt bein i føtene på ein sau (td bruka til å vinde renningtråd i samband med veving)	An bei'sau'e sille have a viss vikt mæ varp.
beisl	beksel	Eg hengjer beisli på bógtrétti itt eg tèk'e av silen.
beisle	setje beksel på hest	'An beisla hesten å rei' avgari sǿigjænom.
beisle seg	uttrykk bruka om når fisken hengjer seg i garnet etter tennene	Det æ stundom vanskeleg å få út fiskan itt da hav' beisla sikkå i nètæ.
beislebit	munnbit (om hest)	'Er æ tvau slags beislebit, eit som æ beint, å eit som æ déla på midten.
beislelaus'e	utan beksel	Hesten va sò grei'e; an kunna ríe 'an beislelaust.
beislering'e	ringen på kvar side av bekselet som taumane er feste i	Beisleringan våre jamt gjåre av jinn.
beisletygjili	stutt taugstump eller lerreimstump til å feste i bikselet for å leie ein hest	Titta leier hesten ette beisletygjilæ. Stundom legg'e eg beisletygjilen på klyví å stýrer hestæ.
bei'só'	kraft koka på bein	Hèv' an godt béi'só' var' suppâ au gó'.
beist	ku	Ko mange beist hav' di i fjósæ?
beistelèg'e (V)	stort, kraftig	Dèt va' den beistelègasti stúten èg hèv' sétt!
beistemat'e	fór, mat for kyr	Håm'e va' grei'e beistemat'e.
bei'søyl'e	hestesal som er delvis laga av bein	'U rei' si' ti' Brottveit på an bei'søyl'e.
beit å bar	furukvistar	Sauin naga å tubba på beit å bar.
beitast	1. skjenne, bruke munn 2. kortspel (eit spel heitte "beit")	1. Bjørgúv å Gunnår vår' fæle ti' beitast. 2. Nò som mi hav' gód tíd i kveld; sku mi beitast?
beite	1. stund Sjå også bil og òte. 2. saltlake til å konservere (garve) skinn med	1. Eg bía a lang beite. 2. Kjø̀ti va' salt som beite.
beite	1. preparere skinn med salt og alun 2. beite; om dyr Sjå også barke.	1. An treng'e mykji salt itt an vi' beite stóre húi. 2. An ska' alli beite plent glèrsnautt.
beiti	svært salt (ikkje etande)	Detti kjø̀ti æ salt som beiti, an lýt vatne det út.
bei'tind	tind av bein (helst i horv)	Bei'tindan æ sterkare 'ell trétindan i lórtehorvinn.
bei'vèg'e	beinveg, snarveg Sjå også beilei.	Det æ 'kji adde bei'vègji som vare líka.
beiål'e	pågåande (bruka om person som er "rett på sak" og noko grådig)	Fysst fókk våre beiåle kunna an seie at "da hav' 'kji fosstòge". 'An va' så beiål'e, å spúre å masa om å få kaupe garen så billigt.
bekkjefydd	flaumfulle bekker (etter ein turkeperiode)	Det laut trjú bekkjefydd ti' a rótbløyte.
bekkjesikl	liten bekk (såvidt vatnet renn)	Det ska' 'kji stóre bekkjesikli førr'ell det fydder an brunn'e.
bèl'e	høgt rop Sjå også bèle, illbèle og vål.	'An la ti' mæ an kallèg'e bèl'e.
bèle	1. rope høgt 2. gråte høgt Sjå også bèl'e, illbèle, belje og våle.	1. 'An va' fudd'e, å bèla som enn stút'e. 2. Anlaug bèla heile nóttí.
béle	frie Sjå også béli, bélegút'e og bélevand'e.	Tjógjei ha' mæ si an bélegút'e ti' béle fyr' seg.
bélegút'e	kar som frir for ein annan kar Sjå også béli, béle og bélevand'e.	Òlâv va' bélegút'e for 'an Haddvår. 'An ha' mæ si bélegút'e.
bélesvein'e	kar som frir for ein annan kar (same tyding som bélegút'e)	Det va' så viktig å have an gó'e bélesvein'e som kunna skrøyte av fríaræ.
bélevand'e	vand om friarane Sjå ogå béle, béli og bélegút'e.	Sigríd va' så bélevond at 'u fekk alli nòken.
bélevekkje	gut som på vegne av ein ven fortel ei jente at vedkomande er interessert i henne	"Bélevekkje tar' 'an 'kji have, at èg æ ǿr ett'ó veit 'an sjav'e" (stevline).
béli	friar Sjå også bélegút'e og béle.	Der va' så mange béla som romstéra på fosstogtrèvæ.
belje	1. rope høgt 2. gråte høgt Sjå også illbelje, bèle og våle.	1. 'An belja så mi høyre det alt heim'tt'e. 2.Gúten belja å skreik då 'an datt å sló seg.
beltestein'e	lodd til å henge i veven	Fysst an vèv'e belti å typlebond, brúkar an beltestein'e ti' stramme mæ.
bendast om	krangle om, diskutere veldig	Da bendtest fælt om býtí midjom slåttó.
bendi	tynt taug, hyssing Sjå også binde.	Eg strotta sekkjin mæ bendi.
bendili	band av halmstrå kring eit kornband somme seier bendli	Èg stelte bendla, å batt konnbondí, mæ Mamme å Papa skåre.
bendlekast	"knuten" på bendilen som ein sveiper kring eit kornband	Fysst an steller bendlekasti vrí'e an toppen på konnoksó å legg'e skjóran unde armen.
bendlekaste	kaste bendlane på same tid når to personar ville kappast om å skjere korn fortast med sigd	Mi ville bendlekaste, å sjå kvæ som va' skjótast'e ti' skjère.
bendlevrie	band som lagar lykkjer på seg når tråden ikkje er strekt	Bendlevriun kunn' vèr' vónde å rétte.
benkje seg	setje seg på ein benk	Nò kunn' di benkje dikkå kring bórd'i så sku di få sjessemat'e!
benkjegåve	gåve i bryllaup	Eg fekk an vén'e boddi i benkjegåve.
bensín	bensin	Bensíni æ hǿgt ti' mangt, men det smedd'e fælt fysst det tenner.
bèr	bær	Bèrí eg pila i haust have vorte ti' sylte, å liggje i frjósaræ.
bèrandi	"mogeleg å bere" (over ei viss avstand; pga form og tyngd)	Skrýti ti' sepratóræ va' mest'e inkji bèrandi fysst an sill' flytj' 'an ti' ananné støyl'e.
bèrast	1. bere (av garde) bruka i uttrykket bèrast fyri 2. få tanke om (av fyrebó) 3. herje, bråke	1. Kòri berst det av mæ di i dag? 2. Det barst fyre mi at 'an kåm ti' å druknast. 3. Nò mòge di inkji bèrast så fælt!
bèrast fyri	ha tankar om / sjå for seg ting som vil hende i framtida Sjå også bèrast og fyrebó'.	Det berst fyre mi at sòn 'enni alli kjæm'e heim'tte. Det barst fyre mi at 'an kåm ti' å druknast.
bèrast ti'	bruka om noko som hender uventa eller tilfeldig	Det barst ti' a gong 'an va' ti Býn at 'an trefte 'an Tårål att'e.
bère	1. bere 2. bruka i uttrykka å bère ned og bère fyri. 3. kalve (om ku) Sjå også kåme ti' og drabbe. 4. når snøen / isen er så fast / sterk at ein ikkje søkk / trør igjennom 5. stemne, gå, føre i ei viss lei 6. ha på seg t.d. kledeplagg, våpen o.l.	1. Gútungjen va' så tròta at fair 'ass laut bèr' 'an seiste bakkjen. 3. Nò hèv' kjýrí drabba så lengji at 'u må vel bère snart. 4. Det æ léttfǿrt itt skaren bèr'e. 5. Det bar så fórt avbakkt, at eg rokk alli å skjóte fyrr'ell reissdýrí gladdi. 6. Det va' vanleg å bère nív'e ti' rétte klæi førr'e.
bère at røysó	bere vekk daude dyr (bruka om svært skrøpelege dyr som som det snautt var verdt å fø på)	Det hendte da laut bère at røysó dýr som da ha' avlíva fordi da inkji våre lív lagji.
bère at si	bruke medisin eller styrkjemidlar	Dei unge tóre 'kji sýne at da båre at sikkå, då våre da helselause å finge 'kji gjipte sikkå.
bère avbakk	1. halle nedover 2. vere løynd pga terrenget	1. Det léttar fælt for hesten å drage lassi fysst det bèr'e avbakk. 2. Det bar avbakk så eg såg alli då da kóme.
bère bód	kome med ei melding (vere sendebod)	Gunnår bar bód om at Rannei ha' døydt.
bère fyri	1. bere høygjev inn til buskapen Sjå også bère, og æsle. 2. gå fyrst av kvinnene som serverer (når ein ber inn maten i brudlaup eller gravferd) 3. ha tankar om	1. Èg ska' æsle disom dú vi' bère fyri. 2. Svålaug bar fyri i líkfærinn 'ass Gófa. 3. Det bar fyre mi at nåkå gali ha' hendt.
bère í	sovne (eit lite bel)	'U vakna å sa: "Eg trúr eg hèv' bòre í."
bère í seg	ete / drikke mykje	Å ja, dèt han bère í seg! Eg tenkte 'an va' galen som 'an bar í seg.
bère imót	1. vere motbakke (i landskapet) 2. møte motbør	1. Det bèr'e imót nò, mi mòg' gange seinare! 2. Fysst lívi bèr'e imót, så hèv' an det tungt.
bère inn'tt'e	kome heim med nyhende (særleg om sladder)	Gunnår va' fæl'e ti' bère inn'tt'e slòsu 'an høyre på bygdinn.
bère ivi mæ	tilgjeve eller oversjå lei eller ugrei oppførsel	Du lýt bère ivi mæ 'ó, 'an æ så líten.
bère langt	høyrest lang veg (om lyd)	Det bar så langt fysst Tóne kadda på kjýne.
bère lýdt	høyre lyd klårt langt borte (td i skodde, verdrag eller over eit vatn)	Det bar så lýdt at mi høyre da tala 'å hí lénæ 'å vatnæ. Du tar' 'kji tale så hågt, for hèr bèr'e det så lýdt.
bère néd	snøe Sjå også bère og dríve.	Det va' harlegt dèt det bar néd i gjår, det kåm enn håv'e méter.
bère på hondó	vere så glad i barnet sitt at ein "gjer alt" for det og dermed "overbeskytter"	'U æ så ræd fyr' 'enni at 'u bèr' 'æ plent på hondó.
bère seg	1. oppføre seg dårleg 2. greie tosteget i eit tresteghopp	1. Du må inkji bère deg sossa! Kòss æ det du bèr'e deg? 'An bar seg så eg gorrskjemdest. 2. 'An greidde 'kji å bère seg det fysste stigji, så 'an hoppa 'kji langt.
bère si ti'	verte slik	Det bar si ti' at mi reiste heim'tt'e.
bère undâ	mjølke fleire kyr med same bytta	Kjýne halde på å låte âv, så nò bèr'e eg úndâ mæ eg mókkar.
bère útivi	spreie rykte, sladre	Kvendí vorte tídt skulda for å bère útivi dèt som helst'e inkji ha' sillt kåme út.
bère 'å	byrje, ta til (om regn)	Det bar 'å mæ så strítt regn at mi laut nøyte åkkå unde tòke.
bère 'å seg	ser større ut enn det er (om buskap)	Lauvrós bèr'e 'å seg, men 'u æ 'kji tyngri 'ell dei hí kjýne.
bère 'å si	"ha med seg"	Jórånd bar 'å si pípâ å tóbakkspungjen.
bèreróm	avstanden mellom vassflata i bøtta og toppen av bøtta	Det lýt vère bèreróm i byttunn ska' an bèr' 'æ i úkviddæ.
bèrfètili	fatle (på hýkkji eller ryggmeis)	Den eini bèrfètilen på hýkkjæ æ mest'e útsliten, å hell'e på å gange âv.
bergebrúsi	rosenrot	Sòme kadde bergebrúsen for bergebukk'e.
bergebrúskji (H)	bergfrue	"Bergebrúskjen" æ a diktrøkkje av 'ó Tarjei Bjørgúvson Rysstad.
bergeflæe	flatt og utbreidt berg (slik som ein kan finne på høgheia)	D'æ létt å godt å gange på bergeflæó.
bergenòv	bergnabb	Det stakk fram a bergenòv i ein av svingó.
bergeskórte	berghylle, skar i fjell	Sauen va' skorfast'e i a bergeskórte.
bergestír'e	geolog (person som skulle kunne sjå om det var metall i ei gruve, eller om fjellet var dårleg)	Knút sa at bergestíren laut opp i Bergeheií å sjå på dei rare litin på bergjæ.
bergetunn'e	lite jord før ein kjem nedpå berget (vert ikkje gradbøygt)	'Er æ så bergetunnt hèra at an kan inkji så nåkå.
bergingsveir	godt ver for å tørke høyet (på bakken) Sjå også høyveir.	'Er hèv vòr' godt bergingsveir i sommår, mi have alli turt sett opp a hesje.
bergjelèg'e (V)	brukbart (om td "tak over hovudet", husly)	Barre an hèv' bergjelegt ti'helli, æ det inkji spélegt om det æ úveir.
bergjingsråd	bergingsvon	Eg trúr alli 'er æ bergjingsråd for denne gamle å håvrotne búí.
berglilje (V)	bergfrue	Kommúneblómen i Valle heite berglilje.
bergsi	mann frå Berg	Bergsan bú hågt.
bèrhendis (V)	berrhendt Sjå også berrhendis (H)	Eg gróv bèrhendis néd i ískaldt vatn å fekk frost í meg. 'An kasta bort vettó sí å laut gange bèrhendis i kjylæ.
bèrhendt'e (V)	berrhendes; vert ikkje gradbøygt	'Er æ så kaldt i dag at du må inkji gange bèrhendt.
bèring	kalving	Kjýrí æ så lòselèg, nò æ 'u på bèringjinn. Det va' a hard bèring.
berje	Kornband breidde ut på eit tett låvegolv, ferdig til å treskjast med "flygjili"	Nò hèv eg trekst a berje, så no æ eg síle sveitt'e.
berke	1. verte snøberrt; bruka berre i eintal 2. gjere synleg (td tenner)	1. No sér eg det fèr'e ti' å berke i bakkó. Det hèv' berka godt i dag. 2. 'U berka tanngaren.
bèrknysje	stampa bær	Gýrí ha' bèrknysjâ oppi fjórpotthókkjen.
bèrkrúsi	krans av td tytebær	Det va' sérs stóre bèrkrúsa dèr eg plukka i dag.
berlòg'e	tytebærdrykk; laga ved å blande tytebær og vatn og la det stå nokre veker Sjå også lòg'e.	Det smakar godt mæ berlòg'e attat graut'e.
berre seg	vedkjenne seg, vere open om noko	Vrål berra seg at 'an va' gla'e i heimebryggja ǿl.
berrfís'e	1. bille som ofte er i blåbær eller ripsbær; rundvoren, flat og med små prikkar 2. rotne tytebær (V)	1. Eg sér fleire berrfísa i blåbèrspannæ dí! 2. Berrfísan plukkar eg inkji fysst eg æ at bèrskóg.
berrhendis (H)	berrhendt Sjå også bèrhendis (V)	Eg skrúva på traktóren heile dagjen i kjylæ, berrhendis.
berrhovda	ikkje ha td lue eller hatt på hovudet	Det æ godt å vère berrhovda itt det æ varmt.
berrlest'e	utan ryggbør (vert ikkje gradbøygt) Sjå også tómreipis.	Det æ snart í vère sjót'e ive heií itt an æ berrlest'e.
berrsnau'e (H)	skalla (person utan hår på hovudet)	Svein varte berrsnau'e på sí gamle dage.
berrstæle	leggje stål på jern, t,d. på hestesko	Sméen berrstæler for å styrkje jinni.
berrtennt'e	synberr tanngard	Ein som æ berrtennt'e sýner mykji av tanngardæ om 'an inkji lær.
berrtevli	snautt område (td open slette med fritt utsyn; bruka berre i eintal)	Då jasen å èg kappsprunge út'å berrtevlæ, va' det èg som vann.
bert	einast, berre	"Eg kjenner bert úfré'e í mi nò", sa Såvi.
besne	verte friskare	Eg va' krímsjúk'e i a vike, men no hèv' eg besna.
bíbelbód	predikant, reisande religiøs talar	Gófa varte omvend'e, å reiste rundt som bíbelbód.
bíbili	bibel	I bíbilæ æ der tvau testament, det gamle å det nýe.
bibre	vibrere, dirre	Luftí bibrar denné kaldi morgónen.
bíe	1. vente 2. når ein har ete mykje mat slik at det vert lenge til ein vert svolten att 3. når hesten / merra er i brunst Sjå også hestegalen.	1. Mi vi alli bíe på 'an, mi reise barre ti! 2. An bíar lengji ette an gó'e dògúr'e. 3. Eg sér at merrí bíar, for 'u æ så vrong å ústýrlèg.
bíe etti	bruka om mat som gjer at det går lang tid før ein vert svolten att	Feit'e mat'e æ gó'e å bíe etti. An bíar lengji ette a gó' flotmylje.
bíebiti	mellommåltid (når ein et litt sidan det er for lenge å vente til neste faste måltid) Sjå også biti.	Eg må have enn bíebiti, det vare for lengji å vente ti' kvelds.
bíemat'e	mat som nærer godt og gjev krefter lenge	"Brau æ gó'e bíemat'e", seie Kristí.
bíetòl	tolmod til å vente	Hèv' du bíetòl, ell' ljóte mi gjère det plent no?
bíflat'e	heilt flatt	Det lýt helst'e vère bíflatt dèr an ska spenne fótball.
bigange seg	overleve, kome seg etter sjukdom (om dyr)	Det sér út ti' at hesten bigjeng'e seg.
bigjève	slutte, halde opp med	Du lýt bigjève mæ røykjingjinn, Bóa! Du må inkji bigjève å syngje, Òlâv!
bigjève seg	la vere å gjere det ein hadde tenkt til	Såvi sa 'an bigav seg, å vill' vente ti' i morgó. Vi' du bigjève deg?
bigjynde	byrje	Ko, hèv' du bigjynt mæ brillu!
bigjynde mæ ungdómæ	verte med i ungdomshopen og deira aktivitetar	Det va' sòme som bibjynte mæ ungdómæ mæ same da våre konforméra.
bigló	sjå nøye på	Gútan vorte så biglódde si' da gjinge så rart klædde.
bigríne	gjere narr av	Eivind bigrein 'an Ånund fordè 'an ha' fare gali.
bigrinen	latterleggjord	Såvi varte bigrinen si' an samla på gamle tóbakksøskju.
bihytte	passe på, take vare på	Eg hèv' 'kji róm ti' bihytte alt. Kòsi sku mi bihytte detti?
bik	bek	Bik, bikatrå'e, biksauma; bik trunge da ti' mangt førr'e.
bika heili	klisterhjerne, ha lett for å minnast	Da fortålde at gamle-Jón Ròtunn ha' bika heili; ha' 'an lèse nòkå ei gong, så sat det.
bikanta	oppfinnsam, ikkje rådlaus Sjå også bekant'e (V).	Gýrí æ så bikanta å kånstig mæ alt 'u gjèri.
bikant'e (V)	oppfinnsam, lett for å finne på ein god idé Sjå også bikanta.	Gýrí va' så bikant mæ alt dèt 'u gjåri.
bikengjili	demon	"Din bikengjili!" húva Taddeiv ti' 'ó Knút.
bikhúve	tjøreblanding på hovudet til småborn (råd mot utslett)	Eg trúr mi ljóte leggje på a bikhúve mót skurvæ.
bikmørk'e	bekmørk Somme seier "bikmyrkt" eller "bikmjørkt".	Det va' bikmørkt å sílregn då da kóme heim'tt' av heiinn.
biksaum'e	eldre skisko	Eg líka bæri å hoppe mæ biksauma 'ell mæ dei nýmótens hoppstivló.
biksi	1. jernplugg til å feste tømmerstokkar ved tømmerkøyring (bein plugg, med hol til lekkje) 2. storkar, kakse	1. An biksi héldt filnare 'ell an hakji i stokkjæ. 2. Bjørgúv va' biksen i Òveinang, mæ mykji skóg'e å nóg av pæninge.
biksvårte	farge svart	Eg held'e ti' i kjeddaræ å biksvårtar gåni mitt.
bikundeleg (H)	oppfinnsam person som er god til å utføre vanskelege tekniske oppgåver Sjå også bikundelèg'e (V), konstig'e og hag'e.	Den bikundelegari av da va' Eirik.
bikundelèg'e (V)	oppfinnsam person som er god til å utføre vanskelege tekniske oppgåver Sjå også bikundeleg (H), konstig'e og hag'e.	Svein va' den bikundelègasti av da. Hú æ bikundelèg ti' å kåme på det.
bikåme	få, få tak i	Kòri hèv' du bikåme dei greie leirstivlan?
bikåri	1. ver 2. person med mange rare påfunn 3. gammaldags lang omn (omnsponnâ var så vid at dei elde på henne og koka kaffi i ei skòre) Sjå også veir'e og høyveirsbikåri.	1. "Kví laut den bikåren stange meg", sa Salmund, då 'an fekk a puff i fuí. 2. "Den bikåren finn'e på så mangt rart!", sa Rannei om 'an Nils. 3. "Kan eg få kaupe bikåren din, 'an æ vel 'kji så fælt rusta?", spúre Torgrím 'an Nikelos.
bil	bel, stund Sjå også beite og òte.	Sit nå a bil ti', sa Jórånd.
bílhús	garasje	I bílhúsæ æ der straum'e ti' ljós å ti' motórvermari.
biljett'e	billett	'U kaupte si biljett'e mæ tókjæ ti' býn.
bílstadd'e	garasje for bil	Sòme seie bílstadd'e i staden for bílhús.
bilåten	stappmett, godt forsynt	Nò æ eg så bilåten at eg vinn'e alli ète mei'.
binde	1. binde Sjå også bendi. 2. bruka i uttrykket binde í.	1. Inkji bitt hesten i brunnsråtâ! Bindi strottan nòkå hardare! 2. Torjús batt í an nýslípa ljår'e, men stei'hoggje a líti bil ett'å.
binde í	1. uttrykk bruka om det å feste ljåen til orvet 2. binde fast ting i klyvmeisan Sjå også binde.	1. Ti' å binde í brúkar eg a leirreim å a einérspite. 2. An lýt binde klyvmeisan så fast å stramt at det an hèv' i klyvinn inkji fær lée si.
binde lodda	nålebinding; spesiell teknikk for å lage lodda	Gýró va' ti England å lære engjilsmennan å binde lodda.
binde ó'	1. ta ut ljåen frå orvet 2. løyse klyvmeisan	1. Nò æ ljåren så skjemd'e at eg lýt binde ó'. 2. Vi' du hjelpe mi å binde ó' denne klyví?
bindingsnåvåri	stor bygningsnavar, stavbandsnavar	Hèv' du ein ell' tvei bindingsnavra?
bindøks	lett tømmermannsbile (bruka til å spretthogge eller berkje med)	Ti' å spretthogge an stokk'e æ det best'e å brúk' a bindøks.
bingji	binge (bruka td til flatbraud, korn, poteter)	Denné bingjen, som ska' vèr' ti' brau, æ inkji músefrí'e.
bírebjødde	syngjande bjølle (laga av messing)	Bírebjøddun kan an høyre langt, om ljóden inkji æ så håg'e.
birgjen	person eller dyr som et endå om det ikkje er den beste maten	An må vère birgjen om an èt'e mygla stump'e.
Birgjit / Bergjit / Bjirgjit	Birgit	Birgjitt hèv' vurte gåmó nò.
bírhani	tappekran	Du lýt få a ný pakning i bírhanâ, det drýpe så.
birkje (V)	tappe bjørkesaft frå bjørk Sjå også birkji og renne birkji (H)	Fysst èg birkjer, så bòrar eg hòl gjænom bjørkeborkjen, klemmer fast a slòk av blèk å sèt'e a flaske nédundi, néd'å jórdinn. An kan au skjère av a grein, å hengje på a flaske for å samle opp birkjen.
birkji	bjørkesaft Sjå også: renne birkji (H) og birkje (V).	Birkjen æ nòkå sǿt'e, å gó'e å drikke, tikje sòme.
birri	1. tverr person (vrangpeis) 2. borre (arcticum lappa)	1. 'An vill' alli låne mi pæninge, den birren. 'An glór som an birri. 2. Birran hengje sikkå létt i klæin.
bisett'e	1. svært ivrig 2. leie til	1. Pusi æ plent bisett'e ti' å opp'å kjykkenbenkjen. 2. Lefsun våre så bisette ti' mygle itt da vorte lagde n'i barkekjèri, så mi laut leggje nòkå midjom leivó.
bisk'e	vere ram til, ha hang til	'An va' bisk'e ti' setje seg fysst ingjen såg 'an.
bísne	stire med stor interesse, undre seg	Da bísna at alli Òlav øyelâ seg, som 'an martéla seg ti'.
bisse	bysse i svevn (om born)	Itt 'an hèv' det ampi, æ det hǿgt å have 'æ Góme ti' bisse bonnó.
bissmål'e	bismarvekt (stongvekt)	Bissmålen vóg i pund.
bit	bruka i samband med å skildre kor kvass td ein kniv eller ljå er	Der æ godt bit i dei nívæ!
bíte hòvúdi av skomminn	svært negativt uttrykk om person som ikkje bryr seg lenger om han gjer det han ikkje burde gjere	Hèv' an bíte hòvúdi av skomminn, så gjèr' an létt oppatt'e det an inkji ha' sillt gjårt ell' sagt.
bíten	plutseleg mykje spyttproduksjon i munnen; bruka berre i bunden form eintal (magen set i gong spyttproduksjon, men væska kjem ikkje frå magen) Sjå også brjósvée.	Fysst an fær bíten, æ an inkji plent gó'e i magâ.
bíteskjíe	vertikal stolpe som vert driven inn i spor i enden av laftestokkane (i døropninga, for å halde desse på plass, og som også går inn i gròp i den øvre og nedre stokken i døropninga)	Bíteskjíun halde stokkó i dynneopningjinn på plass.
bitgogn	kvass reiskap	Bitgogni lýt an slípe ti' eggja å brýne mæ a fínt brýni.
biti	1. bløytt lefse eller flatbraud med smør Sjå også brau, bíebiti, blaut'e biti, bòren biti, bæse biti, jasebiti, kjinnebiti, klingsbiti, kveldsbiti, lúsebiti og øyktebiti. 2. hjørnetann 3. stovebjelke; stor tverrbjelke mellom sideveggene i ei årestoge. I stover med to bjelkar får den eine eit anna namn: "Biti" om den bakaste og "rond" om den fremste.	1. Høyskógsmennan ha allstǿtt mæ sikkå bita mæ smø̀r å ost'e. 2. Eg verkte i dei hǿgri bitâ. 3. Biten æ røykròkjen å gjyvutte.
bitjinn	stål til eggverktøy	Mýrmalmen gav godt bitjinn.
bitrúdd'e	1. til å stole på, påliteleg 2. ikkje til å stóle på	1. I an butikk'e ell' a forretning lýt an have bitrúdde fókk. 2. 'An æ bitrúdd'e ti' å stèle, for 'an hèv gjårt det førr'e.
bitutt'e	merke i huda etter loppebit	Eg kleiar så att'å ryggjæ; vi du klå meg, Mamme, eg æ så bitutt'e.
bítå	frukost (kl. 5.00 - 5.30 frå gamalt av)	An kan bíe lengji ett' a godt bítå.
bivresús	kalvesus (også for moro bruka om gelé)	Det æ godt mæ bivresús på stumpesivunn.
bjalkehoggari	tømmerhoggar	Bjalkehoggaran æ fæle ti' ète.
bjalkekjøyrari	tømmerkøyrar (med slodde)	Bjalkekjøyraren laut hav' gó'e hest'e.
bjalkeskòt	bratt bakke som vart bruka til å rinde sevla tømmerstokkar ned (gjerne for bratt til å køyre med hest)	Bjalkeskòti va' ísa, så stokkan fór' som a rit n'igjænom.
bjalkeslodde (H)	hestereiskap bruka til å køyre tømmer eller ved med Same tyding som bakslodde. Sjå også bakslodde og slodde.	Fysst an kjøyrer vé'e å det æ mykji útfyri, brúkar an barre bjalkeslodde.
bjalkeslæpe	tømmerslepe (der ein dreg tømmer)	Bjalkeslæpâ va' så brott at eg laut vreiste.
bjalkji	1. berebjelke i eit bygg 2. tømmerstokk	1. Kjø̀ti varte turka på stava oppunde bjalkó i stògunn. 2. Såvi laut sevle kverr bjalkjen.
bjóe âv	1. takke nei (td mat, drykk eller betaling) 2. å ikkje ha lyst på meir mat eller drykk Sjå også bjóe imót.	1. Eg bau' âv då Ånund kåm mæ ǿlboddâ. Gunnúv bau' av, 'an ville 'kji have nåkå bitaling. 2. Æ an mett'e så lýt an barre bjóe âv.
bjóe imót	1. ikkje ha lyst på mat 2. ikkje kjennast rett Sjå også bjóe av.	1. Det bau' imót å ète sói sauekjø̀t som va' steikt. 2. Det bý'e mi imót å take bitaling fysst eg hèv' gjårt sò líti.
bjóe ti'	1. by noken slagsmål eller tvekamp 2. "bjode seg til" (men ingen reaksjon)	1. 'An bau' 'ó ti', men Taddeiv tóre alli. 2. Bílen min bau' alli ti' vi' starte i dag.
bjóe vóndt	svare nokon med trugsmål	Gunnår bau' vóndt, å ville dengje 'an Åni.
bjór'e	bever Sjå også bjórstemm'e og bjórhús.	Bjóren stýver å stemmer mykji i Finndalæ.
bjórebrand'e	trestubb som bjoren har gnaga borken av	Bjórebrandan æ greie elle mæ fysst an vi' steikje si fisk'e.
bjóreslæpe	"slæpe" der bjoren har drege tregreiner	I Finndalæ va' der mang' a bjóreslæpe.
bjórestýv	tre som er stývt av bever	Der va' fullt mæ bjórestývi innmæ bjórhúsi.
bjórhús	beverhus Sjå også bjór'e og bjórstemm'e.	Der æ tvau bjórhús i Grípemóbekkjæ.
bjórspæk'e	spæk'e som ligg att etter trefellinga til beveren	Ròn i rundt den bjørkjí som bjóren mest'e ha' naga âv, va' der fullt av bjórspækji.
bjórstemm'e	beverdam Sjå også bjór'e og bjórhús.	Sjå den bjórstemmen! Mæ Heddestøyl æ der så stór'e an bjórstemm'e, at skógjen ikring hèv' daua.
bjórvé'e	tre som beveren har felt (og han har oftast gnaga av borken) Sjå også vé'e.	Det låg så mykji bjórvé'e ette strendó at mi samla det å tóke det mæ åkkå heim'tt'e.
Bjúg / Bjúg'e	Bjug	Bjúgan fare ti' vare sjella nò.
bjúg'e	bøyg	Der æ an bjúg'e 'å bandfestæ. An lýt have rétt'e bjúg'e på slé'emeió.
bjúg'e	krumbøygd	Haddvår æ så bjúg'e nò ette alt sliti 'an hèv' havt gjænom lívi.
bjúgleitt'e (H)	framståande munn og nase og tilbaketrekt panne	Det æ sjella sjå bjúgleitte fókk.
bjúgnasa	bøygd / krum nase	Pål æ så bjúgnasa, det æ så fræmindsklegt.
bjus	utydeleg tale, låg tale	'U tala så lågt, det va' barre nåkå bjus.
bjuse	tale utydeleg, med noko attknipen munn	'An bjusa å tala så eg høyr' alli ko 'an sa.
bjusen	utydeleg tale	Gunne va' så bjusí at eg ha' vóndt for å skjø̀n' 'æ.
Bjynn	Bjørn	Ko Bjynn ha' gjårt gali då 'an tók ti' skots, veit inkji èg.
bjynn'e	1.bjørn Sjå også vetlé'e og húnebère 2. høvel med 2 handtak 3. lekkjestrammar 4. stor og sterk person 5. kloss mellom stokkane i ein tømmerbygning	1. I gamle dage va' bjynnen a fæl plåge. 2. An bjynn'e, 'ell bjynnehǿvili va' skjót'e å hǿvle stògetimr mæ. 3. På framsloddunn lýt an júre mæ bjynn'e, an fær godt vègetak då. 4. Bjúg æ an bjynn'e.
bjynne	sprengje stein ved å leggje dynamitten på steinen, utan å bore hol	Stundom kan an vèr' heldig'e mæ å bjynne, men jamt kan det vare mislykka.
bjynnebòke	myrgras i runde tuver på heia (scirpus caspitosus)	Trú om búskapen èt'e bjynnebòke?
bjynnedrag	kronisk hovudsjukdom hjå hest (hesten reiar att og fram med framkroppen)	Denné hesten må hav' fengje bjynnedragji!
bjynnehǿvili	høvel med to handtak	An bjynn'e, 'ell bjynnehǿvili va' skjót'e å hǿvle stògetimr mæ.
bjynnekamb'e	bjørnkam (Blechnum spicant), bregneart i sisselrotfamilien	Bjynnekamben æ grǿn'e heile vetren.
bjynnelamp'e	bjørnelabb	Bjynnelampen æ spélèg'e.
bjynnelås'e	innvendig lòke til å låse opp med utanfrå (bruka i lopt og búr)	I Oppistogsloptæ æ der bjynnelås'e.
bjynnestræti	veg der bjørnen ofte ferdast	I Finndalæ æ der fleire bjynnestræti.
bjødde	bjølle	An høyre godt bjøddun itt sauin kåm' heim'tt'e av heiinn. Fysst bjøddâ lýer fysst kjýrí jórtar, kaddar bjøddâ på regn.
bjøddeblóm'e	blåklokke	Der va' mykji bjøddeblóm'e òvenat stògehúsó.
bjøddeklavi	halsklave til å hengje bjølla i	På bjøddeklavâ stend'e namni å adressa 'å eigaræ.
bjøddereim	reim til å feste bjølla til klaven	Eg hèv' tvæ gamle bjøddereima heimi.
bjøddeskraml	sterk lyd frå bjøller frå mange dyr Ordet vert også bruka som hankjønnsord (bjøddeskraml'e).	Der æ såden bjøddeskraml oppi líinn at sauin måg' have vorte ræda.
bjǿre	binne	Bjǿrun æ kallège fysst da hav' unga.
Bjørgúv/Bjørgúvi	Bjørgulv	Bjørgúv Holæ hèv' laga programmi ti' desse internettsí'unn.
bjørgúvsponne (H)	omnsponne under omnsdøra der ein kunne setje kaffikjelen for t.d. å halde han varm	Órdi bjørgúvsponne kjæm'e av ó Bjørgúv Uppstad, kjempekaren.
bjørk	1. pyntebroderi av kvitt perlegarn på setesdalsbunaden, både den mannlege og den kvinnelege 2. bjørk	1. Der æ seks sting, tvau ti' vístri å tvau ti' hǿgri å tvau i midjom, i a bjørk. 2. Bjørkjí kan brúkast ti' mangt: Imnetré, taknævra, garving, tæga, vidju, fór, å mangt anna.
bjørkefút'e	bjørkekvist til å pryle ungar med Sjå også stong.	Fysst ungan finge sjå bjørkefúten, då vorte da spake.
bjørkekryml	krokete og vridd småbjørk	Der va' så mykji bjørkekryml, det va' mæden mi kóme fram.
bjørkemål